Τοπικά νέα

Τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Κρήτης

mesaralive.gr 25 December, 2018 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΑΡΘΡΑ

Τα Χριστούγεννα στην Κρήτη είναι παράδοση. Οι χριστουγεννιάτικες παραδόσεις, οι συνταγές και τα έθιμα της Κρήτης πολυάριθμα, που συνήθως στην ενδοχώρα εφαρμόζονται ακόμα κάθε χρόνο.

Παλιότερα ήταν ένας κύκλος που έχει την αρχή του την επόμενη μέρα από τη γιορτή του Αγ. Φιλίππου, στις 14 Νοεμβρίου. Η κατάληξη αυτής της νηστείας ήταν ο εκκλησιασμός και η Θεία Κοινωνία την ημέρα των Χριστουγέννων και έπειτα το γιορτινό τραπέζι, το οποίο είχε και νόημα, αφού η νηστεία κράταγε 40 μέρες και το κρέας, ούτως ή άλλως, ήταν κάτι που έμπαινε στα σπίτια σπάνια, γιατί δεν το συνήθιζαν οι παλαιότεροι για διάφορους λόγους, με πιο σημαντικό το κόστος. Τους αρκούσαν λοιπόν περισσότερο τα παράγωγά του (γάλα, τυρί, αβγά, βούτυρο) και το ίδιο το κρέας το κρατούσαν για τις γιορτές.

Όμως και σήμερα κρατάμε τον παραπάνω κύκλο, πολλοί, ασυνήθιστα πολλοί, ειδικά οι άνθρωποι που ζουν στα χωριά. Οι εκκλησίες γεμίζουν το πρωί των Χριστουγέννων ακόμη στην Κρήτη. Και αυτό είναι συγκινητικό και παρήγορο, γιατί βλέπεις νέα παιδιά να ακολουθούν την παράδοση του τόπου και να βιώνουν τα Χριστούγεννα με όλο τους το νόημα και τον συμβολισμό.

Χοιροσφάγια

Ένα από τα παλαιότερα έθιμα που κρατάει μέχρι και σήμερα στα χωριά μας είναι το να μεγαλώνει η οικογένεια ένα γουρούνι, το λεγόμενο «χοίρο», όλο τον χρόνο. Ο χοίρος σφάζεται την παραμονή των Χριστουγέννων και είναι το κύριο χριστουγεννιάτικο πιάτο. Την επομένη των Χριστουγέννων σκαρώνονται παρέες γύρω από το κρέας και ετοιμάζουν για όλη τη χρονιά καλούδια, όπως τα λουκάνικα, τα απάκια (καπνιστό κρέας), τα σύγλινα, που είναι το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που αφού ψηθεί μπαίνει σε μεγάλα δοχεία και καλύπτεται με το λειωμένο λίπος του ζώου.

Βέβαια, όλα τα παραπάνω, εκτός από το κίνητρο της νοστιμιάς, είχαν και ένα άλλο σκοπό, τη συντήρηση του κρέατος για αρκετούς μήνες, αφού στην παλιά Κρήτη δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε ψυγεία για να συντηρήσουν μια τόσο μεγάλη ποσότητα κρέατος. Το κάπνισμα και το πάστωμα ήταν ο συνήθης τρόπος.

Και άλλες νοστιμιές όμως βγαίνουν από το ζώο, γιατί τίποτα δεν πάει χαμένο, από παλιά μέχρι σήμερα:

Η πηχτή (τσιλαδιά) είναι όλο το κρέας από το κεφάλι του γουρουνιού, το οποίο βράζει και ο ζωμός που προκύπτει όταν παγώσει γίνεται ένα πηχτό ζελέ, που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
Οι ομαθιές, που είναι τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια από το συκώτι.

Οι τσιγαρίδες, οι οποίες είναι κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά, που συνδυάζονται με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στο λιομάζωμα.

Γιορτινό προζύμι

Στην επαρχία Αμαρίου στο Ρέθυμνο τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων βάζανε λίγη ζύμη σ’ ένα ξύλινο σκαφάκι και ενώ ξενυχτούσαν τρωγοπίνοντας, η ζύμη φούσκωνε και γινόταν προζύμι. Τότε λοιπόν εκείνη τη χρονική στιγμή πίστευαν ότι ήταν η ώρα που γεννιέται ο Χριστός.

Αέρηδες

Το έθιμο των “αέρηδων” ήταν κάτι που υπήρχε έντονα και τείνει να χαθεί, γιατί οι άνθρωποι απομακρύνονται από τη σοφία της φύσης. Από την παραμονή των Χριστουγέννων λοιπόν οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι και οι ψαράδες έλεγαν «πώς παλεύουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτιστεί». Όποιος γεννηθεί, ο αέρας δηλαδή που θα υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων, αυτός θα είναι που θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του καινούργιου χρόνου.