Τοπικά νέα

Πρώτη μέρα του Οκτώβρη!

01 October, 2020 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΑΡΘΡΑ

Καλό μήνα!

Ο Οκτώβριος ή Οκτώβρης είναι ο δεύτερος μήνας του φθινοπώρου και δέκατος όλου του χρόνου στο Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Είναι ένας από τους 7 μήνες που έχουν 31 μέρες (Ιανουάριος, Μάρτιος, Μάιος, Ιούλιος, Αύγουστος, Δεκέμβριος οι άλλοι).

Ο Οκτώβριος του νότιου ημισφαιρίου: Ο Οκτώβριος αντιστοιχεί στον Απρίλιο. Δηλαδή όταν στο βόρειο ημισφαίριο (όπου ανήκει και η Ελλάδα) είναι 1η Οκτωβρίου και φθινόπωρο, στο νότιο ημισφαίριο είναι σε αντιστοιχία 1η Απριλίου, δηλαδή άνοιξη. Και ασφαλώς όταν στο νότιο ημισφαίριο είναι Οκτώβριος, στην Ελλάδα είναι Απρίλιος. Μην λησμονήσετε να κάνετε το πείραμα με την υδρόγειο σφαίρα και τον φακό που φωτίζει διαφορετικές περιοχές της γης.

Από που πήρε το όνομά του: Η ονομασία του προέρχεται από το λατινικό October, -bris. Octo είναι το οκτώ και ottavo ο έβδομος. Αυτό το otto τροφοδότησε και όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες (otto στα ιταλικά, ocho στα ισπανικά, eight στα αγγλικά, acht στα γερμανικά κ.ο.κ). Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν και Sementilius (semen = σπόρος), από την σπορά, βασική ασχολία της εποχής.

Γιατί ονομάστηκε «όγδοος» αφού είναι ο δέκατος;
Στο ρωμαϊκό ημερολόγιο πρωτοχρονιά ήταν η 1η Μαρτίου, έτσι ο Οκτώβριος ήταν ο όγδοος μήνας του έτους. Το 153 π.Χ. η Σύγκλητος καθιέρωσε ως πρώτο μήνα τον Ιανουάριο και έτσι ο Οκτώβριος έγινε ο δέκατος μήνας ενώ το 46. π.Χ. καθιερώθηκε το νέο Ιουλιανό ημερολόγιο από τον Ιούλιο Καίσαρα όπου οι Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος διατήρησαν τα ονόματά τους παρά την αλλαγή σειράς τους (ένατος, δέκατος, ενδέκατος, δωδέκατος).

Πως αλλιώς λέγεται:
Οχτώβρης, Αηδημητριάτης από τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου που αποτελεί το ορόσημο του χειμώνα.
Σπαρτής ή Σπαρτάς ή Σποριάς γιατί σπέρνουμε πολλά στις μέρες του και είναι η βασική γεωργική ασχολία.
Παχνιστής γιατί καλύπτονται από πάχνη οι αγροί
Μπρουμάρης δηλαδή ομιχλώδης και σκοτεινός.
Τρυγομηνάς (από τον τρύγο) τον ονομάζουν οι Έλληνες του Πόντου, αν και έτσι είναι γενικώς γνωστός ο Σεπτέμβριος και όχι ο Οκτώβριος.
Νειαστής (αρχ.): με πολλά οργώματα (νεάω = οργώνω χέρσα γη).

Χριστιανική Παράδοση: Η χριστιανική παράδοση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26 του μήνα, μεγάλου αγίου της Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και πολιούχου της Θεσσαλονίκης. Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου με εκείνη του Αγίου Γεωργίου χώριζαν το γεωργικό έτος σε δύο εξάμηνα (τέταρτος, δέκατος μήνας) και πραγματικά σήμαιναν την έλευση του χειμώνα.

Στην αρχαία Ελλάδα: Στην αρχαία Ελλάδα ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Βοηδρομιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Πυανεψιών. Η περίοδος αυτή ήταν πλούσια σε γιορτές (Πυανέψια, Θησεία, Θεσμοφόρια κ.α.). Ο Πυανεψιών ήταν ο τέταρτος στη σειρά μήνας στο Αττικό ημερολόγιο και αντιστοιχούσε με το χρονικό διάστημα από μέσα Οκτωβρίου μέχρι μέσα Νοεμβρίου. Ο Πυανεψιών πήρε το όνομά του από τη γιορτή Πυανέψια (Πυάνος+έψω=βράζω κουκιά) που γίνονταν προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Θησέας, πηγαίνοντας στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο, σταμάτησε στη Δήλο και έκανε θυσία στον Απόλλωνα, υποσχόμενος ότι αν κερδίσει την μάχη με τον Μινώταυρο θα του πρόσφερε στολισμένα κλαδιά ελιάς. Επιστρέφοντας ο Θησέας στην πατρίδα του, εκπλήρωσε την υπόσχεσή του με αυτήν την γιορτή. Και που κολλάνε τα κουκιά; Κατά την επιστροφή του στην πατρίδα, τα τρόφιμα τελείωσαν και οι σύντροφοί του μάζεψαν ό,τι μπορούσαν και το μαγείρεψαν κάνοντας φασολάδα. Αυτό το έθιμο διατηρήθηκε προς τιμή του Απόλλων ως Πυανέψια και από εκεί πήρε το όνομά του και ο μήνας.

Με ποιες συνήθειες/φαινόμενα συνδέεται:
Τα πρωτοβρόχια: οι πρώτες αξιοσημείωτες βροχές που τόσο τις έχει ανάγκη το χώμα, τα φυτά, όλα.
Τα σύννεφα πυκνώνουν, τα φύλλα αρχίζουν να πέφτουν, η φύση ξεκινά να χάνει πολύ από το πράσινο χρώμα της, ο ήλιος μικραίνει. Θυμηθείτε τον καταπληκτικό μύθο του Ανήλιαγου εδώ.
3 Οκτωβρίου: Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, πολιούχου Αθηνών.
18 Οκτωβρίου: του Ευαγγελιστή Λουκά.
26 Οκτωβρίου: του Αγίου Δημητρίου, γιορτή που έδωσε τα προσωνύμια «Αι-Δημητριάτης» και «Αι-Δημήτρης» στον μήνα.

Φρούτα και λαχανικά: Ακτινίδια, αχλάδια, λεμόνια, μήλα, ρόδι, σταφύλια, φραγκόσυκα, ροδάκινα, κουνουπίδι, καρότα, κολοκύθια, ραδίκια, κρεμμύδι, λάχανο, μαρούλια, μελιτζάνες, ντομάτες, πατάτες, παντζάρια, πιπεριές, σέλινο, σπανάκι, φασολάκια.
Μαζεύουμε: σπανάκι, κουνουπίδια, λάχανα
Φυτεύουμε: σέλινα, πράσα, μαϊντανό, κρεμμύδια, κουκιά, σκόρδα.
Ανθίζουν: Είναι η εποχή που πρωτανθίζουν τα κυκλάμινα ή αλλιώς αϊδημητριάτικα. «Κυκλάμινο, κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις;» (Γιάννης Ρίτσος)

Η Περπερούνα: ένα από τα πιο γνωστά έθιμα “μαγείας” ήταν η Περπερούνα, με την οποία προσπαθούσαν να προσελκύσουν τη βροχή. Η Περπερούνα γίνεται είτε προς το τέλος της άνοιξης λόγω της ανομβρίας της εποχής είτε αυτήν την εποχή, τον Οκτώβριο, πάλι για προσέλκυση της απαραίτητης βροχής. Στόλιζαν λοιπόν ένα μικρό, φτωχό κορίτσι, κάπου 8-10 ετών, με λουλούδια και πρασινάδες ώστε να πρασινίσει ο κάμπος σαν την Περπερού, το κορίτσι δηλαδή. Τα υπόλοιπα κορίτσια του χωριού, με την περπερούνα στη μέση, πηγαίνουν στα σπίτια και τραγουδούν το τραγούδι της (από Δόμνα Σαμίου οι στίχοι):
Περπερούνα περπατεί
και το Θιό παρακαλεί
για να βρέξει μια βροχή,
μια βροχή, μια σιγανή
για να γέν’ τα στάρια μας
κι τα καλαμπόκια μας.
Μπάρις, μπάρις τα νιρά,
μπάρις, μπάρις τα κρασιά.

(μπάρις=λακκούβες με νερό)

Όταν τελειώσει το τραγούδι, η νοικοκυρά χύνει ένα μικρό κανάτι νερό στο κεφάλη της Περπερούνας και της λέει “καλή βροχή να δώσει ο Θεός” και της δίνει κάτι για το καλό (νόμισμα ή καλούδι).

Παροιμίες:
Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι ή Οκτώβρης και δεν έσπειρες οκτώ σωρούς δεν έκανες.
Οκτώβρη και δεν έσπειρες καρπό πολύ δεν παίρνεις.
Οκτώβρης και δεν έσπειρες, σιτάρι λίγο θα ‘χεις.
Οκτώβρη και δεν έσπειρες λίγο ψωμί θα πάρεις.
Οκτώβρη και δεν έσπειρες, οκτώ σακιά δε γέμισες.
Οκτώβρη και δεν έσπειρες, τρία καλά δεν έκαμες.
Οκτώβρης βροχερός, Οκτώβρης καρπερός.
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Άη Δημητράκη μου, μικρό καλοκαιράκι μου.
Αν δε χορτάσει ο Οκτώβριος τη γη, πούλησε τα βόδια σου και αγόρασε σιτάρι.
Άσπορος μη μείνεις, άθερος δε μένεις.
Οκτώβρης-Οκτωβροχάκης το μικρό καλοκαιράκι.
Τ’ άη – Δημητριού, τι είσαι ‘σύ και τι ‘μαι εγώ λέει το νιο κρασί στο παλιό.
Τ’ Άη Λουκά σπείρε τα κουκιά.
Τα σταφύλια τρυγημένα και τα σκόρδα φυτεμένα.

Αργίες: 28 Οκτωβρίου, γιορτή του ΟΧΙ