Φωτο: madata.gr
Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, δημιουργούνται στο μυαλό των περισσότερων εικόνες με δώρα, διακοπές, ξεκούραση, διασκέδαση, χαρά, συναντήσεις με φίλους και συγγενείς, στολίδια, κάλαντα και ανταλλαγές ευχών. Ή μήπως όχι;
Η διάσημη «κατάθλιψη των Χριστουγέννων» αφορά πολλούς ανθρώπους και ίσως στην σημερινή εποχή ακόμη περισσότερους απ’ ότι παλιότερα: στρες, αδυναμία να βιωθεί «το εορταστικό κλίμα των ημερών», αυξημένο αίσθημα κούρασης, ευερεθιστότητα, μελαγχολία, ενίοτε κατάθλιψη (με την κλινική έννοια του όρου).
Ποιοι είναι οι λόγοι που οι γιορτές των Χριστουγέννων μπορεί να βιώνονται με αρνητικά συναισθήματα;
Η μοναξιά: Οι άνθρωποι που είναι μόνοι τους είναι περισσότεροι απ’ όσο νομίζουμε. Οι γιορτές - παραδοσιακά συνδεδεμένες με οικογενειακές συγκεντρώσεις, συντροφικότητα γύρω από το γιορτινό τραπέζι και γενικότερα φιλικές και κοινωνικές επαφές- εντείνουν το αίσθημα μοναξιάς (είτε κάποιος διαβιεί χωρίς οικογένεια, σύντροφο και φίλους είτε νιώθει συναισθηματικά αποξενωμένος από το περιβάλλον του). Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν να πραγματοποιήσουν το αίτημα τους για φυσική και συναισθηματική μετοχή σε συντροφικές σχέσεις και αυτό το αίτημα ματαιώνεται περισσότερο οδυνηρά την περίοδο των γιορτών: το να είναι κανείς μόνος του το βράδυ μιας καθημερινής μέρας δεν βιώνεται το ίδιο αρνητικά με το να είναι μόνος του όταν αλλάζει η χρονιά.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου: Για όσους έχουν χάσει (ιδίως πρόσφατα) ένα αγαπημένο κοντινό πρόσωπο, οι γιορτές αποτελούν κυριολεκτικά μια ιδιαίτερα δύσκολη συνθήκη, καθώς το αίσθημα της απώλειας και η συνοδευτική νοσταλγία αναζωπυρώνονται. Η έλλειψη του αγαπημένου προσώπου είναι περισσότερο έντονη και οι αναμνήσεις περισσότερο οδυνηρές.
Η οικονομική δυσπραγία και η «υποχρέωση» υπερκαταναλωτισμού: Στις δυτικές κοινωνίες, εδώ και αρκετά χρόνια, οι γιορτές των Χριστουγέννων σημαίνουν αναγκαστικό σχεδόν καταναλωτισμό, είτε για δώρα (συνήθως ακριβά) είτε για το γιορτινό τραπέζι είτε για ψώνια προσωπικής ανανέωσης (π.χ. καινούρια ρούχα για το ρεβεγιόν), είτε για ταξίδια σε «in» ακριβούς ταξιδιωτικούς προορισμούς των Άλπεων και …της Αράχοβας . Όλα αυτά συνεπικουρούμενα εδώ και χρόνια από την αισθητική του lifestyle των illustration περιοδικών και τηλεοπτικών εκπομπών. Κι ενώ πάντα αρκετοί συνάνθρωποι μας αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις χριστουγεννιάτικες «σειρήνες της κατανάλωσης», πλέον σημαντικές δυσκολίες αντιμετωπίζουν και άνθρωποι που πρότερα ζούσαν μια αρκετά άνετη οικονομικά ζωή. Και ενώ λοιπόν η δυνατότητα καταναλωτισμού έχει περιοριστεί σημαντικά για τους περισσότερους, το αίσθημα υποχρέωσης απέναντι στο κοντινό περιβάλλον (σύντροφοι, φίλοι και παιδιά) παραμένει και η αδυναμία του ατόμου να ανταπεξέλθει – όπως νομίζει πως οφείλει - προκαλεί ενοχές, στρες, αισθήματα αναξιότητας και τελικά μέχρι και κατάθλιψη.
Οι αναμνήσεις: Είτε χαρούμενες είτε δυσάρεστες, οι αναμνήσεις περασμένων Χριστουγέννων είτε από τη παιδική ηλικία είτε και από το πιο πρόσφατο παρελθόν, μπορούν να πυροδοτήσουν αισθήματα θλίψης, μελαγχολίας και αναστάτωσης. Για παράδειγμα, μπορεί σε κάποιους να πυροδοτούνται αναμνήσεις από Χριστούγεννα της παιδικής ηλικίας που ο ένας γονιός ήταν απών ή αντίθετα που ήταν η εποχή της μεγαλύτερης θαλπωρής, μιας θαλπωρής που δεν μπορεί να βιώσει ως ενήλικας. Άλλο παράδειγμα: γυναίκες ή άντρες που χώρισαν πρόσφατα αντίθετα με την δική τους επιθυμία και αναπολούν τις ωραίες στιγμές που έζησαν με τους πρώην συντρόφους τους.
Οι οικογενειακές συγκρούσεις: Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο των οικογενειακών συγκεντρώσεων στις γιορτές που καταλήγουν σε ένταση, παρεξηγήσεις και τσακωμούς. Συχνά οι οικογενειακές αυτές συγκεντρώσεις έχουν ένα χαρακτήρα καταναγκαστικό («Γιορτές είναι! Δεν θα φάμε όλοι μαζί;!») , το οποίο σε συνδυασμό με ανεπίλυτα ζητήματα σχέσεων μπορεί να συνιστά εκρηκτικό μείγμα ανάδυσης αρνητικών συναισθημάτων .
Μη ρεαλιστικές προσδοκίες: Το εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς σχεδόν επιβάλλει «να περάσουμε καλά». Πολλοί άνθρωποι βιώνουν αυτό το διάχυτο μήνυμα πιεστικά και αγχωτικά. Οι υπερβολικές προσδοκίες για διασκέδαση δύσκολα εκπληρώνονται και το αίσθημα της απογοήτευσης και ματαιότητας μπορεί να είναι έντονο.
Η εξαντλητική προετοιμασία για τις γιορτές: Οι «υποχρεώσεις» αυτών των ημερών (ψώνια, οργάνωση γιορτινού τραπεζιού, οργάνωση κοινωνικών επαφών κ.ά.) και η προσπάθεια να ανταποκριθούμε σε αυτές στα πλαίσια ενός στενού χρονικά προγράμματος δουλειάς, παιδιών κλπ μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό αίσθημα κόπωσης αλλά και έντασης. Η κούραση και το στρες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο αυξανόμενης έντασης που μπορεί να δημιουργήσει και ψυχοσωματικά συμπτώματα (π.χ. πονοκεφάλους, κοιλιακές διαταραχές – σε συνδυασμό και με την υπερκατανάλωση φαγητού και ποτού – αϋπνία κ.ά.)
Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή: Πρόκειται για περιόδους κατάθλιψης που έχουν σχέση με την αλλαγή των εποχών: συνήθως αρχίζουν το φθινόπωρο ή το χειμώνα και υποχωρούν την άνοιξη. Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι γενικά πιο ήπια από εκείνα της μείζονος κατάθλιψης και συνήθως περιλαμβάνουν: αυξημένη ανάγκη για ύπνο, αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων και/ή σοκολάτας, μειωμένη ενέργεια και κόπωση, απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες. Σε συνδυασμό με την προσδοκία να είναι κανείς ευδιάθετος και κοινωνικός τις ημέρες των γιορτών, η επονομαζόμενη «μελαγχολία του χειμώνα» μπορεί να είναι πιο έντονη ή λιγότερο αποδεκτή και διαχειρίσιμη από το άτομο που την βιώνει.
Μείζονα κατάθλιψη και άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας: Στις περιπτώσεις των ανθρώπων που πάσχουν από κάποια κλινική ψυχική διαταραχή (μείζονα κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, αγχώδη διαταραχή, ψυχωτική διαταραχή), οι γιορτές συνιστούν μια δύσκολη περίοδο με συχνά μεγάλη αναστάτωση. Οι κυριότεροι λόγοι γι’ αυτό είναι όλοι οι προαναφερθέντες, (οι οποίοι όμως σε ένα ευάλωτο ψυχικά άτομο δρουν με μεγαλύτερη σφοδρότητα) αλλά και ένας επιπλέον: Συχνά οι ψυχικές διαταραχές συνοδεύονται από απομόνωση και κοινωνικό αποκλεισμό, καταστάσεις που καθίστανται περισσότερο οδυνηρές απ’ ότι έτσι κι αλλιώς είναι, τις ημέρες των γιορτών.
Η επιστροφή στην καθημερινότητα: Εκτός από το καταθλιπτικό συναίσθημα που μπορεί να βιώνει κανείς πριν ή κατά την διάρκεια των γιορτών, υπάρχει και η μελαγχολία που μπορεί να προκύψει όταν οι γιορτές τελειώσουν και καλούμαστε να επανέλθουμε στην καθημερινότητα. Ειδικά, όταν οι γιορτές των Χριστουγέννων συνδυάζονται και με διακοπές, η επιστροφή στην εργασία (ειδικά όταν δεν μας ικανοποιεί, ψυχικά ή οικονομικά) μπορεί να επιφέρει αρνητική διάθεση. Επιπλέον, υπάρχει η φυσιολογική κούραση που επιφέρουν οι υπερβολές των ημερών (είτε αφορά στις προετοιμασίες και τα ψώνια, είτε στο ξενύχτι, την υπερβολική κατανάλωση φαγητού και ποτού, είτε στο στρες και την ένταση).
Γράφει η Αγγελική Μενεδιάτου, Ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, Πρόεδρος ΔΣ και Επιστημονική Υπεύθυνη της Ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Διάθεσης «ΜΑΖΙ»
Πηγή: madata.gr
Αγγελική Μενεδιάτου
