Πολιτισμός

Παράθυρο στην Ελλάδα: Η μουσική της Θράκης “ταξιδεύει” στον κόσμο!

ΑΠΕ-ΜΠΕ 03 March, 2019 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΑΡΘΡΑ

Παράθυρο στην Ελλάδα: Η μουσική της Θράκης “ταξιδεύει” στον κόσμο!

Οι Rodopi Ensemble ταξιδεύουν τη μουσική της Θράκης στον κόσμο

Οι «Rodopi Ensemble», είναι μία μουσική παρέα που επί σχεδόν τρεις δεκαετίες ταξιδεύει τους ήχους, τους ρυθμούς και τις μελωδίες της Θράκης, αποδεικνύοντας ότι «η παραδοσιακή μουσική είναι ένα ζωντανό κύτταρο και όχι μουσειακό έκθεμα σε προθήκες». Με την πρόσφατη κυκλοφορία του πρώτου τους άλμπουμ «Τhraki-Thrace the paths of Dionysus» στη διεθνή αγορά, από την «ARC Music», εταιρία παραγωγής με έδρα το Λονδίνο, αποδεικνύουν ότι «η μουσική δεν έχει σύνορα» αλλά «ταξιδεύει από και προς κάθε κατεύθυν

Τη δυναμική της παράδοσης μέσα στον χρόνο και της παραδοσιακής μουσικής στο διεθνές περιβάλλον, το ιδιαίτερο πολιτισμικό μωσαϊκό της Θράκης και πώς αυτό μπορεί να αποδοθεί μουσικά, αναδεικνύοντας τη μουσική σύνδεση των λαών των χωρών που διασχίζουν τα βουνά της Ροδόπης, -τόπο συνάντησης της μουσικής αυτής παρέας-, σκιαγραφεί μεταξύ άλλων ο Γιώργος Παγκοζίδης, ιδρυτικό μέλος των «Rodopi Ensemble», στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στην Λαμπρινή Παπαδημητρίου.

Ποιοι είναι οι «Rodopi Ensemble», πώς συναντήθηκαν και τι τους ενώνει;

Με τη μουσική αυτή παρέα και την ονομασία «Λαλητάδες», ξεκινήσαμε να δουλεύουμε από τη δεκαετία του 1990 στη Θράκη και την Μακεδονία, περιοχές της Ελλάδος όπου οι άνθρωποι συμβιώνουν διαμορφώνοντας από κοινού μια ιδιαίτερη πολιτισμική κουλτούρα. Τα βουνά της Ροδόπης, της μεγαλύτερης οροσειράς στη Θράκη, αποτελούν ενωτικό κρίκο και συνδέουν μουσικά τους λαούς των χωρών που διασχίζουν. Το 2000 ξεκίνησε η συνεργασία μας με τον Sol Hassan, τον μουσουλμάνο κλαριντζή από την Κομοτηνή, έναν μουσικό με ξεχωριστή μουσική ταυτότητα.

Με αφορμή ένα tour σε Ολλανδία και Γερμανία, ηχογραφήσαμε το πρώτο demo με τρεις χαρακτηριστικές μελωδίες της ευρύτερης περιοχής. Συνεχίζοντας την πορεία μας παίζουμε μέχρι σήμερα σε εκδηλώσεις, γάμους και πανηγύρια και διατηρούμε το ιδιαίτερο μουσικό μας χρώμα. Το 2016 με νέα μέλη πλέον στο κλαρίνο και το τραγούδι, ξεκινήσαμε να δουλεύουμε ενεργά την πρώτη μας δισκογραφική παραγωγή. Το συγκρότημα με την παρούσα μορφή μετονομάστηκε σε «Rodopi Ensemble» θέλοντας να δώσει πιο ξεκάθαρα το στίγμα της μουσικής που παίζει. Τα μέλη του είναι ο Κυριάκος Πετράς στο βιολί, ο Δρόσος Κουτσοκώστας στο τραγούδι και το λαούτο, ο Γιώργος Παγκοζίδης στα κρουστά, ο Άλκης Ζοπόγλου στο κανονάκι και ο Νίκος Αγγούσης στο κλαρίνο.

Τι έχει αλλάξει στην πορεία του συγκροτήματος από τους «Λαλητάδες» έως τους «Rodopi Ensemble», ως προς τη διάθεση, τους στόχους αλλά και μουσικά;

Η διάθεση παραμένει πάντα ίδια, καλή, γιατί αυτό που κάνουμε το αγαπάμε και μας εκφράζει. Ως προς τους στόχους η προσπάθεια να διευρύνουμε τους μουσικούς μας ορίζοντες, μας οδήγησε στην δημιουργία του «Rodopi Ensemble» με κύρια κατεύθυνση τη διάδοση της μουσικής μας στο διεθνές κοινό και τη συνεργασία με καλλιτέχνες από άλλα μέρη του κόσμου. Επίσης, η προσθήκη νεότερων μουσικών κρίθηκε απαραίτητη, δημιουργώντας ένα καινούργιο καθεστώς σεβόμενο απόλυτα την ιστορία της μουσικής που παίζουμε, αλλά και την μέχρι τώρα ιστορία του συγκροτήματος.

Η παραδοσιακή μουσική έχει σύνορα;

Η μουσική γενικότερα δεν έχει σύνορα. Όπως τα πουλιά πετούν ελεύθερα χωρίς τελωνιακές διατυπώσεις και διαβατήρια, έτσι ήχοι, ρυθμοί και μελωδίες ταξιδεύουν από και προς κάθε κατεύθυνση, ικανοποιώντας τη βασική ανάγκη των ανθρώπων να επικοινωνήσουν μεταξύ τους με τον απλούστερο τρόπο. Σίγουρα όμως κάποιοι κύκλοι στο χώρο, δημιουργούν στεγανά και υψώνουν τείχη για τους δικούς τους λόγους...

Σε ποιο κοινό απευθύνεστε;

Απ: Βάσει αυτών που είπαμε πιο πριν, προφανώς και απευθυνόμαστε σε όλους! Ξεκινούμε πάντα από τον ελλαδικό χώρο που είναι και η μήτρα μας, ωστόσο ο καθένας από μας έχει μεγάλη εμπειρία συμμετοχής σε συναυλίες και φεστιβάλ world music του εξωτερικού, όπου εκεί διαπιστώσαμε το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού για τις μουσικές του κόσμου. Έτσι αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας στην εταιρία δίσκων ARC Music με έδρα το Λονδίνο, η οποία είναι εξειδικευμένη στις εκδόσεις με αντικείμενο την παραδοσιακή μουσική. Αυτή ανταποκρίθηκε άμεσα να αναλάβει την έκδοση και κυκλοφορία του πρώτου μας άλμπουμ σε διεθνές επίπεδο. Έτσι από τις 25 Ιανουαρίου 2019 η μουσική μας βρίσκεται στη διάθεση του παγκόσμιου κοινού σε μορφή ψηφιακού δίσκου CD, αλλά και μέσω των ψηφιακών υπηρεσιών μουσικής, το γνωστό πλέον σε όλους digital streaming. Ο τίτλος του άλμπουμ είναι: Τhraki-Thrace the paths of Dionysus και η ηχογράφησή του έγινε εξ ολοκλήρου στα εργαστήρια ήχου «Πολύφημον» και «Μαγική πυξίδα» που βρίσκονται στο ειδυλλιακό φυσικό τοπίο της Μαρώνειας Ροδόπης.

Υπάρχει χώρος στη μουσική βιομηχανία, εγχώρια αλλά και διεθνή για παραδοσιακά μουσικά συγκροτήματα;

Απ: Σήμερα η παγκόσμια μουσική βιομηχανία έχει αλλάξει καθότι οι τεχνολογικές εξελίξεις έφεραν τα πάνω κάτω. Η ηχογραφημένη μουσική ακούγεται παντού και με εύκολο τρόπο. Ο καθένας μπορεί μέσω του διαδικτύου να παρουσιάσει τη δουλειά του, ως εκ τούτου δεν υπήρξε καλύτερη στιγμή από τη σημερινή και για τα παραδοσιακά μουσικά συγκροτήματα. Βέβαια αν αναφέρεστε στις εγχώριες δισκογραφικές εταιρίες τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από ότι συμβαίνει στο εξωτερικό. Σε διεθνές περιβάλλον η παραδοσιακή μουσική αντιμετωπίζεται με πολύ σεβασμό και αυτό αποδεικνύεται από τις χιλιάδες εκδόσεις δίσκων που έχουν γίνει από εταιρίες που ξεκίνησαν στις αρχές του 20ου αιώνα να καταγράφουν τις μουσικές του κόσμου, με αποτέλεσμα να διασωθούν, ευτυχώς μέχρι σήμερα, τα μουσικά αυτά αριστουργήματα εκτελεσμένα από σπουδαίους καλλιτέχνες. Στην Ελλάδα βέβαια, αυτό αργήσαμε να το πάρουμε χαμπάρι..

Ποιο είναι το στίγμα της μουσικής σας και πώς διαφοροποιείται από αντίστοιχα παραδοσιακά συγκροτήματα;

Απ: Το στίγμα μας έχει να κάνει κυρίως με το τρίπτυχο Ελλάδα, Τουρκία, Βουλγαρία όπου ιστορικά είναι και ο χώρος ανάπτυξης αυτής της μουσικής. Σε ό,τι αφορά το ρεπερτόριο το συγκρότημά μας αξιοποιεί την πλούσια ποικιλία των ρυθμών και μουσικών κλιμάκων της ευρύτερης Βαλκανικής. Ωστόσο οι διαφοροποιήσεις που έχουν τα μουσικά συγκροτήματα δεν οφείλονται μόνο στο περιεχόμενο του ρεπερτορίου τους. Οφείλονται κυρίως στο τρόπο που το καθένα εκφράζεται και παίζει μουσική. Εμείς στο «Rodopi Ensemble» πιστεύουμε στην αξία και ικανότητα του καθενός αλλά κυρίως στη δύναμη της ομάδας. Αυτό που λέμε κοινώς «ταιριάζουν τα χνώτα μας».

Η Ροδόπη αλλά και η Θράκη γενικότερα είναι ένα πολιτισμικό μωσαϊκό, πόσο σας έχει επηρεάσει αυτό και αν προσπαθείτε να επικοινωνήσετε αυτή την ιδιαιτερότητα και πώς;

Απ: Οι αναφορές του «Rodopi Ensemble» προέρχονται από μια ευρύτερη αντίληψη για τη μουσική παράδοση της Θράκης η οποία δεν περιορίζεται στα σημερινά γεωγραφικά της όρια. Από τα βάθη των αιώνων οι πολλές μετακινήσεις στην περιοχή και οι ανταλλαγές των πληθυσμών, μοιραία δημιούργησαν ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε μια νέα τάξη πραγμάτων. Σαφώς αυτή, επηρέασε καταλυτικά το συγκρότημα στον τρόπο έκφρασης και εκτέλεσης της μουσικής του. Βιολί, κλαρίνο, κανονάκι, νταρμπούκα-τουμπελέκι ήταν όργανα που τ' άκουγε κανείς καθημερινά στους δρόμους και τα στέκια της Κομοτηνής, στην πόλη που είναι η γενέτειρα και ο τόπος κατοικίας δύο εκ των πέντε μελών του «Rodopi Ensemble».

Αμανέδες και ταξίμια, εκστατικοί Διονυσιακοί ρυθμοί, μερακλίδικοι ασίκικοι σκοποί, αλλά και αστικά τραγούδια της Πόλης αποτελούσαν στο παρελθόν τον τρόπο διασκέδασης των κατοίκων. Αυτά όλα υπάρχουν και σήμερα γύρω μας, αρκεί να έχουμε τ' αυτιά μας ανοιχτά... Η μουσική του «Rodopi Ensemble» εστιάζεται ακριβώς σε αυτό το ηχοτοπίο. Προσπαθούμε να αποδώσουμε τα μουσικά αυτά χρώματα και να τα διαδώσουμε μέσα από τη συμμετοχή μας σε κάθε μορφής κοινωνική εκδήλωση. Εξάλλου είμαστε μουσικοί κυριολεκτικά «και για τ' αλώνια και τα σαλόνια». Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγήσει κανείς τις εμφανίσεις μας σε χώρους συναυλιών όπως το Ηρώδειο ή το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε συνδυασμό με τους γάμους και τα πανηγύρια της περιοχής μας;

Είναι τα παραδοσιακά μουσικά συγκροτήματα θεματοφύλακες της ελληνικής μουσικής παράδοσης;

Απ: Ούτως ή άλλως στη σύγχρονη εποχή που ζούμε αυτά που μας συνδέουν με το λαϊκό μας πολιτισμό είναι τα «ζώντα πράγματα του παρελθόντος». Ένα από τα πιο βασικά είναι και η λεγόμενη παραδοσιακή μουσική. Το αν εκτελείται βέβαια με το σωστό τρόπο από τα μουσικά συγκροτήματα, αυτό είναι τεράστιο θέμα συζήτησης που δεν αναλύεται σε τρεις γραμμές.

Γιατί δεν γράφονται σήμερα δημοτικά τραγούδια;

Απ: Ποιος σας είπε ότι δεν γράφονται σήμερα δημοτικά τραγούδια. Σίγουρα κάπου θα έχετε ακούσει τα λεγόμενα νεοδημοτικά σουξέ. Υπάρχουν και στη Θράκη. Απλώς τους λείπει η ποιητική διάθεση, φαινόμενο των καιρών και του μεταλλαγμένου κόσμου που ζούμε... Μην κατηγορούμε όμως γι' αυτό τους σύγχρονους δημιουργούς. Είναι και αυτοί κομμάτι της σημερινής πραγματικότητας.

Πόσο σημαντικά είναι τα όργανα, οι μουσικοί, ο τραγουδιστής, ως προς την ιδιαίτερη ταυτότητα ενός παραδοσιακού μουσικού συγκροτήματος;

Απ: Για μας επιτρεπτά μουσικά όργανα είναι όλα αυτά που μπορούν να αποδώσουν πλήρως, κυρίως τα διαστήματα της ανατολικής και όχι μόνο μουσικής, με την ίδια εκφραστική υψηλή ανάλυση, ευκρίνεια και μουσική λεπτομέρεια που θα μπορούσε να αποδώσει μια φωνή σε ένα τραγούδι. Τέτοια χαρακτηριστικά έχει η μουσική του τόπου μας, η οποία είναι βασισμένη στην Βυζαντινή μουσική.

Όργανα όπως το βιολί, το κλαρίνο, το ούτι, το κανονάκι, το τσουμπούσι, το λαούτο, η λύρα είναι αυτά που χρησιμοποιούμε κατά βάση, γιατί έχουμε μάθει από τους πατεράδες και τους παππούδες μας ότι μπορούν να αποδώσουν πλήρως την μελωδική γραμμή και κατεύθυνση των τραγουδιών και της μουσικής τους. Αυτά προϋπήρχαν στην περιοχή αλλά τα έφεραν και οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, την Πόλη, τη Μικρασία, χρησιμοποιώντας τα σε γάμους, πανηγύρια και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Φυσικά στη Θράκη υπήρχαν και άλλα όργανα, όπως η γκάιντα, την οποία θέλουμε και μας αρέσει, αλλά όχι παντού, εκεί που ταιριάζει και έχει φτιαχτεί η μελωδία γι' αυτήν.

Για μας το μεγάλο βάρος στην παραδοσιακή μουσική είναι η σωστή (με πολλά pixel θα λέγαμε σήμερα) απόδοση της μελωδικής γραμμής και όχι μόνο ο δυνατός ήχος και ο ρυθμός. Σήμερα δυστυχώς γίνεται μια πολύ μεγάλη ζημιά στον τρόπο λειτουργίας της, δεν ακούμε αυτή τη μελωδία που θα έπρεπε να παράγεται, άρα δεν ακούμε την ίδια τη μουσική, την παραλληλίζουμε με pop και την χαλάμε και εδώ όλη την ευθύνη την έχουν οι αυτοβαπτιζόμενοι πολιτιστικοί φορείς, σύλλογοι κλπ και οι ψευτοειδήμονες του είδους...

Οι «Rodopi Ensemble» επιλέξαμε να γίνουμε συγκρότημα αφενός γιατί τα μουσικά όργανα που παίζουμε «ταιριάζουν» μεταξύ τους και αφετέρου γιατί γνωριζόμαστε γύρω στα τριάντα χρόνια, με αποτέλεσμα να έχουν αναπτυχθεί μεταξύ μας σχέσεις πραγματικής φιλίας και αλληλοσεβασμού. Χαρακτηριστικά τα οποία επιδρούν καταλυτικά στην απόδοση και τον τρόπο έκφρασης μιας δημιουργικής ομάδας. Στους «Rodopi Ensemble» ο ρόλοι του μουσικού σολίστα και του τραγουδιστή παραμένουν βασικοί, αλλά όχι έξω από το πνεύμα του συνόλου. Αυτό ξέρετε δεν συμβαίνει σε πολλά συγκροτήματα.

Τι έχετε κατακτήσει σε μία διαδρομή περίπου τριών δεκαετιών και ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής της διαδρομής;

Απ: Πέρα από την αποδοχή και καταξίωση του κόσμου, η μεγαλύτερη κατάκτηση ήταν η σχέση εμπιστοσύνης που δημιούργησε ο καθένα με τον εαυτό του, μέσα από την προσπάθεια που κατέβαλε για να γίνει καλύτερος μουσικός. Και καλύτερος δεν είναι πάντα ο δεξιοτέχνης μουσικός αλλά αυτός που καταφέρνει να αγγίξει τις ψυχές των άλλων μέσα από την τέχνη του. Αυτό όμως δεν μπορούμε να το βεβαιώσουμε εμείς ότι το καταφέραμε. Μάλλον τη συγκεκριμένη ερώτηση πρέπει να την απευθύνετε στους ακροατές μας. Σημαντικές στιγμές της μουσικής μας διαδρομής είναι οι διάφορες συνεργασίες με αξιόλογους καλλιτέχνες και οι εμφανίσεις μας σε σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα της χώρας αλλά και του εξωτερικού σε εμβληματικούς χώρους και μνημεία, καθώς και ατομικές βραβεύσεις του καθενός. Βέβαια κάθε εμφάνιση έχει μοναδική αξία και περιεχόμενο, οπότε όπως καταλαβαίνετε οι σταθμοί ήταν πολλοί! Το «Rodopi Ensemble» ως νεοσύστατο συγκρότημα βρίσκεται μπροστά σε πολλές εξελίξεις και προκλήσεις τις οποίες θα συζητήσουμε εν καιρώ.

Ποια τα επόμενα βήματα και στόχοι σας;

Απ: Οι εμφανίσεις μας σε διάφορα φεστιβάλ και μουσικές σκηνές στην Ελλάδα και το εξωτερικό παρουσιάζοντας το νέο μας άλμπουμ. Επίσης η σύμπραξη με μουσικούς διάφορων πολιτισμών με στόχο την ανάπτυξη και διάδοση της ελεύθερης έκφρασης, της φιλίας και αλληλοκατανόησης μεταξύ των λαών.

Είναι εύκολο να επικοινωνήσετε την παράδοση στη νέα γενιά; Βοηθούν οι διασκευές παραδοσιακών τραγουδιών προς αυτή την κατεύθυνση;

Απ: Η νέα γενιά βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις. Η αντίληψη των νέων για την παράδοση είναι διαφοροποιημένη από την εποχή των παππούδων τους. Σήμερα που η παγκοσμιοποίηση απειλεί την πολιτιστική ποικιλομορφία του πλανήτη, η επιστροφή στις ρίζες μάς βοηθάει να ανακαλύψουμε από πού ήρθαμε και πού πάμε. Αρκεί βέβαια να είμαστε ανοικτοί στις νέες ιδέες οι οποίες προάγουν και προβάλλουν την πραγματική αξία της μουσικής. Βεβαίως και οι διασκευές παραδοσιακών τραγουδιών βοηθούν τους νέους να προσεγγίσουν την παράδοση. Ούτως ή άλλως και η δική μας γενιά διασκευασμένη την παρέλαβε. Ο όρος παράδοση από μόνος του περιέχει τα χαρακτηριστικά στοιχεία του «δούναι και λαβείν» σε μια αέναη κίνηση. Η συγκεκριμένη μουσική έχει διαδοθεί μέσα στο χρόνο κυρίως δια της προφορικής παράδοσης και όχι δια της καταγραφής της σε παρτιτούρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνεται κτήμα του κάθε μουσικού, δίνοντάς του την ελευθερία να την διασκευάζει κατά το δοκούν. Μην ξεχνάμε ότι είναι ένα ζωντανό κύτταρο και όχι μουσειακό έκθεμα σε προθήκες.