Φανουρόπιτα: Η ιστορία της και 4 συνταγές που φτιάχνουμε κάθε χρόνο
_856_685_76.jpg)
Αν χάσατε κάτι και δεν το βρίσκετε με τίποτα, μην ταράζεστε. Υπάρχει μέθοδος αλάνθαστη, δοκιμασμένη στους αιώνες: θα τάξετε μία πίτα για την ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου. Έτσι ακριβώς το διατύπωναν ανέκαθεν οι γιαγιάδες-θεματοφύλακες των θεσμίων. Δεν πρόκειται για πραγματική πίτα με φύλλα, αλλά για ένα μυρωδάτο κέικ χωρίς αυγά και βούτυρο, μόνο με λάδι, για να είναι και νηστήσιμο. Αυτό το παρασκεύασμα που ονομάζεται φανουρόπιτα πρέπει να περιέχει επτά ή εννέα υλικά και όση ώρα το ετοιμάζετε πρέπει να έχετε ένα κερί αναμμένο. Σε πολλά μέρη θυμιατίζουν κιόλας πριν αρχίσουν.
Τα υλικά της φανουρόπιτας
Έχω καταγράψει αμέτρητες φανουρόπιτες. Τα βασικά υλικά είναι το λάδι, το αλεύρι και η ζάχαρη. Προσθέτουν χυμό πορτοκαλιού, καρύδια, σταφίδες, κανελογαρίφαλα. Σε μια συνταγή που έχω από τη Ρόδο, αντί για πορτοκάλι, βάζουν ημίγλυκο κρασί και είναι ωραίο το αποτέλεσμα. Σε μία μόνο περίπτωση, πρόσφυγες από την Καππαδοκία μού είπαν για φανουρόπιτα ανεβατή (με μαγιά δηλαδή), αρωματισμένη με γλυκάνισο αντί για κανελογαρίφαλα.
Το τελετουργικό και η ιστορία του Αγίου Φανουρίου
Όταν ψηθεί η φανουρόπιτα, οι ευσεβείς την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί και μετά τη μοιράζουν. Αρχικά πρέπει να μοιράσουν τουλάχιστον επτά κομμάτια έξω από την εκκλησία. Την υπόλοιπη μπορούν να την πάρουν στο σπίτι, για να τη μοιράσουν στα μέλη της οικογένειας, σε γείτονες και φίλους. Σε πολλές εκκλησίες υπάρχουν παρεκκλήσια του Αγίου Φανουρίου, όπου κάθε Δευτέρα διαβάζονται φανουρόπιτες. Πολλοί δεν τις πηγαίνουν στην εκκλησία, απλώς τις μοιράζουν. Πριν φας το κομμάτι, πρέπει να πεις τρεις φορές: «Θεός σχωρέσει τη μάνα του Αη Φανούρη».
Όλες αυτές οι λαϊκές τελετουργίες δεν έχουν καμία σχέση με τη θεολογική πλευρά του ζητήματος. Στο συναξάρι του αγίου δεν υπάρχει τίποτα που να τον συνδέει με φανερώματα. Λέγεται μάλιστα Φανούριος ο Νεοφανής γιατί μέχρι τον 14ο – 15ο αιώνα ήταν άγνωστος. Τότε, βρέθηκε η εικόνα του στη Ρόδο (γι’ αυτό και είναι προστάτης ολόκληρου του νησιού). Ο άγιος εικονίζεται με στολή Ρωμαίου στρατιώτη, νεαρός στην ηλικία, να κρατάει ένα σταυρό, το πάνω άκρο του οποίου είναι αναμμένη λαμπάδα. Ολόγυρα στην εικόνα είναι ζωγραφισμένα τα μαρτύριά του, αλλά ούτε πότε μαρτύρησε αναφέρεται ούτε καμιά πληροφορία που αφορά την οικογένειά του είναι γνωστή. Άρα η ιστορία ότι ο άγιος είχε μια αμαρτωλή μητέρα και, όταν τάξεις πίτα για τη συγχώρεση της ψυχής της, εκείνος σου φανερώνει τα απολεσθέντα αντικείμενα είναι μάλλον λαϊκός θρύλος που δεν στηρίζεται σε στοιχεία.
Η παράκληση στον Άγιο Φανούριο
Η ευχή που διαβάζει ο ιερέας στις φανουρόπιτες και σε αυτές που φτιάχνουν οι ευσεβείς στην εορτή του αγίου (27 Αυγούστου) είναι των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Επίσης σε αυτή δεν αναφέρεται τίποτα από τα θρυλούμενα· λένε απλώς: «Εις μνήμην του Αγίου Φανουρίου». Όπως κι αν έχει το πράγμα, η φανουρόπιτα είναι ένα ωραίο και υγιεινό γλύκισμα, κατάλληλο και για όσους προσέχουν τα λιπαρά στη διατροφή τους και… πάντων ημών.
Φανέρωσον, δι᾿εὐχῆς τοῦ Μεγαλομάρτυρος πᾶν κεκρυμμένον ἢ ἀπολεσθὲν ἐπιθυμητὸν ἀγαθόν, φανέρωσον πρόσωπον ποθητόν, φανέρωσον ὁδὸν ἀγαθήν, ἐν ᾗ δεῖ πορευθῆναι αὐτοὺς ἀσφαλῶς, φανέρωσον πᾶσαν ἐν τῷ μέλλοντι χαράν, φανέρωσον τὸ ἔκπαγλον καὶ θεῖον Πρόσωπόν Σου, χαρμοσύνως καὶ κατανυκτικῶς, καταλαμπρύνον καὶ κατευφραῖνον τὴν ζωὴν αὐτῶν.
