Προβληματισμός ενόψει της νέας ελαιοκομικής περιόδου στην Κρήτη

neakriti.gr 24 May, 2023 ΑΓΡΟΤΙΚΑΑΡΘΡΑ

Προβληματισμός ενόψει της νέας ελαιοκομικής περιόδου στην Κρήτη

Έντονη είναι η ανησυχία των γεωτεχνικών στην Κρήτη για το φετινό καλοκαίρι, που αναμένεται να είναι από τα θερμότερα των τελευταίων χρόνων, αλλά και για τα επόμενα χρόνια, καθώς η κλιματική αλλαγή πλήττει ήδη τον πρωτογενή τομέα και δεν πρόκειται να μην επηρεάσει αρνητικά τόσο τη “χρυσή” για το νησί μας ελαιοκαλλιέργεια όσο και την αμπελουργία, αλλά και την κτηνοτροφία μας, σύμφωνα με τα στοιχεία και τις προειδοποιήσεις των ίδιων των επιστημόνων. Μιλώντας στο neakriti.gr γεωτεχνικοί-στελέχη της Διοικούσας Επιτροπής του ΓΕΩΤΕΕ, κρούουν τον “κώδωνα” του κινδύνου προς πάσα κατεύθυνση, καλώντας τόσο τους ίδιους τους αγρότες να προχωρήσουν σε συγκεκριμένες πρακτικές για να περιορίσουν τις επιπτώσεις του ξηροθερμικού καλοκαιριού, όσο και την Πολιτεία, καθώς και την Περιφέρεια Κρήτης να προχωρήσουν σε πολιτικές έργων για την εξοικονόμηση νερού και την προστασία του υδροφόρου ορίζοντα!

Το neakriti.gr κατέγραψε και τις απόψεις του διευθυντή Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστα Λαγουβάρδου. «Δεν μπορούμε επιστημονικά να τεκμηριώσουμε ότι έρχεται θερμό καλοκαίρι. Αλλά γενικά είναι δεδομένο ότι πηγαίνουμε σε ένα θερμότερο κλίμα. Η θερμοκρασία σταδιακά ανεβαίνει», σύμφωνα με τον Κώστα Λαγουβάρδο.

«Και στην Κρήτη τους τελευταίους μήνες είχαμε αρκετή ξηρασία. Έχουμε κάποιες βροχές τον Απρίλιο και τον Μάιο που βοήθησαν την κατάσταση. Αλλά τόσο στην Κρήτη όσο και στη Νότια Ευρώπη γενικότερα πηγαίνουμε σε θερμότερο κλίμα. Μάλιστα, σύμφωνα με μια τελευταία ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Νότια Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμαίνεται με μεγαλύτερες ταχύτητες από τις άλλες ηπείρους. Αυτό μπορεί να συμπαρασύρει και τη χώρα μας. Επομένως, πηγαίνουμε σε θερμότερο κλίμα. Το βλέπουμε ήδη. Οι θερμοκρασίες έχουν ανέβει κατά 1 με 1,5 βαθμό τα τελευταία 30 χρόνια.

Οι βροχές είναι καλές, αλλά από την άλλη ίσως δε μοιράζονται σωστά. Δηλαδή όταν βρέχει, βρέχει περισσότερο, ενώ μεγαλώνει και η περίοδος της ξηρασίας. Γενικά, ο αγροτικός τομέας είναι παγκοσμίως ο τομέας που μπορεί να πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και πρέπει να προσέξουμε. Να γίνουν μελέτες και για τις επόμενες δεκαετίες για το τι πρέπει να κάνουμε και σε αυτόν τον τομέα, ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα. Να προσαρμοστούμε σε αυτές τις αλλαγές και πιθανόν και κάποιες περιοχές να χρειαστεί να αλλάξουν και καλλιέργειες», σύμφωνα με τον Κώστα Λαγουβάρδο.

Τα χειρότερα... έρχονται

Τα χειρότερα, όμως, είναι… ακόμα μπροστά. Η κλιματική αλλαγή και η μεταβλητότητα του κλίματος προβλέπεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή, τόσο στην απόδοση των καλλιεργειών όσο και τις τοποθεσίες, στις οποίες μπορούν να καλλιεργηθούν διαφορετικές καλλιέργειες. Από την πλευρά της, η Κομισιόν προειδοποιεί ότι λόγω του συνδυασμού ζέστης και ξηρασίας προβλέπονται σημαντικές απώλειες γεωργικής παραγωγής για τις περισσότερες ευρωπαϊκές περιοχές, οι οποίες δε θα αντισταθμιστούν από κέρδη στη Βόρεια Ευρώπη. Συνθήκες σοβαρής ξηρασίας και ακραίων θερμοκρασιών στη Νότια Ευρώπη, βροχοπτώσεις ακόμη πιο έντονες στη Βόρεια Ευρώπη και στις ορεινές περιοχές αναμένεται, μεταξύ άλλων, να κυριαρχήσουν τα επόμενα χρόνια, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στις περισσότερες καλλιέργειες της Ε.Ε., όπως εκτιμούν οι επιστήμονες.

Η αγροτική οικονομία της Κρήτης

Τα αμπέλια και κυρίως τα επιτραπέζια έχουν μεγάλη ανάγκη το νερό. Η κορωνέικη ελιά (ψιλολιά) αντέχει στην ξηρασία, όμως επηρεάζεται ποιοτικά και ποσοτικά αρνητικά όταν δεν ποτίζεται, ενώ οι επιτραπέζιες ποικιλίες χρειάζονται αρκετό νερό για να δώσουν παραγωγή. Την ίδια ώρα, σοβαρά προβλήματα από την ξηρασία αντιμετωπίζει και η κτηνοτροφία στο νησί μας. Μιλώντας στο neakriti.gr, ο γενικός γραμματέας του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, γεωπόνος Μαρίνος Βλαχάκης, δήλωσε:

«Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και πρέπει να μας βρει έτοιμους. Και από την πλευρά των παραγωγών θα πρέπει να γίνεται ορθολογική χρήση του νερού άρδευσης. Για παράδειγμα, η στάγδην άρδευση ξέρουμε ότι είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος άρδευσης. Θα πρέπει να γίνεται η καταστροφή των ζιζανίων αυτήν την περίοδο. Δεν μπορεί να έχουμε τα ζιζάνια να μας “τρώνε” αυτό το λίγο νερό που έχουμε. Θα πρέπει να γίνεται κατάλληλο κλάδεμα. Θα πρέπει να γίνεται αύξηση ικανότητας συγκράτησης του νερού, μέσω της αύξησης της οργανικής ουσίας. Θα πρέπει να γίνεται ορθολογική χρήση των λιπασμάτων. Μείωση της απώλειας από την επιφανειακή απορροή. Δηλαδή, όταν εσύ οργώνεις το χωράφι τον χειμώνα, τα νερά θα φύγουν».

«Φτιάξτε φράγματα»

Στο σημείο αυτό, ο Μαρίνος Βλαχάκης αναφέρεται σε σειρά έργων που θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί “χθες”: «Δηλαδή, το φράγμα της Πλακιώτισσας. Δεν έχει ολοκληρωθεί το αρδευτικό δίκτυο. Στο νότιο Ρέθυμνο είναι να γίνει ένα μεγάλο φράγμα του Πλατύ Ποταμού. Κι αυτό θα έπρεπε να έχει γίνει. Ή μικρά φράγματα ανά την Κρήτη. Ξέρουμε ότι σε πολλά σημεία της Κρήτης υπάρχει πολύ καλό νερό και θα μπορούσε να γίνει μια γεώτρηση για να το πάρουμε με λιγότερα έξοδα απ’ όσα χρειάζεται ένα φράγμα».

Για τις καλλιέργειες, ο γενικός γραμματέας του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ τονίζει: «Η κορωνέικη είναι ανθεκτική στην ξηρασία. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι όταν θέλουμε να μας αποδώσει δεν πρέπει να της δώσουμε νερό. Τα κρίσιμα σημεία του ελαιόδεντρου είναι πριν την άνθιση. Και από τώρα κι έπειτα από την καρπόδεση μέχρι τη σκλήρυνση του πυρήνα και από την ελαιοποίηση έως τη συγκομιδή του καρπού».

Σε ό,τι αφορά το αμπέλι αναφέρει: «Χρειάζεται νερό από την καρπόδεση ως την έναρξη της ωρίμανσης των σταφυλιών. Και από την ωρίμανση των σταφυλιών ως τη συγκομιδή. Για τα επιτραπέζια σταφύλια, μικρές ποσότητες νερού έχουν ευνοϊκή επίδραση στην ποιότητα. Ενώ μεγάλες ποσότητες μπορεί να μην ωριμάσουν σωστά και να είναι ευαίσθητα στους χειρισμούς. Στα κρασοστάφυλα, αν επικρατεί μεγάλη ξηρασία, θα βάλουμε λίγο νερό. Γιατί διαφορετικά με περισσότερο πότισμα μπορεί να μειωθεί και ο σακχαρικός τους κύκλος».

Η ευθύνη που παραγωγού - «Μπορούν και οι αγρότες να κάνουν τα δικά τους “φράγματα”»

Από την πλευρά του, ο γεωπόνος και πρώην γενικός γραμματέας του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ, Γιάννης Σμυρνάκης, καλεί τους ίδιους τους παραγωγούς να βρουν τρόπους εξοικονόμησης, αλλά και αποταμίευσης νερού: «Ήδη στην Ιεράπετρα, που δε γινόταν ποτέ, πλέον όλα τα θερμοκήπια έχουν δεξαμενές για να μαζεύουν το βρόχινο νερό. Μάλιστα, αυτό ήταν μία απαίτηση από τον ΤΟΕΒ να γίνει. Ανταποκρίθηκαν οι παραγωγοί. Και βλέπω ότι πλέον ακόμα και στις περιόδους που δεν έχουμε πολύ νερό, λόγω του ότι μαζεύουν τα βρόχινα, όταν έρχονται κάποιες μπόρες, καταφέρουν να αντεπεξέρχονται καλύτερα από πριν στις αρδευτικές ανάγκες».

Σύμφωνα με τον Γιάννη Σμυρνάκη, «ο κάθε παραγωγός θα πρέπει από μόνος του να φροντίζει να καλύπτει τις ανάγκες του. Είτε φτιάχνοντας τα αρδευτικά του δίκτυα για να μη σπαταλάει άδικα το νερό. Και θα πρέπει να πούμε ότι η Περιφέρεια έχει ένα πάρα πολύ ωραίο σύστημα ειδικά για τις αρδευόμενες ανάγκες στην ελιά, που λέει πότε είναι οι κρίσιμες περίοδοι για να ποτίζουμε την ελιά. Και καλό είναι αυτό το σύστημα να το παρακολουθούν οι παραγωγοί. Έχει γίνει μια πολύ σοβαρή δουλειά σε αυτό, ώστε να μην ποτίζουμε χωρίς λόγο και ουσία. Αλλά να ποτίζουμε ακριβώς όταν έχει ανάγκη το νερό το δέντρο, ώστε να έχουμε το μέγιστο αποτέλεσμα, χωρίς να σπαταλάμε το νερό».

Καταλήγοντας, ο Γιάννης Σμυρνάκης λέει πως «θα πρέπει εμείς ως γεωτεχνικοί να εκπαιδεύσουμε τους παραγωγούς πάνω σε αυτά τα συστήματα, να μάθουν να τα χρησιμοποιούν για να γίνονται καλύτεροι».

«“Σημάδια” ακαρπίας και σχινοκαρπίας στις ελιές»

Απειλείται σοβαρά η φετινή ελαιοπαραγωγή από την παρατεταμένη ανομβρία, όπως αποκαλύπτουν στο neakriti.gr επιστήμονες από τον γεωτεχνικό χώρο, αλλά και ο πρόεδρος των ελαιουργών του νομού Ηρακλείου Βαγγέλης Πρωτογεράκης, διαπιστώνοντας πρωτοφανή και κακά “σημάδια”, που θα πρέπει να σημάνουν από τώρα συναγερμό, για το ορατό ενδεχόμενο να διεκδικήσουμε στην πορεία αποζημιώσεις από τον ΕΛΓΑ για σοβαρές ζημιές.

Αλλού τα ελαιόδεντρα άνθισαν δύο φορές και πλέον θεωρείται σχεδόν βέβαιη η σχινοκαρπία στις ελιές που θα μας δώσουν, ενώ αλλού τα ελαιόδεντρα δεν άνθισαν καθόλου και άρα μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε το φαινόμενο της ακαρπίας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχει όμως και το φαινόμενο στην κάτω Μεσαρά, η άνθιση των δέντρων να είναι μεν πλούσια, αλλά να είναι πολύ προχωρημένη για τα δεδομένα της περιοχής, και στις περιπτώσεις εκείνες δεν αποκλείεται να έχουμε και πάλι μια σοβαρή ζημιά ανάλογα και με την εξέλιξη των καιρικών συνθηκών!

Μιλώντας στο neakriti.gr, ο συνταξιούχος σήμερα γεωπόνος και για πολλά χρόνια υπεύθυνος δακοκτονίας της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης για πολλές περιοχές στον νομό Ηρακλείου, Μανόλης Γελασάκης, έκρουσε δυνατά τον “κώδωνα” του κινδύνου, αποκαλύπτοντας ένα φαινόμενο άκρως ανησυχητικό.

«Να συμβουλέψετε τον κόσμο να φυλάξει λάδι φετινό, για να φάει και του χρόνου! Διότι εγώ όσων χρονών είμαι δε θυμάμαι χειρότερη χρονιά από τη φετινή, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Βιάννο και την ευρύτερη περιοχή στο παραλιακό μέτωπο. Μετά τις πρόσφατες βροχές, ανέβηκε απότομα η θερμοκρασία. Και ο πρώτος ανθός στις ανθισμένες ελιές κάηκε και έπεσε. Και τώρα οι ίδιες ελιές ξανανθίζουν. Θα έχουμε σχινοκαρπία. Ελιές του χρόνου δε θα έχουμε, σε ό,τι αφορά τις δικές μας περιοχές», αποκαλύπτει στο neakriti.gr ο Μανόλης Γελασάκης.

Μάλιστα, λέει ακόμη ότι «όπως βλέπω και εξελίσσεται η παραγωγή, δε θα έχει και καμία σημασία η δακοκτονία. Διότι, όταν η παραγωγή στο δέντρο είναι κάτω από το 25%, η περιοχή θα έπρεπε να εξαιρεθεί τελείως, αφού ο δολωματικός ψεκασμός στις περιπτώσεις αυτές έχει αμφισβητούμενο αποτέλεσμα. Ενώ στην ίδια περιοχή ορισμένοι ελαιώνες που θα έχουν παραγωγή θα είναι δύσκολο να προστατευτούν»...

Σύμφωνα με τον ίδιο, «η ορεινή ζώνη δεν έχει δείξει ακόμη τι γίνεται. Πάντως, ούτε η ορεινή ζώνη θα έχει παραγωγή της προκοπής. Αλλά στη μεσαία ζώνη και στην πρώιμη, στον γιαλό, δεν υπάρχει τίποτα. Δηλαδή, μπορώ να σας πω μηδενική παραγωγή», λέει ο γεωπόνος Μανόλης Γελασάκης.

«Οι μπόρες που έκανε πρόσφατα έκαναν ζημιά στα ελαιόδεντρά μας, γιατί τα “ξύπνησαν” και μετά που κάηκε ο ανθός τους, ξανανθίζουν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το “δέσιμο” του καρπού», όπως τονίζει ο γεωπόνος και επισημαίνει ότι πρέπει να ενημερωθεί ο ΕΛΓΑ και να αρχίσουν οι διαδικασίες καταγραφής και αποζημίωσης για σχινοκαρπία.

«Ποτέ δεν έχουμε πάρει χρήματα για σχινοκαρπία, γιατί μας παραπέμπουν στα ΠΣΕΑ. Και τα ΠΣΕΑ, ως γνωστό, είναι “άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε”», καταλήγει ο Μανόλης Γελασάκης.

«Έχει σημασία πότε θα βρέξει»...

«Σημασία για να ξέρουμε αν κάνει καλό στην ελιά η βροχή ή αν κάνει κακό έχει το πότε θα βρέξει. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το δέντρο», τονίζει και από την πλευρά του ο γεωπόνος-εντομολόγος του Δήμου Μαλεβιζίου Παύλος Μαυρικάκης.

«Δεν έχουμε ακόμα βάλει παγίδες για να ξέρουμε πόσο έντονη είναι η παρουσία του δάκου. Θα δούμε, επίσης, άμεσα και την κατάσταση των ελαιοδέντρων στην περιοχή μας. Το σίγουρο είναι ότι, αν κάνει μια μπόρα και τα βρει στην ανθοφορία, αντί για καλό κάνει κακό. Αν όμως οι ελιές έχουν “δέσει”, τότε μόνο καλό κάνει η βροχή», σύμφωνα με τον Παύλο Μαυρικάκη.

Ένα άλλο φαινόμενο είναι αυτό της υπερβολικά προχωρημένης ανθοφορίας, που αποκαλύπτει στο neakriti.gr ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελαιουργών Ν. Ηρακλείου Βαγγέλης Πρωτογεράκης.

«Θα ενημερώσω και την αρμόδια αντιπεριφερειάρχη Ηρακλείου, γεωπόνο Ειρήνη Χουδετσανάκη, γιατί θεωρώ ότι υπάρχουν κατά τόπους προβλήματα σε όλες τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Κρήτης και θα πρέπει να γίνει μία πρώτη καταγραφή», λέει ο Βαγγέλης Πρωτογεράκης.

«Παντού υπάρχει δικαρπία και σχινοκαρπία. Κι εδώ άρχισαν πολλές ελιές πολύ νωρίς και άνθιζαν λόγω ζέστης. Αυτό πρέπει να το δούμε και να κάνουμε κάποια προσπάθεια, αν μπορεί να γίνει κάτι. Αλλά στην περιοχή μας υπάρχουν και πολύ προχωρημένες ελιές, που και αυτές θα χαθούνε. Και υπάρχουν και ελιές που έχουν πάθει ήδη ζημιές», σύμφωνα με τον πρόεδρο των ελαιουργών.

«Μάλιστα, μίλησα και με την περιοχή του Αρκαλοχωρίου και μου είπαν ότι εκεί προς το Ίνι, ενώ πέρυσι είχαν μικρή παραγωγή και φέτος περίμεναν ακόμα και βεντέμα, οι ελιές εκεί δεν έχουν καν ανθίσει. Άρα έχουμε και την ακαρπία σε κάποιες περιοχές ως φαινόμενο», λέει ο πρόεδρος των ελαιουργών.

Εκκίνηση από τα 5 ευρώ το λάδι - «Κρίμα, γιατί περιμένουμε ακόμα πιο “χρυσή” χρονιά»

«Αν χάσουμε φέτος την ελαιοπαραγωγή στην Κρήτη, θα είναι κρίμα. Γιατί περιμένουμε ακόμα καλύτερες τιμές με την έναρξη της νέας ελαιοκομικής περιόδου», τονίζει ο Βαγγέλης Πρωτογεράκης.

«Επειδή έβρεξε στην Ισπανία, τις τελευταίες μέρες οι Ιταλοί έμποροι σταμάτησαν να αγοράζουν για να δημιουργήσουν τεχνίτη πτώση των τιμών. Αλλά με τις βροχές αυτές δε θα σωθεί η κατάσταση στην Ισπανία ούτε και του χρόνου. Μάλιστα, προ ημερών ήρθαν έμποροι από την Ιταλία να αγοράσουν λάδι για τυποποίηση και, όταν τους είπαμε την τιμή, έφυγαν διαμαρτυρόμενοι. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι και του χρόνου οι τιμές θα είναι ψηλές. Και σίγουρα θα ξεκινήσουν από τα 5 ευρώ και πάνω. Το θέμα είναι να έχουμε παραγωγή και όσοι βγάλουν λάδι θα είναι πραγματικά οι τυχεροί με τις τιμές που περιμένουμε», κατέληξε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελαιουργών Ν. Ηρακλείου.

Μάλιστα, μας είπε ότι οι τιμές παραγωγού σήμερα στην Κρήτη κυμαίνονται από 5,70 έως 6 ευρώ το κιλό.