Σε καθεστώς ΠΓΕ το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στη δημοσίευση της αίτησης καταχώρισης της ονομασίας «Κρήτη / Kriti» ως Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) για το ελαιόλαδο, αναγνωρίζοντας επίσημα τη μοναδική ταυτότητα και ποιότητα του προϊόντος που εδώ και γενιές παράγεται με μεράκι και γνώση από τους Κρητικούς παραγωγούς.
Η αίτηση (κωδικός PGI-GR-02793), δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 15 Απριλίου 2025, σύμφωνα με το άρθρο 50 παράγραφος 2, στοιχείο α) του Κανονισμού (ΕΕ) 1151/2012 για τα καθεστώτα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.
Η εν λόγω εξέλιξη αποτελεί δικαίωση των προσπαθειών των παραγωγών της Κρήτης, αλλά και καρπό συντονισμένων ενεργειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η καταχώριση της ΠΓΕ «Κρήτη / Kriti» προσδίδει προστιθέμενη αξία στο κρητικό ελαιόλαδο, προστατεύει τη γνησιότητά του από απομιμήσεις και αθέμιτο ανταγωνισμό, ενώ ανοίγει νέες προοπτικές εξωστρέφειας για τον πρωτογενή τομέα του νησιού.
Η αίτηση καταχώρισης της ονομασίας «Κρήτη / Kriti» βασίζεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος που συνδέονται με το γεωγραφικό περιβάλλον, τον ανθρώπινο παράγοντα καθώς και στη φήμη του προϊόντος.
Χημικά χαρακτηριστικά:
—
Οξύτητα (% κ.β. ελαϊκό οξύ): ≤ 0,6
—
Συντελεστής Αποσβέσεως K270: ≤ 0,15
—
Συντελεστής Αποσβέσεως K232: ≤ 2,00
—
Απόκλιση Συντελεστή Αποσβέσεως ΔΚ: ≤ 0
—
Αριθμός υπεροξειδίων (meq ενεργού οξυγόνου/Kg: ≤ 15
Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (διάμεση τιμή ιδιοτήτων):
—
Φρουτώδες: ≥ 2.5
—
Πικρό: ≥ 1.0
—
Πικάντικο: ≥ 1.0
—
Ελάττωμα: 0,0
Τα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά (χαμηλή οξύτητα, χαμηλοί συντελεστές αποσβέσεως, χαμηλός αριθμός υπεροξειδίων, πλούσιο φρουτώδες άρωμα και γεύση, καθαρό, φωτεινό πράσινο χρώμα) του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου «Κρήτη / Kriti» αποτελούν προδιαγραφές του προϊόντος και ισχύουν τη στιγμή της εμφιάλωσης.
Ειδικοί κανόνες για τον τεμαχισμό, το τρίψιμο, τη συσκευασία, κ.λπ. του προϊόντος στο οποίο αναφέρεται η καταχωρισμένη ονομασία
Σχετικά με το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti», η αποθήκευση, κατά το στάδιο τυποποίησης του ελαιολάδου, πριν τη συσκευασία, όσο παραμένει σε χύμα μορφή σε δεξαμενές και η συσκευασία του, θα γίνεται αποκλειστικά εντός της οριοθετημένης περιοχής ώστε να διαφυλαχτούν τα χαρακτηριστικά αυτά στα οποία οφείλεται η φήμη του προϊόντος και τα οποία θα μπορούσαν να υποβαθμιστούν υπό την επίδραση του φωτός, του οξυγόνου και της υψηλής θερμοκρασίας. Η επίδραση τέτοιων παραγόντων, θα μπορούσε να οδηγήσει στην οξείδωση του ελαιολάδου. Οι διαδικασίες μετάγγισης και μεταφοράς αυξάνουν την πιθανότητα έκθεσης του ελαιόλαδου στο οξυγόνο, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν τον κίνδυνο μέσω της χρήσης αντλιών, να ενσωματωθεί αέρας στη μάζα του ελαιολάδου. Επίσης κατά την διάρκεια των μεταγγίσεων είναι δυνατόν να αλλοιωθεί η ποιότητα του ελαιολάδου, απορροφώντας οσμές του γύρω περιβάλλοντος. Το γεγονός ότι η Κρήτη είναι νησί και η μεταφορά των προϊόντων γίνεται δια θαλάσσης, αυξάνει τον χρόνο μεταφοράς και, μαζί με αυτόν, την πιθανότητα ποιοτικής υποβάθμισης του ελαιόλαδου. Πρόσθετη υποβάθμιση μπορεί να συμβεί και από την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών κατά τη μεταφορά.
Ειδικοί κανόνες για την επισήμανση του προϊόντος στο οποίο αναφέρεται η καταχωρισμένη ονομασία
Συνοπτική οριοθέτηση της γεωγραφικής περιοχής
Το προτεινόμενο προϊόν θα παράγεται αποκλειστικά στην περιφέρεια Κρήτης που περιλαμβάνει τις περιφερειακές ενότητες Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου και όλους τους Δήμους και Τοπικές Κοινότητες που ανήκουν σε αυτές.
Δεσμός με τη γεωγραφική περιοχή
Η αίτηση καταχώρισης της ονομασίας «Κρήτη / Kriti» βασίζεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος που συνδέονται με το γεωγραφικό περιβάλλον, τον ανθρώπινο παράγοντα καθώς και στη φήμη του προϊόντος.
Τα οργανοληπτικά και χημικά χαρακτηριστικά του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου «Κρήτη / Kriti» είναι η χαμηλή οξύτητα, οι χαμηλοί συντελεστές αποσβέσεως, ο χαμηλός αριθμός υπεροξειδίων, το πλούσιο φρουτώδες άρωμα και γεύση, το καθαρό, φωτεινό πράσινο χρώμα.
Ο δεσμός του «Κρήτη / Kriti» και του περιβάλλοντος βασίζεται σε γεωγραφικούς, εδαφοκλιματικούς και ιστορικοκοινωνικούς παράγοντες, που υφίστανται στην οριοθετημένη ζώνη και επηρεάζουν τα φυσικοχημικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου «Κρήτη / Kriti».
Η γεωγραφική θέση της Κρήτης, το κλίμα της, η μορφολογία και η ποιότητα του εδάφους, είναι οι κύριοι παράγοντες που συντέλεσαν στην ανάπτυξη της ελαιοκαλλιέργειας στο νησί. Τα εδάφη είναι πλούσια σε ανθρακικό ασβέστιο, προερχόμενα κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα, με αποτέλεσμα το pH να είναι ελαφρώς βασικό (7-8), εκτός από τα κοκκινοχώματα όπου κυμαίνεται μεταξύ 6 και 6,5. Η οργανική ουσία κυμαίνεται από λιγότερο από 1 % έως το πολύ 1,5 %. Ως προς τον τύπο, τα εδάφη είναι κυρίως πηλώδη έως πηλοαμμώδη.
Το κλίμα της Κρήτης χαρακτηρίζεται ως παράκτιο μεσογειακό με ήπιο χειμώνα και μικρής διάρκειας ξηροθερμικό καλοκαίρι. Η θερμοκρασία παρουσιάζει μια χαρακτηριστική κύμανση, με μέγιστη τιμή τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο και ελάχιστη τους μήνες Ιανουάριο – Φεβρουάριο. Οι μέσες θερμοκρασίες του χειμώνα είναι 12-13 °C, ενώ του καλοκαιριού 25-27 °C. Η σχετική υγρασία είναι χαμηλή, μεταξύ 50 % και 73 %.
Σε όλο το νησί παρατηρείται μια μεγάλη περίοδος χαμηλών βροχοπτώσεων, διάρκειας 5-6 μηνών. Το 90 % των βροχοπτώσεων κατανέμονται στους μήνες Οκτώβριο έως Απρίλιο.
Η ηλιοφάνεια στην Κρήτη κυμαίνεται από 2.500 έως και πάνω από 3.000 ώρες και η μέση ημερήσια διάρκεια μεταξύ 7 και 8,5 ωρών. Μέγιστες τιμές ηλιοφάνειας παρουσιάζονται τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο.
Κλιματολογικές συνθήκες, όπως αυτές της Κρήτης, συμβάλλουν στην παρουσία αρωματικών συστατικών στο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti». Συγκεκριμένα, η έντονη ηλιοφάνεια και τα ασβεστολιθικά εδάφη συντελούν στην παρουσία φρουτώδους στο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti».
Στην οριοθετημένη ζώνη καλλιεργείται ως επί το πλείστον η ποικιλία της Κορωνέικης ελιάς. Πρόκειται για ποικιλία που έχει την τάση να αποδίδει εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, με υψηλή οξειδωτική σταθερότητα, όπως προκύπτει από τις χαμηλές τιμές δεικτών οξείδωσης (συντελεστές απόσβεσης, αριθμός υπεροξειδίων).
Επιπλέον των χαρακτηριστικών που επικρατούν στην οριοθετημένη περιοχή, πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του προϊόντος παίζει και ο ανθρώπινος παράγοντας. Η τεχνογνωσία των παραγωγών στηρίζεται στον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας και μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Συγκεκριμένα, οι παραγωγοί εφαρμόζουν ορθολογική καλλιεργητική φροντίδα και χρησιμοποιούν μεθόδους ολοκληρωμένης διαχείρισης και φυτοπροστασίας όπως η χρήση δολωματικών ψεκασμών για την καταπολέμηση του δάκου. Επίσης, η συγκομιδή του ελαιόκαρπου γίνεται κυρίως με χειροκίνητα ελαιοραβδιστικά μηχανήματα και δεν χρησιμοποιούνται οχήματα συγκομιδής με δόνηση, καθώς η Κορωνέικη παράγει μεγάλο αριθμό από μικρόκαρπες ελιές που δύσκολα πέφτουν από το δέντρο με δόνηση. Επιπλέον, το επικλινές έδαφος στην πλειονότητα της οριοθετημένης ζώνης, καθώς και το υψηλό κόστος του συγκεκριμένου εξοπλισμού, αποτρέπουν τη χρήση της δόνησης ως μεθόδου συλλογής του ελαιοκάρπου. Επιπρόσθετα, η εμπειρία των παραγωγών εξασφαλίζει ότι η ελαιοσυγκομιδή θα γίνει τον ενδεδειγμένο χρόνο και πραγματοποιείται στο στάδιο αλλαγής του χρώματος του καρπού από πρασινοκίτρινο σε μελανοϊώδες. Στο στάδιο αυτό, ο ελαιόκαρπος έχει τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ελαιόλαδο, ενώ παράλληλα, το παραγόμενο ελαιόλαδο έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε αρωματικά συστατικά, τα οποία συντελούν στο φρουτώδες του προϊόντος. Η μεταφορά του ελαιοκάρπου γίνεται με γιούτινα σακιά ή ειδικά τελάρα και ο καρπός αλέθεται άμεσα, εντός 48 ωρών από τη συλλογή του.
Η ορθολογική καλλιεργητική τεχνική, η αποτελεσματική φυτοπροστασία με ήπιες μεθόδους και η ημι-χειρωνακτική συγκομιδή, οδηγεί στην παραγωγή υγιούς ελαιοκάρπου. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έγκαιρη και ορθή μεταφορά του στο ελαιοτριβείο και την άμεση άλεσή του εντός 48 ωρών από τη συγκομιδή, συντελούν στην παραγωγή ενός ποιοτικού ελαιολάδου με χαμηλή οξύτητα και χαμηλές τιμές συντελεστών απόσβεσης και αριθμού υπεροξειδίων με μεγάλη περιεκτικότητα σε αρωματικά συστατικά που επηρεάζουν το φρουτώδες του.
Η γνώση και η εμπειρία των παραγωγών στην Κρήτη μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και αφορά σε όλα τα στάδια, από την καλλιέργεια μέχρι την αποθήκευση του προϊόντος και γίνεται με γνώμονα την αποφυγή της βιομηχανοποίησής του και την εξασφάλιση της ποιότητας του.
Η συνεχής προσπάθεια των παραγωγών για τη βελτίωση του προϊόντος αποδεικνύεται και από την ίδρυση της Γεωργικής Σχολής Μεσσαράς, ήδη από το 1920. Η συγκεκριμένη σχολή, μέσω γεωργικών φροντιστηρίων, καταρτίζει τους κρητικούς ελαιοκαλλιεργητές εδώ και δεκαετίες μέχρι και σήμερα.
Σε εθνικό επίπεδο, στην Κρήτη διεξάγεται ο καθιερωμένος ετήσιος Παγκρήτιος Διαγωνισμός Ελαιολάδου, ο οποίος αποτελεί θεσμό για την Κρήτη και πραγματοποιείται παρουσία όλων των φορέων του κλάδου εντός και εκτός νησιού, με την συμμετοχή πλειάδας παραγωγών και ελαιολάδων. Η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού απαρτίζεται από διακεκριμένους γευσιγνώστες των τεσσάρων νομών της Κρήτης και του εξωτερικού. Στο πλαίσιό του, το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti», αποτελεί τον πρεσβευτή της ελαιοπαραγωγής και των εξαγωγών του νησιού.
Συνεχείς είναι οι προσπάθειες της Περιφέρειας Κρήτης για την εκπαίδευση και κατάρτιση των παραγωγών ελαιολάδου παρέχοντας ενημερωτικά έντυπα με τίτλο «Ο Δεκάλογος της Ποιότητας του Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιόλαδου «Κρήτη / Kriti» και «Οδηγός για την παραγωγή εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου «Κρήτη / Kriti». Επίσης, η διασφάλιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου «Κρήτη / Kriti» αποτελεί θέμα που έχει απασχολήσει την Περιφέρεια Κρήτης και λόγω των μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Για τον λόγο αυτό, στο πλαίσιο των εορτασμών της Παγκόσμιας Ημέρας Ελιάς, διοργάνωσε Εσπερίδες σε Ηράκλειο και Χανιά, με θέμα τη σημασία της ποιότητας του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου «Κρήτη / Kriti», στην οποία ήταν ομιλητές, εκπρόσωποι του ακαδημαϊκού χώρου και της επιχειρηματικής κοινότητας, ενώ στο κλείσιμό της πραγματοποιήθηκε γευσιγνωσία.
Επιπλέον, υλοποιούνται σειρά εκπαιδευτικών δράσεων σε παραγωγούς, ελαιουργούς, τυποποιητές του ελαιολάδου, με σκοπό την εκπαίδευσή τους για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας του «Κρήτη / Kriti». Συγκεκριμένα, υλοποιείται δράση της Περιφέρειας Κρήτης με το Τμήμα Γεωπονίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα με τίτλο «Υλοποίηση εξειδικευμένων δράσεων για την προστασία, ανάδειξη & προώθηση του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου «Κρήτη / Kriti». Επίσης, στο πλαίσιο της συνεχούς εκπαίδευσης των παραγωγών για τη βελτίωση της ποιότητας του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου «Κρήτη / Kriti», πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτική ημερίδα, την οποία διοργάνωσε το Οργανοληπτικό Εργαστήριο Κρήτης ΑΣΡ σε συνεργασία με τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Αγ. Βασιλείου, στο χωριό Μέλαμπες του νομού Ρεθύμνης.
Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο της Κρήτης έχει γίνει γνωστό και ιδιαιτέρως αγαπητό για την ποιότητα και τη γεύση του και εκτός ελληνικών συνόρων. Συγκεκριμένα, η φήμη του άρχισε να λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις με τη «Μελέτη των Επτά Χωρών», (Ancel Keys, Seven Countries,1980) η οποία ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και έδειξε ότι ο πληθυσμός της Κρήτης είχε τη χαμηλότερη θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο, γεγονός που αποδόθηκε, μεταξύ άλλων, στην συχνή και σε μεγάλες ποσότητες κατανάλωσή του. Στην ίδια διαπίστωση κατέληξε και η έρευνα «Lyon heart» του καθηγητή Serge Renault (1988), η οποία απέδιδε εξαιρετικά αποτελέσματα στο κρητικό διατροφικό πρότυπο.
Η συνεχής προσπάθεια των παραγωγών για την παραγωγή προϊόντος με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που χαρακτηρίζουν το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Κρήτη / Kriti», έχει αναγνωριστεί από τα βραβεία που έχει αποσπάσει σε διεθνείς διαγωνισμούς.
