Αρθρογραφία

Ολο το σχέδιο συμφωνίας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

12 March, 2023 ΑΡΘΡΑ

Ολο το σχέδιο συμφωνίας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Ενα διακρατικό μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με αποστολή να υλοποιήσει μια μεγαλόπνοη «ελληνοβρετανική πολιτιστική σύμπραξη» θα μπορούσε να αποτελέσει το «όχημα» για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Αυτός είναι ο βασικός κορμός της πρότασης συμφωνίας – την οποία αποκαλύπτουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ» – μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του Βρετανικού Μουσείου που επεξεργάστηκε ο οργανισμός Parthenon Project φιλοδοξώντας να θέσει τέλος στη διαίρεση των αριστουργημάτων που φιλοτέχνησε ο Φειδίας και απέσπασε ο λόρδος Ελγιν πριν από σχεδόν 220 χρόνια.

Η εκστρατεία, την οποία ίδρυσε στη Βρετανία ο επιχειρηματίας Γιάννης Λέφας, προωθεί μεθοδικά την ιδέα της πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ελλάδας μέσα από μια λύση αμοιβαίου οφέλους (win-win) για τα Γλυπτά. «Πρόκειται για ένα μακραίωνο ζήτημα το οποίο απαιτεί μια νέα προσέγγιση προκειμένου να επιλυθεί. Η Ελλάδα και η Βρετανία είναι στενοί σύμμαχοι και φίλοι. Πιστεύουμε ότι αυτή η πρόταση οδηγεί σε ένα πραγματικό win-win: προσφέρει μια επιτεύξιμη, μακρόπνοη και ρεαλιστική λύση που θα ωφελήσει και τις δύο χώρες, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα», δήλωσε στα «ΝΕΑ» ο λόρδος Εντ Βέιζι, πρόεδρος του Parthenon Project και υφυπουργός Πολιτισμού – ο μακροβιότερος που υπηρέτησε ποτέ στη Βρετανία – στην κυβέρνηση του Ντέιβιντ Κάμερον.

Ο οργανισμός, που ιδρύθηκε πριν από έξι χρόνια, προτείνει την αναδημιουργία της «αίθουσας Ντουβίν» του Βρετανικού Μουσείου στην οποία σήμερα εκτίθενται τα παρθενώνια γλυπτά. «Οχι μόνο θα οδηγήσει στην επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα ως ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό έργο στο σπίτι τους, στην Αθήνα, αλλά θα επιτρέψει και στο Βρετανικό Μουσείο να εκθέτει άλλα εμβληματικά ελληνικά τεχνουργήματα. Ετσι, θα προσελκύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον και ακόμη περισσότερους επισκέπτες, εξακολουθώντας να εκπληρώνει τη λειτουργία του ως «μουσείου του κόσμου»», πρόσθεσε ο ισχυρός πολιτικός των Συντηρητικών. Το σχέδιο προβλέπει ότι τα Γλυπτά θα επιστραφούν στην Αθήνα δίχως να θιγεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους, το οποίο θα «παραμεριστεί» με τη μέθοδο του «συμφωνούμε ότι διαφωνούμε». «Τίποτε δεν πρέπει να εμποδίσει την Ελλάδα και τη Βρετανία να υιοθετήσουν αυτή τη συμφωνία. Η υλοποίησή της είναι εφικτή χωρίς να απαιτείται αλλαγή του υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Οι δύο πλευρές θα συμφωνήσουν ότι διαφωνούν στο θέμα της ιδιοκτησίας, το οποίο αποτελεί το τελευταίο κομμάτι του παζλ στις διαπραγματεύσεις», τόνισε ο επικεφαλής του Parthenon Project, το οποίο υποστηρίζεται από πολιτικούς τόσο των Τόρις όσο και των Εργατικών, αλλά και από κορυφαίους ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους και καλλιτέχνες. Αναφερόμενος στην πρόταση που επεξεργάστηκε ο οργανισμός, ο λόρδος Βέιζι εξήγησε ότι «στο επίκεντρό της βρίσκεται η δημιουργία ενός μη κερδοσκοπικού ιδρύματος που θα προσφέρει μοναδικές πολιτιστικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες για τις μελλοντικές γενιές. Αυτό το συνεργατικό ίδρυμα θα υποστηρίζει τόσο τους νέους ανθρώπους όσο και τα μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα, εμπνέοντας τους κλασικιστές του αύριο».

Εμπειρος βουλευτής των κυβερνώντων Συντηρητικών είπε στα «ΝΕΑ» ότι «η εμφάνιση αυτού του οργανισμού στη βρετανική δημόσια ζωή έδωσε νέα ώθηση στην εκστρατεία για την επιστροφή των Μαρμάρων. Το γεγονός ότι συγκεντρώνει διακομματική στήριξη είναι θετικό για εσάς τους Ελληνες, καθώς εδραιώνει την αντίληψη ότι πρόκειται για ένα υπερκομματικό ζήτημα το οποίο δεν προσφέρεται για κομματικές αντιπαραθέσεις». Ερωτώμενος αν η βρετανική κυβέρνηση έχει πειστεί ότι ήρθε η ώρα να γυρίσουν στην Ελλάδα τα αρχαιοελληνικά τεχνουργήματα, ο βουλευτής απάντησε σιβυλλικά: «Ποτέ δεν ξέρεις».

Η συμβουλευτική επιτροπή του Parthenon Project αποτελείται – εκτός του Βέιζι – από τον πρώην υπουργό Πολιτισμού των Εργατικών Μπεν Μπράντσο, τον δημοφιλή ηθοποιό Στίβεν Φράι, την πρώην αναπληρώτρια διευθύντρια των «Σάντεϊ Τάιμς» Σάρα Μπάξτερ, τα μέλη της Βουλής των Λόρδων βαρόνη Μέγερ και λόρδο Ντομπς (συγγραφέα του «House of Cards») και τον καθηγητή της Οξφόρδης Στάθη Καλύβα. «Ελπίζω ότι η πρότασή μας θα δώσει νέα ώθηση στις συνομιλίες. Ολοι πλέον κατανοούν ότι το μέλλον των Γλυπτών δεν κρίνεται σε ένα παιχνίδι που έχει μόνο έναν νικητή, αλλά εντάσσεται σε μια νέα win-win πολιτιστική συνεργασία που ωφελεί όλες τις πλευρές», δήλωσε στα «ΝΕΑ» ο Στίβεν Φράι. «Ανυπομονώ να γίνω μάρτυρας της χαράς και του ενθουσιασμού του ελληνικού λαού όταν τα Γλυπτά επανενωθούν στο Μουσείο Ακρόπολης, ώστε όλοι να μπορούν να δουν αυτό το θαυμάσιο έργο τέχνης ολόκληρο», πρόσθεσε ο διάσημος βρετανός ηθοποιός, συγγραφέας και τηλεπαρουσιαστής.

«Πιστεύουμε ότι αυτή η πρόταση οδηγεί σε ένα πραγματικό win-win: προσφέρει μια επιτεύξιμη, μακρόπνοη και ρεαλιστική λύση που θα ωφελήσει και τις δύο χώρες, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα», δήλωσε στα «ΝΕΑ» ο λόρδος Εντ Βέιζι, πρόεδρος του Parthenon Project

Η πρόταση, η οποία είναι σε γνώση τόσο του Λονδίνου όσο και της Αθήνας, εκπονήθηκε ενόσω οι διαπραγματεύσεις του Τζορτζ Οσμπορν με τον Κυριάκο Μητσοτάκη βρίσκονταν σε εξέλιξη. Τα βασικά σημεία της είναι τα ακόλουθα:

1 Το σύνολο των Γλυπτών του Παρθενώνα που σήμερα στεγάζονται στο Βρετανικό Μουσείο θα επανενωθούν στην Ελλάδα και θα εκτίθενται στο Μουσείο Ακρόπολης ως ενιαίο έργο τέχνης. Η συλλογή θα επιστραφεί στην Αθήνα σε ημερομηνία που θα συμφωνηθεί μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού.

2 Αρχαία ελληνικά τεχνουργήματα θα αποστέλλονται, εκ περιτροπής και προσωρινά, στο Βρετανικό Μουσείο, στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων οι οποίες θα αποφέρουν έσοδα στο λονδρέζικο ίδρυμα με θέσπιση εισιτηρίου εισόδου. Μεταξύ άλλων, προτείνεται ο δανεισμός αντικειμένων που δεν έχουν βγει εκτός ελληνικών συνόρων, όπως η χρυσή προσωπίδα του Αγαμέμνονα και ο Παις του Κριτίου. Τα τέχνεργα θα εκτίθενται στη «νέα αίθουσα Ντουβίν» που σήμερα στεγάζει τα Γλυπτά, η οποία θα μετονομαστεί σε Hellenic Gallery και θα προάγει τη δημοκρατία, τον πολιτισμό και τον τουρισμό της Ελλάδας.

3 Συστήνεται μη κερδοσκοπικό ίδρυμα το οποίο θα διοικείται ισότιμα από εκπροσώπους που θα ορίσουν η Ελλάδα και η Βρετανία, των οποίων τα συμφέροντα θα εκπροσωπεί. Αποστολή του θα είναι η προώθηση και θωράκιση της διακρατικής πολιτιστικής συνεργασίας. Παράλληλα, θα εκπονεί προγράμματα υποτροφιών και εκπαιδευτικών, ερευνητικών και πολιτιστικών δράσεων που θα απευθύνονται σε έλληνες και βρετανούς μαθητές, σπουδαστές και επισκέπτες των δύο μουσείων. Επιπροσθέτως, θα προσελκύει υποστηρικτές και δωρητές (επιχειρηματίες, οργανισμούς και ιδρύματα από την Ελλάδα, τη Βρετανία και αλλού) οι οποίοι, μεταξύ άλλων, θα χρηματοδοτήσουν την ανακατασκευή της αίθουσας Ντουβίν στο Βρετανικό Μουσείο, αλλά και την ανάπλαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα. Στόχος είναι η συγκέντρωση αρχικού κεφαλαίου 20 έως 30 εκατ. στερλινών και η εξασφάλιση περαιτέρω ροών μελλοντικής χρηματοδότησης, η οποία δεν θα προέρχεται από κρατικούς πόρους και χρήματα των φορολογουμένων. Το όργανο διοίκησης του ιδρύματος θα απαρτίζεται από ισάριθμα μέλη διορισμένα από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και το Βρετανικό Μουσείο (το οποίο θα ενεργεί σε συνεννόηση με το βρετανικό υπουργείο Πολιτισμού), καθώς επίσης και από έγκριτους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες που θα διορίζονται από τα δύο μέρη. Στις λοιπές δραστηριότητές του περιλαμβάνονται η δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας η οποία θα καθιστά μια πληθώρα πολιτιστικών και εκπαιδευτικών πόρων διαθέσιμους μέσω του Διαδικτύου, και η εκπόνηση προγραμμάτων χορηγιών σε ιδρύματα των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Βρετανικού Μουσείου και του Μουσείου Ακρόπολης.

4 Αναπτύσσεται ένα πρωτοποριακό μοντέλο διακρατικής συνεργασίας, το οποίο θα εστιάζει στην παραγωγή «μακροπρόθεσμης πολιτιστικής και εκπαιδευτικής αξίας», δημιουργώντας παράλληλα ευκαιρίες για το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο Ακρόπολης και άλλα μουσεία των δύο χωρών. Το ίδρυμα θα εξασφαλίζει δωρεάν είσοδο σε βρετανούς σπουδαστές που επισκέπτονται το Μουσείο Ακρόπολης και σε έλληνες σπουδαστές που επισκέπτονται τη νέα Hellenic Gallery στο Βρετανικό Μουσείο. Επίσης, θα εκπονεί ή θα προωθεί εκπαιδευτικά προγράμματα.

5 Καθορίζονται οι αρχές που θα διέπουν την προστασία και τη φροντίδα των εκθεμάτων, με τα δύο μέρη να υιοθετούν «ισότιμη προσέγγιση έναντι του κινδύνου». Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού θα έχει, αφενός, την ευθύνη για τη συλλογή των Γλυπτών στην Αθήνα. Αφετέρου, το Βρετανικό Μουσείο θα φέρει την ευθύνη για τη συντήρηση των ελληνικών εκθεμάτων όσο αυτά θα βρίσκονται προσωρινά στο Λονδίνο, μέσω του βρετανικού Κυβερνητικού Προγράμματος Ασφάλισης Ζημιών (GIS).

6 Δημιουργείται μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ των δύο συμβαλλόμενων μερών, ο οποίος θα τελεί υπό την εποπτεία του ιδρύματος. Η εν λόγω διαδικασία θα βασίζεται στην αμοιβαία δέσμευση για αλληλοσεβασμό και επίλυση τυχόν διαφορών με μη επιθετικό τρόπο.

7 Τα δύο μέρη θα αποδεχθούν ότι, επί του παρόντος, δεν έχουν κοινή θέση σχετικά με την ιδιοκτησία των Γλυπτών. Η συμφωνία θα καθορίζει ένα πλαίσιο συνεργασίας βάσει του οποίου τα μέρη θα μπορούν να εισέλθουν σε έναν «εποικοδομητικό διάλογο» για το ζήτημα της ιδιοκτησίας, χωρίς ωστόσο η επίλυσή του να αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίησή της. Η συμφωνία δεν θα παραβιάζει τις διατάξεις του Νόμου περί Βρετανικού Μουσείου του 1963.

Χρονολόγιο

1801-1805 Ο λόρδος Ελγιν αφαιρεί από τον Παρθενώνα το μισό περίπου του γλυπτού του διακόσμου. Οι Βρετανοί ισχυρίζονται ότι είχε εξασφαλίσει φιρμάνι από τον σουλτάνο. Ωστόσο, το υποτιθέμενο έγγραφο δεν παρουσιάστηκε – και μάλλον δεν υπήρξε – ποτέ

1816 Η βρετανική Βουλή αγοράζει τα αρχαιοελληνικά τεχνουργήματα από τον Ελγιν έναντι 35.000 στερλινών

1842 Υποβάλλεται το πρώτο ελληνικό αίτημα για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών από τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, γραμματέα τής εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας

1937-1938 Επέρχεται ανεπανόρθωτη φθορά στα Γλυπτά από την απόπειρα λεύκανσής τους με συρμάτινες βούρτσες στο Βρετανικό Μουσείο

1941 Αξιωματούχοι του Φόρεϊν Οφις εισηγούνται την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίστοιχη γνωμοδότηση (μόνο για την Καρυάτιδα) είχε εκδοθεί και το 1924

1982 Στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Μεξικό η Μελίνα Μερκούρη θέτει με πάθος το ζήτημα υποβάλλοντας σχέδιο σύστασης υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών, το οποίο υπερψηφίζεται

1983 Κατατίθεται – από τον πρεσβευτή μας στο Λονδίνο Νικόλαο Κυριαζίδη – επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών. Την επόμενη χρονιά η βρετανική κυβέρνηση το απορρίπτει

2009 Εγκαινιάζεται το Μουσείο Ακρόπολης εν μέσω διεθνών εκκλήσεων για την επανένωση των Γλυπτών στον γενέθλιο τόπο τους

2018 Ο αρχηγός του Εργατικού Κόμματος Τζέρεμι Κόρμπιν δηλώνει στα «ΝΕΑ» ότι εάν εκλεγεί πρωθυπουργός θα δρομολογήσει την επιστροφή των Γλυπτών

2019 Σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου Χάρτβιχ Φίσερ απορρίπτει την επιστροφή των Γλυπτών και αποκαλεί τη μεταφορά τους στο Λονδίνο «δημιουργική πράξη»

2021 Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον δηλώνει αποκλειστικά στα «ΝΕΑ» ότι η θέση της βρετανικής κυβέρνησης είναι πως «τα Γλυπτά αποκτήθηκαν νομίμως»

2021 Τον Σεπτέμβριο επιτροπή της UNESCO αναγνωρίζει ότι «η υποχρέωση επιστροφής των Γλυπτών βαραίνει ξεκάθαρα τη βρετανική κυβέρνηση» και καλεί τη Βρετανία «να προσέλθει σε καλόπιστο διάλογο με την Ελλάδα»

2021 Τον Νοέμβριο ο Κυριάκος Μητσοτάκης εισέρχεται σε διαπραγματεύσεις με τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Οσμπορν για την επιστροφή των Γλυπτών. Οι μυστικές συνομιλίες αποκαλύπτονται από «ΤΑ ΝΕΑ» τον Δεκέμβριο 2022

2022 «ΤΑ ΝΕΑ» φέρνουν στο φως ένα άρθρο και δύο άγνωστες επιστολές (του 1986) του Μπόρις Τζόνσον προς τη Μελίνα Μερκούρη στις οποίες τασσόταν στο πλευρό της Ελλάδας, επικρίνοντας την άρνηση της βρετανικής κυβέρνησης να επιστρέψει τα Γλυπτά. Ομολογούσε δε ότι ο Ελγιν τα έκλεψε

2022 Τον Οκτώβριο η πρωθυπουργός Λιζ Τρας δηλώνει ότι «δεν υποστηρίζει» την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα

2023 Ο Οσμπορν αφήνει «παράθυρο» για επιστροφή (μέρους) των Γλυπτών χωρίς δανεισμό, δηλώνοντας «αρκετά αισιόδοξος» ότι μπορεί να βρεθεί λύση «αμοιβαίου οφέλους». Επιμένει όμως ότι πρέπει να εκτίθενται «τόσο στο Λονδίνο όσο και στην Αθήνα»

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ