Eυ Zην

Ο παράγοντας που επιταχύνει την γήρανση του μυαλού – Μπορούμε να τον διορθώσουμε

ygeiamou.gr 03 October, 2025 EY ZHNΑΡΘΡΑ

Ο ύπνος είναι ένας από τους θεμέλιους λίθους της υγείας, εξίσου σημαντικός με τη διατροφή και τη σωματική άσκηση. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, το σώμα αποκαθιστά την ενεργειακή του ισορροπία, το ανοσοποιητικό ενισχύεται, η καρδιά «ξεκουράζεται» και ο εγκέφαλος ενεργοποιεί τους μηχανισμούς «καθαρισμού αποβλήτων», απομακρύνοντας άχρηστες πρωτεΐνες που διαφορετικά θα μπορούσαν να συσσωρευτούν και να βλάψουν τη λειτουργία του.

Ωστόσο, η πραγματικότητα για μερικούς ανθρώπους δείχνει διαφορετική: η έλλειψη ή η κακή ποιότητα ύπνου έχει συνδεθεί με παχυσαρκία, διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις, ακόμη και με άνοια. Εκεί που τα πράγματα γίνονται πιο ανησυχητικά είναι στη σχέση ύπνου και γήρανσης του εγκεφάλου: νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι η αϋπνία, το ροχαλητό ή η υπνηλία μέσα στη μέρα δεν είναι απλώς «ενοχλητικά συμπτώματα», αλλά πιθανόν να επιταχύνουν τη φθορά του.

Αυτό ακριβώς κατέγραψε μια εκτενής μελέτη του Karolinska Institutet, που δημοσιεύθηκε στο eBioMedicine: όσοι κοιμούνται άσχημα εμφανίζουν εγκεφάλους βιολογικά πιο «γερασμένους» από την πραγματική τους ηλικία. Ένας πιθανός μηχανισμός πίσω από τη συσχέτιση φαίνεται να είναι η χρόνια φλεγμονή.

Η μελέτη

Στην ανάλυση συμμετείχαν 27.500 μεσήλικες και ηλικιωμένοι από τη βάση δεδομένων UK Biobank. Οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, ενώ οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αλγορίθμους μηχανικής μάθησης για να εκτιμήσουν τη βιολογική του ηλικία με βάση περισσότερα από χίλια χαρακτηριστικά απεικόνισης.

Η ποιότητα του ύπνου αξιολογήθηκε μέσα από 5 δείκτες που ανέφεραν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες: χρονότυπος (πρωινός ή βραδινός τύπος), διάρκεια ύπνου, παρουσία αϋπνίας, ροχαλητό και υπνηλία την ημέρα. Στη συνέχεια, κατηγοριοποιήθηκαν σε 3 ομάδες:

Υγιής ύπνος (≥4 βαθμοί)
Μέτριος ύπνος (2–3 βαθμοί)
Κακός ύπνος (≤1 βαθμός)

Τα αποτελέσματα

«Το χάσμα ανάμεσα στη βιολογική και τη χρονολογική ηλικία του εγκεφάλου αυξανόταν κατά περίπου 6 μήνες για κάθε μείωση ενός πόντου στη βαθμολογία ύπνου», εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης, Abigail Dove, ερευνήτρια στο Karolinska Institutet. «Οι άνθρωποι με κακή ποιότητα ύπνου εμφάνιζαν εγκεφάλους που έμοιαζαν κατά μέσο όρο ένα χρόνο πιο γηρασμένοι».

Συγκεκριμένα, τα ποσοτικά ευρήματα ήταν:

+1 έτος επιταχυνόμενης γήρανσης για κακό ύπνο
+6 μήνες για μέτρια ποιότητα ύπνου
+5 μήνες ανά μονάδα μείωσης στη βαθμολογία ύπνου

Η φλεγμονή χαμηλού βαθμού εξηγούσε (λίγο) πάνω από το 10% της σχέσης μεταξύ κακού ύπνου και γερασμένου εγκεφάλου. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε πιο έντονα στους άνδρες, ενώ δεν διαφοροποιήθηκε από την ηλικία ή από το γονίδιο APOE4, που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Άλλοι μηχανισμοί που ενδέχεται να εξηγούν τη σύνδεση είναι η αποδυνάμωση του «συστήματος καθαρισμού αποβλήτων» του εγκεφάλου, που λειτουργεί κυρίως στον ύπνο, ή η επιβάρυνση της καρδιαγγειακής υγείας, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τον εγκέφαλο.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι ερευνητές αναγνωρίζουν περιορισμούς, καθώς οι συμμετέχοντες του UK Biobank είναι γενικά πιο υγιείς από τον μέσο πληθυσμό, ενώ η ποιότητα ύπνου βασίστηκε σε αυτοαναφορές. Ωστόσο, τα ευρήματα προσθέτουν σημαντικά κομμάτια στο παζλ που συνδέει τον ύπνο με τη γνωστική υγεία.

Συμπέρασμα

«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι ο κακός ύπνος μπορεί να συμβάλλει στην επιτάχυνση της γήρανσης του εγκεφάλου, με τη φλεγμονή να αποτελεί έναν από τους βασικούς μηχανισμούς. Δεδομένου ότι ο ύπνος είναι τροποποιήσιμος παράγοντας, η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών μπορεί να προλάβει την πρόωρη φθορά του εγκεφάλου και, πιθανώς, να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης», υπογραμμίζει η Dove.