Eυ Zην

Μεσογειακή διατροφή: Ποιοι παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφική μας συμπεριφορά

10 February, 2024 ΥΓΕΙΑEY ZHNΑΡΘΡΑ

Μεσογειακή διατροφή: Ποιοι παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφική μας συμπεριφορά

Η ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής είναι άμεσα συνυφασμένα με τη σωστή διατροφή και με την επαρκή φυσική δραστηριότητα. Τι μπορούμε να πούμε όμως για τη σωστή διατροφή και την επαρκή φυσική δραστηριότητα στην Ελλάδα; Σε αυτό το ερώτημα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ απαντά ο δρ Ιωάννης Δ. Μωρρές, PhD, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής, Αθλητισμού και Διαιτολογίας, Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας, στα Τρίκαλα.

Ως μεσογειακή χώρα, η Ελλάδα, αναφέρει, έχει εύκρατο κλίμα, πλούσια ετήσια ηλιοφάνεια και, κατ΄επέκταση, πληθώρα γηγενών διατροφικών προϊόντων όπως δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, ελιές, όσπρια, κτλ. Τα προϊόντα αυτά απαρτίζουν τη βάση της Μεσογειακής Διατροφής, η οποία προστατεύει την καρδιαγγειακή μας υγεία, μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου, ρυθμίζει το βάρος μας, και γενικότερα επιφέρει σειρά τεκμηριωμένων ωφελειών υγείας. Το εύκρατο κλίμα και η πλούσια ετήσια ηλιοφάνεια διευκολύνουν όμως και την πραγματοποίηση του επιπρόσθετου δομικού στοιχείου της βάσης της Μεσογειακής Διατροφής, δηλαδή της καθημερινής 30λεπτης φυσικής δραστηριότητας μέτριας έντασης )στην μέτρια ένταση αυξάνεται ο αναπνευστικός ρυθμός, χωρίς να μας «κόβεται η ανάσα»).

Στις πρώτες θέσεις η Ελλάδα στην παχυσαρκία

Εν μέσω αυτών των πλεονεκτημάτων λόγω της μεσογειακής μας «ρίζας», ας δούμε κατά πόσο εκπληρώνουμε και επωφελούμαστε από την Μεσογειακή Διατροφή. Ως προς τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, τονίζει ο επιστήμονας, πρόσφατη μελέτη από το Ευρωβαρόμετρο καταδεικνύει ότι περισσότεροι από δύο στους τρεις Έλληνες πραγματοποιούν είτε ανεπαρκή επίπεδα φυσικής δραστηριότητας είτε αμιγώς καθιστική ζωή. Ως προς τις διατροφικές μας συνήθειες, οι έρευνες συγκλίνουν ότι περίπου ένας στους δύο ενήλικες καταγράφει μη ικανοποιητικό δείκτη υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής. Επίσης, το Ευρωβαρόμετρο αναφέρει ότι ένας στους δύο Έλληνες είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, το ποσοστό των υπέρβαρων είναι υψηλότερο από το μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό, ενώ το ποσοστό των παχύσαρκων είναι στον μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό [ανάμεσα σε 27 χώρες]. Έτσι, η συχνότερη αιτία θανάτου ενηλίκων στην Ελλάδα, εξηγεί ο ίδιος, αποτελεί η ισχαιμική καρδιοπάθεια και ακολουθεί κατά πόδας το εγκεφαλικό επεισόδιο, δηλαδή νόσοι που η Μεσογειακή Διατροφή μπορεί να φέρει προφυλακτική και θεραπευτική δράση. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τους παίδες και εφήβους στην Ελλάδα ως από τους πλέον παχύσαρκους παγκοσμίως. Εν ολίγοις, οι αριθμοί είναι ζοφεροί αλλά δυνητικά αναστρέψιμοι χάριν του οπλοστασίου που λέγεται Μεσογειακή Διατροφή.

Όμως, τι θα μπορούσε να εξηγήσει αυτήν την ζοφερή κατάσταση; Προσπαθώντας να κατανοήσουμε με επεξηγηματική διάθεση μπορούμε να πούμε ότι η ζοφερή αυτή κατάσταση, σύμφωνα με τον κ. Μωρρέ ενέχει πολυπαραγοντικά αίτια που άπτονται γενικότερων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, αλλά και ειδικότερων συνθηκών όπως της σχολικής και δια βίου εκπαίδευσης.

Τα αίτια

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τον κ. Μωρρέ, η δραματική πτώση του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος και η μείωση των εισοδημάτων τα τελευταία 12 χρόνια είτε έχουν επηρεάσει σημαντικά είτε έχουν φτωχοποιήσει μέρος της ελληνικής κοινωνίας που έχει στραφεί σε ευτελέστερες διατροφικές επιλογές από άποψη κόστους και ποιότητας. Στο ίδιο πλαίσιο, καταγράφηκε εκτίναξη του επιπολασμού των ψυχικών διαταραχών ή των αρνητικών συναισθημάτων υποκλινικής φύσης που προκαλεί εξ΄ ορισμού έλλειψη ενδιαφέροντος και αδυναμία ατομικής φροντίδας δηλαδή προξενεί, ανάμεσα σε άλλα, καθιστική ζωή και προβληματικές διατροφικές επιλογές. Σημειωτέον, η ψυχική διαταραχή ή το αρνητικό συναίσθημα συνδέονται άρρηκτα με πτώση ψυχοκοινωνικής λειτουργίας (ακόμη και αναπηρικής φύσης δηλαδή ανεργία), αυξάνοντας το πολυδιάστατο πρόβλημα των σωστών διατροφικών, και όχι μόνο, δυνατοτήτων και επιλογών, τονίζει επίσης ο επιστήμονας.

Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, η ελληνική, όπως και η παγκόσμια κοινότητα, επιβαρύνθηκαν από τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, ενώ τα ψυχοκοινωνικά «απόνερα» μένουν να μελετηθούν σε ακολουθία χρόνου. Παραδείγματος χάριν, σε μελέτη 1.000 εφήβων κατά την καραντίνα λόγω κορονοϊού στην Ελλάδα (μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης) οι μισοί έφηβοι κατέγραψαν κακή ψυχολογική ευεξία που δυνητικά έχρηζε ψυχιατρικής εκτίμησης για ενδεχόμενη μείζονα κατάθλιψη. Δεδομένο είναι επίσης ότι η ελληνική κοινωνία βιώνει γιγάντωση της κλιμάκωσης του κόστους των αγαθών και υπηρεσιών εν μέσω της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης, η οποία επιτείνει τη δυσχέρεια ή δυστοκία πραγμάτωσης Μεσογειακής Διατροφής, δηλαδή της υιοθέτησης ποιοτικών διατροφικών επιλογών αλλά και ποιοτικής φυσικής δραστηριότητας.

Επιπλέον, η ποιότητα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη των προσδοκιών και των σύγχρονων προκλήσεων μια και πρόσφατη διεθνής μελέτη αξιολόγησε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ως σύστημα χαμηλής ποιότητας με μαθητές που δεν κατέχουν πάντα βασικές γνώσεις και επιδεξιότητες. Ζώντας στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης, το εκπαιδευτικό σύστημα για τους μαθητές αλλά και τα προγράμματα δια βίου μάθησης για τους ενήλικες χρήζουν ανάλογης βελτίωσης για την προαγωγή της Μεσογειακής Διατροφής ως συμπεριφοράς υγείας.

Η βελτίωση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει την αύξηση της ποιοτικής και ποσοτικής εκπαιδευτικής παρέμβασης με εκτεταμένα προγράμματα Διατροφικής Αγωγής και Αγωγής Υγείας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, έχοντας ως επίκεντρο την παρακαταθήκη της ελληνικής επικράτειας, δηλαδή την Μεσογειακή Διατροφή. Ενδεικτικά, εισαγωγή εκτενών εκπαιδευτικών παρεμβάσεων που, ανάμεσα σε άλλα, θα καλλιεργούν με συστηματικό τρόπο απτή και επικαιροποιημένη βασική γνώση για την σημαντικότητα της Μεσογειακής Διατροφής στην υγεία του ανθρώπου και στην βιωσιμότητα του περιβάλλοντος, για την αναγκαία αναλογία /ποσότητα πρόσληψης θρεπτικών συστατικών, για την ανθρώπινη ενεργειακή δαπάνη βάσει ύψους, βάρους, ηλικίας και φυσικής δραστηριότητας, και για την αποκωδικοποίηση των σωματικών/ψυχολογικών μας συμπτωμάτων κατά την διαδικασία πρόσληψης και πέψης τροφής. Οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις θα μπορούσαν επίσης να αναπτύξουν περαιτέρω την ικανότητα των εκπαιδευομένων να παρασκευάζουν/συντηρούν σωστά το φαγητό τους, να γνωρίζουν την προετοιμασία/σημαντικότητα υγιεινών σνακ και συχνών γευμάτων, να διαβάζουν και να ερμηνεύουν την ταυτότητα των διατροφικών προϊόντων όπως αυτή αναγράφεται στις συσκευασίες ή περιγράφεται σε σχετικές αναφορές [πχ, τρόπος παρασκευής, θερμίδες, ποσοποιοτικές πληροφορίες περί λίπους, υδατάνθρακα, πρωτεΐνης, κτλ].

Η εισαγωγή συστηματικής και εκτενούς εκπαιδευτικής παρέμβασης μπορεί επίσης, σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Ιωάννη Μωρρέ, να στοχεύσει οι εκπαιδευόμενοι να αναπτύξουν, δεξιότητες συμπεριφορικής τροποποίησης, διάπλαση αθλητικής συνείδησης, εσωτερική παρακίνηση για καθημερινή φυσική δραστηριότητα με πρόσημο την ευχαρίστηση και την αξιακή εκτίμηση της υγείας και όχι με αυτοσκοπό την καλλίγραμμη «σιλουέτα». Επίσης, μπορεί να στοχεύσει στην αναγνώριση και διόρθωση λανθασμένων αθλητικών και διατροφικών προτιμήσεων, στην αποτροπή σχηματισμού και πραγμάτωσης τροφολαγνικών και αθλητικολαγνικών προτύπων, στην γνωστοποίηση της επιρροής των συναισθημάτων στις διατροφικές μας επιλογές, στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης ως προς την «ψηλάφιση» της συναισθηματικής μας υγείας, στην επίγνωση της κατάστασης που ονομάζεται συναισθηματική πείνα, στην συναισθηματική απενοχοποίηση-απευαισθητοποίηση σε περίπτωση περιοδικής ή παροδικής αδυναμίας προσκόλλησης στη Μεσογειακή Διατροφή, κτλ.

Εν κατακλείδι, καταλήγει ο επίκουρος καθηγητής Ιωάννης Μωρρές, καλούμαστε να ενεργοποιηθούμε με όπλο την Μεσογειακή Διατροφή ώστε να βελτιστοποιήσουμε την ζωή μας στο πλαίσιο μίας συντεταγμένης και ευνομούμενης πολιτείας.