Υπερβόσκηση: Σήμα κινδύνου για την κρητική γη

“Φρένο” στο φαινόμενο της υπερβόσκησης στην Κρήτη, που πλέον μαστίζει το 30% των βοσκοτόπων, θα μπορούσε να βάλει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τονίζει ” ο κτηνίατρος δρ. Αλέκος Στεφανάκης. Όμως, ο ίδιος δίνει έμφαση στο υπόλοιπο 70%, που βρίσκεται εντός διαχειριστικών σχεδίων και εκεί, η ελεγχόμενη βόσκηση έχει κάνει μεγάλο καλό στη φύση και το περιβάλλον, συμβάλλοντας σημαντικά στην αντιμετώπιση της διάβρωσης των εδαφών, όπως επισημαίνει.

Την ίδια ώρα, όπως αναφέρει σε έρευνές του ο γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Φάνης Γέμτος, το 1/3 των καλλιεργούμενων εκτάσεων στη χώρα μας είναι επικλινείς με σημαντικό πρόβλημα διάβρωσης, που δρα δυστυχώς για πολλά χρόνια χωρίς καμία προσπάθεια μείωσης του φαινομένου. Το πρόβλημα θα το βρούμε ακόμα περισσότερο μπροστά μας τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τον ίδιο, που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου!

Η διάβρωση των εδαφών αποτελεί σοβαρή απειλή σε βάρος της Κρήτης και ολόκληρης της χώρας. Όπως γράφει σε άρθρα του ο Φάνης Γέμτος, πολλά επικλινή εδάφη έχουν μειωμένη γονιμότητα, αλλά για την ώρα το πρόβλημα καλύπτεται από την κατεργασία εδάφους (όργωμα που καλύπτει τις “νεροφαγιές”) και τη χρήση χημικών κυρίως λιπασμάτων. Αυτό αυξάνει το κόστος της καλλιέργειας που θα φανεί τα επόμενα χρόνια.

Έχει μεγάλη σημασία λοιπόν, όπως μεταξύ των άλλων αναφέρει, να κινηθούμε στην κατεύθυνση αύξησης της οργανικής ουσίας στα εδάφη μας. Κι εδώ έρχεται η κτηνοτροφία, που μπορεί να διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο, μέσα από την ορθολογική διαχείρισή της.

Η κτηνοτροφία στο νησί μας

Ο κτηνίατρος δρ. Αλέκος Στεφανάκης είπε χαρακτηριστικά στη “Ν.Κ.”: «Σε ό,τι αφορά τη διάβρωση των εδαφών, η κτηνοτροφία έχει πολλαπλό ρόλο. Οι θετικοί ρόλοι είναι ότι, όπου εφαρμόζονται συστήματα τροπικής βόσκησης, έχουμε σεβασμό του περιβάλλοντος. Έχουμε διασπορά και καλλιέργεια της βιοποικιλότητας. Επιτρέπεται η αναβλάστηση, άρα η αποτροπή της διάβρωσης. Αυτό γίνεται στις περιοχές όπου εφαρμόζεται ορθολογική χρήση και η πυκνότητα βόσκησης και τα συστήματα βόσκησης είναι σε καλό επίπεδο. Επίσης, είναι δεδομένο ότι τα ζώα που είναι ελευθέρας βοσκής με την κοπριά τους εμπλουτίζουν διαρκώς με οργανική ύλη και σε καλό επίπεδο το έδαφος. Ακόμα και τα ίδια τα ούρα, που εμπεριέχουν αμμωνία, συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του εδάφους με οργανική ύλη»...

Ωστόσο, εκτός από τους δύο θετικούς ρόλους, υπάρχει και ο αρνητικός. «Λόγω των επιδοτήσεων και του τρόπου εκταμίευσης και χορήγησής τους στους κτηνοτρόφους, έχουμε παρέμβαση στον τρόπο διαχείρισης των ζώων και έχουμε δημιουργήσει φαινόμενα υπερβόσκησης. Αυτά τα φαινόμενα υπερβόσκησης εντείνουν το πρόβλημα της διάβρωσης και μάλιστα μπορούν να το κάνουν εφιαλτικό έως και σε κατάσταση ερημοποίησης»!

Στο σημείο αυτό, ο Αλέκος Στεφανάκης τονίζει ότι «επειδή αλλάζει σήμερα η ΚΑΠ, μπαίνουν περιβαλλοντικοί και άλλοι δείκτες, που θα πρέπει η χώρα μας να τους “πιάσει”. Αυτό που ξέραμε φαίνεται - και δεν είμαι και πολύ σίγουρος - ότι θα μας υποχρεώσουν οι Ευρωπαίοι να αλλάξει. Μπαίνει μπροστά το περιβάλλον και άρα θα πρέπει να δούμε τρόπους διαχείρισης των υφιστάμενων ζώων, για να σεβόμαστε παράλληλα και το περιβάλλον».

Η αύξηση της οργανικής ουσίας στο έδαφος

Ο δρ. Αλέκος Στεφανάκης επιμένει ότι σε ορισμένες περιοχές, αν δεν αντιμετωπιστεί η υπερβόσκηση, θα έχουμε φαινόμενα όχι μόνο διάβρωσης, αλλά και ερημοποίησης. Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι «η ελεγχόμενη βόσκηση εφαρμόζεται σε μια περιοχή της Κρήτης που αποτελεί το 70% των βοσκοτόπων. Και αυτό όχι μόνο αποτρέπει τη διάβρωση, αλλά προωθεί τη βιοποικιλότητα. Προστατεύει και εμπλουτίζει το έδαφος με την οργανική ύλη και παράλληλα προστατεύει από τις πυρκαγιές. Γιατί άμα συμβούν επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές, επόμενο στάδιο είναι η ερημοποίηση και η διάβρωση», καταλήγει ο γνωστός επιστήμονας.

Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα εδάφη από διάβρωση

«Μπορούμε να προστατεύσουμε τα εδάφη μας από τη διάβρωση; Σήμερα διαθέτουμε σημαντική γνώση για το φαινόμενο και γνωρίζουμε ότι εδάφη με συνεχή κάλυψη της επιφάνειας από φυτικά υπολείμματα ή/και καλλιεργούμενα φυτά μειώνει την απώλεια εδάφους. Η αύξηση της οργανικής ουσίας των εδαφών, επίσης, περιορίζει τις απώλειες. Μείωση της αναμόχλευσης ή διατάραξης του εδάφους με την κατεργασία, κατεργασία και καλλιέργεια κατά τις ισοϋψείς, δημιουργία ζωνών ανάσχεσης της ροής του νερού σε επικλινείς εκτάσεις και κατασκευή αναβαθμίδων είναι μέτρα που περιορίζουν τη διάβρωση». Αυτά αναφέρει σε πρόσφατα άρθρα του στη Λάρισα ο γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Φάνης Γέμτος.

«Και όλα αυτά είναι γνωστά. Κάνουμε τίποτα για να τα εφαρμόσουμε; Μέχρι τώρα όχι. Ευτυχώς η νέα ΚΑΠ προβλέπει επιδότηση για συνεχή κάλυψη του εδάφους σε δενδρώδεις καλλιέργειες, κάτι που θα βοηθήσει στη μείωση της διάβρωσης σε οπωρώνες σε επικλινή εδάφη (επιδότηση 10-15 €/στρ.). Αντίστοιχα για τις μεγάλες καλλιέργειες η επιδότηση είναι 5 €/στρ., μάλλον μικρή για να κινητοποιήσει τους αγρότες προς την κατεύθυνση των καλλιεργειών συνεχούς φυτοκάλυψης, που θα προστάτευαν τα εδάφη από τη διάβρωση, αλλά και θα αύξαναν την οργανική ουσία και την υγεία των εδαφών. Κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική η συνεχής φυτοκάλυψη τουλάχιστον στις επικλινείς εκτάσεις», σύμφωνα με τον ίδιο.

«Το δεύτερο πρόβλημα είναι η περιεκτικότητα σε οργανική ουσία των εδαφών μας. Η μακροχρόνια καλλιέργεια των εδαφών, σε συνδυασμό με τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν για πολλά χρόνια, όπως η συνεχής αναμόχλευση του εδάφους με όργωμα, η καύση της καλαμιάς ή η απομάκρυνση των φυτικών υπολειμμάτων, η μη χρήση κοπριάς, και η διατήρηση των εδαφών γυμνών από βλάστηση για μεγάλες περιόδους του χρόνου συνέβαλαν στη μειωμένη οργανική ουσία του εδάφους, αλλά και στη μειωμένη βιοποικιλότητα, όπως μείωση σκουληκιών κ.λπ.», γράφει ο γεωπόνος και ομότιμος καθηγητής, ενώ αναφερόμενος σε ολόκληρο τον πλανήτη και ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζει χαρακτηριστικά: «Σύμφωνα με τον FAO, το ένα τρίτο των εδαφών του πλανήτη είναι υποβαθμισμένα. Στην Ε.Ε. η κατάσταση των εδαφών δεν είναι καλή. Εκτιμάται ότι το 17% των καλλιεργούμενων εδαφών είναι υποβαθμισμένα, ένα 35% έχει πρόβλημα συμπίεσης, ενώ ένα ποσοστό 45% των εδαφών έχει μείωση της οργανικής ουσίας χάρη στις εφαρμοζόμενες καλλιεργητικές πρακτικές. Μεγάλες εκτάσεις στην Ε.Ε. αντιμετωπίζουν πρόβλημα διάβρωσης είτε από νερό είτε από αέρα. Επομένως, πρέπει να αναπτύξουμε δράσεις επαναφοράς του εδάφους σε καλή υγεία και γονιμότητα».

Και καταλήγει ως εξής: «Με τη νέα ΚΑΠ, οι αγρότες θα βρεθούν στην ανάγκη να εφαρμόσουν μέτρα χωρίς καμία καθοδήγηση και θα έχουν σημαντικές δυσκολίες. Οι σύμβουλοι των αγροτών έχουν αναλάβει ουσιαστικά την ενημέρωση, αλλά φοβάμαι ότι αυτή περιορίζεται σε θεωρητικές παρουσιάσεις. Ποιος θα πάει στο χωράφι να συμβουλέψει τους αγρότες; Ένα ερώτημα για το πολιτικό σύστημα της χώρας, που μάλλον δε βλέπει το πρόβλημα για να βρει λύσεις».

 

Δείτε επίσης

Δεν υπάρχουν καταχωρήσεις