Γνώμες

Ν. Ψιλάκης: «Έγκλημα» κατά της Κρήτης από αμόρφωτες κυβερνήσεις ο όρος μεσογειακή διατροφή

Γιώργος Γεωργακάκης 29 August, 2016 ΓΝΩΜΕΣ

Ν. Ψιλάκης: «Έγκλημα» κατά της Κρήτης από αμόρφωτες κυβερνήσεις ο όρος μεσογειακή διατροφή

Για «ανιστόρητες και αμόρφωτες ελληνικές κυβερνήσεις», που προώθησαν, τον παραπλανητικό όρο μεσογειακή διατροφή, «αναζητώντας τάχατες συμμαχίες με άλλες χώρες της Μεσογείου» έκανε λόγο από τα Χανιά ο πολύπειρος δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης, μιλώντας για την κρητική διατροφή, στο πλαίσιο παράλληλης εκδήλωσης για την έκθεση «Αγροτικός Αύγουστος 2016», που λειτουργεί καθημερινά (έως και τις 31 του μήνα), από τις 10 το πρωί έως τις 10 το βράδυ, στην Πλατεία 1866.

«Άνθρωποι χωρίς συναίσθηση ευθύνης και χωρίς όραμα έκαμαν το μεγαλύτερο κακό στην Κρήτη. Χρησιμοποίησαν όλο το υλικό, ιατρικό και πολιτισμικό, που αφορούσε στην κρητική διατροφή, το γενίκευσαν και το βάφτισαν μεσογειακή. Δεν υπάρχει μεσογειακή διατροφή ούτε μεσογειακή κουζίνα. Υπάρχουν μεσογειακά διατροφικά συστήματα και μεσογειακές κουζίνες. Κάποιες απ’ αυτές παρουσιάζουν ομοιότητες, αλλά οι διαφορές τους είναι τέτοιες και τόσες, που συχνά δημιουργούν διαμετρικές αντιθέσεις. Δεν λέω πως ο ένας πολιτισμός είναι καλός και ο άλλος κακός. Όλοι οι πολιτισμοί έχουν τις ιδιαιτερότητες και τις αρετές τους, όλοι έχουν ιστορία, όλοι αξίζουν τον σεβασμό μας. Δεν έχουν, όμως, όλοι τα ίδια χαρακτηριστικά, δεν είναι όλα τα διατροφικά συστήματα του κόσμου ίδια, εδώ παρατηρούμε διαφορές ακόμη και από χωριό σε χωριό», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ψιλάκης, η ομιλία του οποίου ήταν, κατά γενική ομολογία, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Ο κ. Ψιλάκης επεσήμανε ότι «στην Κρήτη η διατροφή δεν είναι συνταγές, δεν είναι γκουρμελίδικη ακρότητα, δεν είναι χαριτόβρυτες δεσποσύνες που βατταλαλούν από το πρωί ως το βράδυ στις τηλεοράσεις της κρίσεις αστακομακαρονάδες με ολίγον παράδοση. Είναι τρόπος ζωής. Είναι η φιλοσοφία και η λογική του βρισκούμενου. Ο κήπος, ο φούρνος, η παραστιά, το φτάζυμο, είναι ψηφίδες ενός σπουδαίου γυναικείου πολιτισμού, που εδραιώθηκε μέσα από εμπειρίες αιώνων και εκφράστηκε μέσ’ από την ευρηματική απλότητα. Με λίγα λόγια, είναι δημιούργημα της ανάγκης. Πολλές φορές σε συνέδρια με ρωτούν τι είναι η κρητική διατροφή. Και πάντα απαντώ: η διατροφή των φτωχών αγροτών της Κρήτης. Που, βέβαια, δεν ήταν καθόλου μα καθόλου φτωχή η διατροφή της. Μπορεί να μην είχε υλική αξία, είχε όμως ηθική, κι αυτή η ηθική αξία συμμετέχει στην κατασκευή ταυτοτήτων, διαμορφώνει συμπεριφορές».

Ο ίδιος τόνισε ότι «το δικό μας μυστικό στην Κρήτη είναι η γη. Η γη και τα προϊόντα της, η παραγωγή, το μικροκλίμα, αυτός ο υπέροχος κόσμος, στον οποίο ευτυχήσαμε να γεννηθούμε και να ζούμε, ένα νησί – ολόκληρη ήπειρος» και πρόσθεσε, μεταξύ άλλων, ότι «καμιά πληθυσμιακή ομάδα στον κόσμο δεν καταναλώνει τόσα χόρτα όσα οι Κρητικοί. Κανένας λαός δεν γνωρίζει τα βρώσιμα χόρτα σαν τους Κρητικούς. Όχι πως είμαστε εμείς πιο ξύπνιοι από τους άλλους, η ανάγκη μας έκαμε να μάθουμε. Ο πλούτος του νησιού σε χλωρίδα, απίστευτα είδη που φυτρώνουν σε κάθε γωνιά του νησιού. Ποιος, λοιπόν, θα βρεθεί να πει στους ισχυρούς ότι αυτή είναι η παρακαταθήκη της Κρήτης, ο πλούτος της, είναι η μεγάλη συνεισφορά της στον πολιτισμό; Ρωτήστε τις γιαγιάδες πόσα βρώσιμα χόρτα γνωρίζουν. Θα χάσετε τον λογαριασμό».

Ο κ. Ψιλάκης αναφέρθηκε και «σε ορισμένους από τους παράγοντες που καθορίζουν τη διατροφή των ανθρώπων στον κύκλο του χρόνο:

1. Η θρησκεία και οι απαγορεύσεις της. Το καταλαβαίνουμε πολύ καλά, μια και οι Σαρακοστές στον ορθόδοξο κόσμο καλύπτουν το 1/3 του χρόνου, περίοδοι κατά τις οποίες δεν καταναλώνονται ζωικά τρόφιμα. Το καταλαβαίνουμε και από τα εορταστικά εδέσματα, κρεατικά συνήθως ή ψαροφαγίας σε καθορισμένες ημέρες του χρόνου. Το απάκι, το λουκάνικο και το σύγλινο συνδέονταν άμεσα με τη γιορτή και παράλληλα με την ανάγκη για αποθήκευση των διατροφικών πλεονασμάτων.

2. Οι τοπικές συνήθειες, οι τοπικές παραδόσεις. Κάποιοι λαοί τρέφονται με έντομα, ακόμα και το σκαθάρι που καταστρέφει τους φοίνικες, το αηδιαστικό μέχρις εμετού για μας, αποτελεί εκλεκτό μεζέ για κάποιους άλλους. Εκλεκτό έδεσμα για μας οι χοχλιοί, αηδιαστικό για κάποιους -πολλούς- άλλους.

3. Το εμπόριο, οι ανταλλαγές, οι επικοινωνίες με άλλους πολιτισμούς, οι επιρροές που ασκεί, οι επιρροές που δέχεται. Κι όπως ξέρουμε πολύ καλά ο πολιτισμός είναι ανταλλαγή και εποκοινωνία. Θα το εξηγήσω κάπως καλύτερα, λέγοντας ότι πριν από 150 χρόνια οι ντομάτες ήταν σπάνιο είδος. Γύρω στο 1850 – 1860 πήγε ένας Αγάς σ’ ένα μαλεβιζιώτικο χωριό, του κάμανε το τραπέζι, τον περιποιήθηκαν οι προύχοντες. Όμως, άνθρωπος ήταν ανάγκες, είχε σωματικές, τότε οι άνθρωποι αποπατούσαν στο ύπαιθρο. Αυτό έκαμε και ο Αγάς, πήγε πίσω από έναν τράφο, κοντά στα περβόλια του χωριού. Την άλλη χρονιά φύτρωσαν εκεί γύρω κάτι παράξενα φυτά με κόκκινους καρπούς. Κανείς δεν τα ήξερε, φαίνεται πως ο Αγάς είχε φάει αποβραδίς ώριμες ντομάτες. Κάπως έτσι διαδόθηκε η ντομάτα στον Άγιο Μύρωνα, αυτό ήταν το χωριό. Την ίδια εποχή ένας δάσκαλος στο Λασίθι, Λιμπρίτη τον έλεγαν, φύτεψε πατάτες. Οι Λασιθιώτες, όμως, δεν τις ήξεραν, τα παιδιά τσουλούσαν στους δρόμους τους υπόγειους καρπούς και οι γυναίκες έκοβαν τους βλαστούς και τους μαγείρευαν. Η πατατιά χρησιμοποιήθηκε πρώτα ως χορταρικό στον τόπο μας, γιατί αυτή ήταν η νοοτροπία των ανθρώπων, αυτό ήξεραν, αυτό έκαναν».

Καταλήγοντας, ο κ. Ψιλάκης σημείωσε ότι «πριν από 30 χρόνια ο όρος κρητική κουζίνα ήταν ανύπαρκτος, ελάχιστα εστιατόρια πρόσφεραν καθαρά κρητικό φαγητό, είχαν μόνο κάποια πράγματα, όχι πολλά. Σήμερα βάζουν παντού ταμπέλες “Κρητική Κουζίνα” κι ας είναι πολλές από αυτές μόνο το πρόσχημα. Πριν από 20 χρόνια έβρισκες σπάνια παξιμάδι έξω από την Κρήτη. Σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους. Πριν από 20 χρόνια δεν έβρισκες παρά μόνο σε μερικούς φούρνους καλιτσούνια και άλλα τοπικά παρασκευάσματα. Σήμερα τα βρίσκεις παντού. Γιατί; Μα επειδή συνδέθηκαν με έναν βαθιά ριζωμένο πολιτισμό, επειδή προβλήθηκαν, επειδή θεωρήθηκαν υγιεινά, επειδή, τέλος, έχουν αξία και ιστορία. Σε μια εποχή που αναζητούμε διεξόδους από την κρίση η Κρήτη έχει όπλα πολλά. Τον τουρισμό, τον δυναμισμό των ανθρώπων, τη γη που γεννά, τον πολιτισμό, την παραδοσιακή διατροφή»…