Πώς το ΙΤΕ σώζει τον Κούλε και τη Κνωσό από κατάρρευση

16 September, 2018 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΑΡΘΡΑ

Πώς το ΙΤΕ σώζει τον Κούλε και τη Κνωσό από κατάρρευση

Η θάλασσα βρέχει το μεσαιωνικό οχυρό από τον 16ο αιώνα, διαβρώνοντας διαρκώς τα τείχη του

Εάν δεν αναλάβουμε δράση, πολλά μνημεία, χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς και έργα τέχνης «μπορεί να μην υπάρχουν μέχρι το τέλος του αιώνα», αναφέρει σε εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ του το Euronews, επικαλούμενο μεταξύ άλλων το παράδειγμα του Κούλε και τις δράσεις που έχει αναλάβει για την προστασία του ενετικού φρουρίου το ΙΤΕ.

Οι απειλές, όπως τονίζεται στο ρεπορτάζ, ποικίλλουν από τις μεγάλες κλιματικές αλλαγές του πλανήτη μέχρι μικρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα έργο τέχνης. Οι επιστήμονες βοηθούν πολύ στο να λυθούν αρκετά από τα ζητήματα που υπάρχουν στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι κλιματικές διακυμάνσεις απειλούν κυρίως τις παράκτιες περιοχές, που είναι πλούσιες σε μνημεία, όπως είναι για παράδειγμα το ενετικό φρούριο Κούλες του Ηρακλείου. Η θάλασσα βρέχει το μεσαιωνικό οχυρό από τον 16ο αιώνα, διαβρώνοντας διαρκώς τα τείχη του. Η κλιματική αλλαγή καθορίζει τη διεύθυνση των ανέμων και τη δύναμη των κυμάτων. Τι σημαίνει αυτό για τη λίθινη κατασκευή;

Η ερευνητική ομάδα που εργάζεται στο πλαίσιο του πρότζεκτ “Heracles” χρησιμοποιεί ένα σόναρ για να μελετήσει την επίδραση της θάλασσας στις πέτρες που βρίσκονται υποβρύχια:

«Το συγκεκριμένο σόναρ το χρησιμοποιούμε για να έχουμε μια εικόνα του πυθμένα του λιμανιού του Ηρακλείου. Μέσα από αυτό, μπορούμε να δούμε αν υπάρχουν κοιλότητες στη θωράκιση, αν υπάρχουν διαβρωτικά φαινόμενα και με επαναλαμβανόμενες λήψεις να μπορέσουμε να καταλάβουμε την πορεία αυτού του φαινομένου και να προσπαθήσουμε κάπως να μειώσουμε την ένταση αυτής της δράσης των κυμάτων», εξηγεί ο Στέλιος Πετράκης, ωκεανογράφος στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας Κρήτης.

Στον πυθμένα, οι ερευνητές έχουν εγκαταστήσει αισθητήρες που καταγράφουν διαρκώς τη θερμοκρασία του νερού και το ύψος των κυμάτων. Δύο φορές τον χρόνο οι επιστήμονες βουτούν για να συλλέξουν τα δεδομένα από αυτούς τους αισθητήρες.

«Χρησιμοποιούμε μαθηματικές προσομοιώσεις για να δούμε την κυματική κατάσταση στα πλαίσια του προγράμματος “Ηρακλής”, στην παράκτια περιοχή του λιμανιού του Ηρακλείου και στον Κούλε. Τις προσομοιώσεις αυτές τις κάνουμε για το παρελθόν, για το παρόν και για δύο χρονικές περιόδους, στο κοντινό και το απώτερο μέλλον, έτσι να δούμε πώς επιδρά η κλιματική αλλαγή στις κυματικές συνθήκες», υπογραμμίζει ο Γιώργος Αλεξανδράκης, ωκεανογράφος στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας Κρήτης.

Αφού αντιγράψουν τα δεδομένα, οι επιστήμονες τοποθετούν τους αισθητήρες ξανά στον πυθμένα, πριν ξανακάνουν το ίδιο σε έξι μήνες. Μερικές από τις συνέπειες μπορούμε να τις δούμε, όμως, και μέσα στο οχυρό.

Αυτό το εργαλείο ρίχνει ένα πανίσχυρο λέιζερ στην επιφάνεια του τοίχου, μετατρέποντας τα σωματίδιά του σε πλάσμα, που μπορεί να υποστεί χημική ανάλυση: «Το χλωριούχο νάτριο, το αλάτι, συγκεντρώνεται στην επιφάνεια του τοίχου. Αυτή είναι μία από τις δράσεις της θάλασσας πάνω στο φρούριο. Το νερό διαπερνά τον τοίχο και αλλάζει τη χημική του σύσταση, κάτι που επηρεάζει σημαντικά το μνημείο», επισημαίνει ο Παναγιώτης Σιώζος, φυσικός στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ.

Οι τοπικές Αρχές χρησιμοποιούν τα δεδομένα που έχουν συλλέξει για να διαμορφώσουν μια στρατηγική συντήρησης του οχυρού στο μέλλον. Υπάρχει ανησυχία, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα παλιά πέτρινα κτήρια διαβρώνονται γρηγορότερα, κάνοντας τη συντήρησή τους πιο δαπανηρή.

«Κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια αναστήλωσης, η οποία κράτησε πέντε ολόκληρα χρόνια. Θέλουμε να έχουμε το μνημείο υπό συνεχή παρακολούθηση για να δούμε αν τα μέτρα που λάβαμε είναι αρκετά και αποτελεσματικά, και με ποιον τρόπο θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε το φρούριο σε καλή κατάσταση για τα επόμενα 500 χρόνια. Όσα έχει ζήσει δηλαδή μέχρι τώρα», αναφέρει η Βασιλική Συθιακάκη, διευθύντρια της Εφορίας Αρχαιοτήτων του Ηρακλείου.

Κινδυνεύει και η Κνωσός

Και η Κνωσός αντιμετωπίζει όμως προβλήματα. Εδώ, είχαν γίνει πριν από 100 χρόνια εργασίες αποκατάστασης, με τη χρήση ενισχυμένου σκυροδέματος. Οι ακραίες κλιματικές συνθήκες έχουν τώρα μειώσει την αντοχή του τσιμέντου, μετατρέποντας τον σίδηρο σε σκουριά. Για να μπορέσει αυτός ο αρχαιολογικός χώρος να αντέξει, χρειάζονται νέες εργασίες και καινούργιες ιδέες που θα δώσουν λύσεις: «Το πρόγραμμα “Heracles” θα μας βοηθήσει πραγματικά, πρώτα σχεδιάζοντας και μετά δοκιμάζοντας, να φτάσουμε στην τελική εφαρμογή, όντας πια σίγουροι, των νέων αυτών υλικών, τα οποία θα βοηθήσουν τόσο στην πρόβλεψη όσο και στην καλύτερη αντοχή του ίδιου του μνημείου και των υλικών του απέναντι στην κλιματική αλλαγή».

Οι λύσεις και το άνοιγμα στην παγκόσμια αγορά

Οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει νέα κονιάματα, προσθέτοντας νάνο ή μικροσωματίδια που βελτιώνουν την αντίσταση του υλικού στον καιρό και ένα νέο τύπο τσιμέντου, που μοιάζει με αυτό που είχε αρχικά χρησιμοποιηθεί, αλλά είναι λιγότερο πορώδες. Άρα ο αέρας δεν μπορεί να το διαπεράσει εύκολα.

«Αυτά τα πρακτικά αποτελέσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας σ' αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο, που είναι ένας από τους πιο σημαντικούς στην Ευρώπη. Είναι ο τόπος που αναπτύχθηκε ο πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός στη λεκάνη της Μεσογείου», τονίζει η Τζουζεπίνα Παντελέτι, ερευνήτρια νανο-υλικών, συντονίστρια του προγράμματος “Heracles”.

«Δεχόμαστε ήδη αιτήματα από διάφορες εταιρείες μεταπωλήσεων, που θέλουν να διανείμουν αυτό το προϊόν σε αποκλειστικότητα στην Ευρώπη, την Κίνα και την Ινδία. Καταλαβαίνετε ότι η δυνητική αγορά είναι πάρα πολύ μεγάλη», δηλώνει ο Πιέρο Μπαλιόνι.

Όπως είναι φανερό, οι επιστήμονες δίνουν μεγάλο αγώνα για να υπερασπιστούν την ιστορία, την τέχνη και τον πολιτισμό του πλανήτη, που βρίσκονται σε κίνδυνο, λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλά και άλλων αιτιών.

ΠΗΓΗ:neakriti.gr