Γνώμες

Η ελάφρυνση του χρέους, βάρος στις επόμενες γενιές

Συντάκτης: Μανόλης Γ. Δρεττάκης 26 April, 2018 ΓΝΩΜΕΣ

Η ελάφρυνση του χρέους, βάρος στις επόμενες γενιές

Φωτο:efsyn.gr

Ενα άρθρο μας στην «Εφημερίδα των Συντακτών» της 17.6.2016 με τίτλο «Διαιώνιση του υψηλού δημόσιου χρέους χωρίς "κούρεμα"» κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «η συνεχής και επί πολλά χρόνια επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων είναι ανέφικτη και κατά συνέπεια, χωρίς ένα γενναίο "κούρεμα", αντί για βιωσιμότητα θα έχουμε διαιώνιση ενός υψηλού δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ».

Το ερώτημα που γεννάται είναι αν το συμπέρασμα αυτό αλλάζει και προς ποια κατεύθυνση αν, για την ελάφρυνση του χρέους, εφαρμοστούν οι συζητούμενες προτάσεις των δανειστών μας.

Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερία Handelsblatt, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) και η Γαλλία υπέβαλαν προτάσεις για την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η επέκταση του χρόνου εξόφλησης των δανείων, το ανώτατο όριο επιτοκίου και η σύνδεση της ελάφρυνσής του με τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη σύνδεση αυτή, η Γαλλία προτείνει να μειωθούν οι υποχρεώσεις αποπληρωμής του χρέους αν η ανάπτυξη είναι χαμηλότερη από το 3,4%, ενώ αν είναι κάτω από 2,8% τότε θα πρέπει να εξαιρεθεί από την αποπληρωμή δανείων. Ο ESM προτείνει να περιοριστούν οι αποπληρωμές αν η ανάπτυξη πέσει κάτω από 3,25%.

Ενώ, όμως, η Γαλλία δεν θέτει όρους για την εφαρμογή της πρότασής της, η Γερμανία θέτει ως όρο για τις όποιες αποφάσεις ληφθούν για την ελάφρυνση του χρέους (επομένως και της γαλλικής) την αυστηρή μεταμνημονιακή επιτήρηση της χώρας μας για την εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει έναντι των δανειστών της και τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.

Ο όρος αυτός σημαίνει ότι περιορίζονται δραστικά οι επιλογές που έχει τόσο η σημερινή κυβέρνηση όσο και εκείνες που θα τη διαδεχθούν στην πολιτική που θα εφαρμόσουν μετά την προσδοκώμενη έξοδο της χώρας από τα μνημόνια τον Αύγουστο. Απόδειξη ότι το πρόγραμμα που κατάρτισε η κυβέρνηση για τα επόμενα χρόνια έχει τεθεί προς έγκριση τόσο του ESM όσο και του ΔΝΤ.

Ανάμεσα στις δεσμεύσεις της χώρας μας είναι η νέα περικοπή των συντάξεων το 2019 και η μείωση του αφορολόγητου για όλους το 2020 προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος των πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 3,5% την τετραετία 2019-2022. Τα μέτρα, όμως, αυτά θα μειώσουν ακόμα περισσότερο το ήδη δραστικά μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και επομένως θα περιορίσουν περισσότερο την κατανάλωση, βασικό παράγοντα αύξησης του ΑΕΠ.

Κατά συνέπεια ρυθμοί ανάπτυξης 3,5% που προβλέπει η γαλλική πρόταση για την κανονική εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους είναι ανέφικτοι, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι προβλέψεις για χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της Ε.Ε. ως συνόλου τα επόμενα χρόνια. Μη επίτευξη, όμως, τέτοιων ρυθμών δυσχεραίνει την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 3,5% του ΑΕΠ: φαύλος κύκλος.

Αν, επομένως, υποθέσουμε ότι ο μέσος μακροχρόνιος ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας είναι κάτω από το 2,8% και εφαρμοστεί η γαλλική πρόταση για τη μη αποπληρωμή των δανείων, οι τόκοι θα προστίθενται στο δημόσιο χρέος το οποίο θα αυξάνεται αντί να μειώνεται. Επομένως θα αυξάνεται τα βάρος της εξόφλησής του που έχει ήδη «φορτωθεί» στις επόμενες γενιές.

Και η χρονική διάρκεια του βάρους αυτού θα παραταθεί χρονικά αν, επιπλέον, επεκταθεί ο χρόνος αποπληρωμής του χρέους. Τέλος, λόγω των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειώνεται με βραδείς ρυθμούς, ιδιαίτερα αν ο πληθωρισμός είναι πολύ χαμηλός.

Οι συνέπειες της εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που προαναφέρθηκαν δεν πρόκειται να εξαλειφθούν με την προσδοκώμενη «καθαρή έξοδο» της χώρας από τα μνημόνια. Αν, μάλιστα, η κάλυψη των δανειακών αναγκών μας από τις αγορές γίνει με επιτόκια σημαντικά υψηλότερα εκείνων που ισχύουν για τα δάνεια που έχει λάβει η χώρα μέχρι σήμερα, οι συνέπειες αυτές θα επιδεινωθούν.

Είναι, επομένως, επίκαιρη η πρόταση των 8 επιφανών οικονομολόγων για ένα «κούρεμα» του δημόσιου χρέους για το διάστημα μέχρι το 2037. Το «κούρεμα» αυτό είναι μικρό (οι προτείνοντες το ανεβάζουν στα 30 δισ. συνολικά την 20ετία). Κατά την άποψή τους, αυτό καθιστά βιώσιμο (δηλαδή διαχειρίσιμο) το δημόσιο χρέος.

Και στην απίθανη, όμως, περίπτωση που η πρότασή τους θα γίνει αποδεκτή, δεν απαλλάσσει, δυστυχώς, τις επόμενες γενιές από τον «βραχνά» αποπληρωμής των τοκοχρεολυσίων του μέχρι το 2060 ή και πέρα από το έτος αυτό. Πραγματική ελάφρυνση του χρέους θα γίνει, όπως γράφαμε στο άρθρο μας της 17.6.2016, μόνο με ένα γενναίο «κούρεμά» του.

Μανώλης Γ. Δρεττάκης Πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ