Γνώμες

Οι στόχοι των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική και η Κρήτη

23 January, 2021 ΑΡΘΡΑΓΝΩΜΕΣ

Οι στόχοι των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική και η Κρήτη

Ο νέος χάρτης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Τα σχέδια για Ρωσία και Κίνα. Τι θα κάνει με την Ε.Ε.. Οι ευκαιρίες για την Ελλάδα και ο παράγοντας Τουρκία

Ο σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου, τα είπε όλα αναφορικά με τους στόχους των ΗΠΑ τα είπε όλα όταν ρωτήθηκε για το ποιές θα είναι οι προτεραιότητες της διακυβέρνησης Biden εξωτερική πολιτική. Είπε: ″Κίνα, Κίνα, Κίνα και Ρωσία″. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ, συνεχίζουν από εκεί που είχαν μείνει στο θέμα της Κίνας η οποία από το ξέσπασμα της πανδημίας, αποτελεί χωρίς περιστροφές, τον Νο1 στόχο των ΗΠΑ.

Οι ανταγωνισμοί υπερδυνάμεων είναι αναγκαστικά παγκόσμιοι και δεν μπορεί κάποια υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ να χαρίσουν τα κεκτημένα σε άλλες δυνάμεις. Η σύγκρουση με την Κίνα φαίνεται προσώρας αναπόφευκτη και μένει να δούμε τι θα επιλέξουν να κάνουν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία.

Η αναφορά της Κίνας τρεις φορές και της Ρωσίας μια, δείχνει οτι ναι μεν η Μόσχα θα συνεχίσει να αποτελεί πονοκέφαλο των ΗΠΑ, όμως μετά από πολλά χρόνια, δεν αποτελεί η Ρωσία την πρώτη απειλή για τα αμερικανικά συμφέροντα (επίσημα τουλάχιστον). Περίπου ένα έτος πριν, στο ΝΑΤΟ η Κίνα αναφέρθηκε για πρώτη φορά ως η χώρα που θέτει τις νέες προκλήσεις για τη συμμαχία. Σε κάθε περίπτωση, και για την Κίνα και για τη Ρωσία, οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν ίδιους χαρακτηρισμούς για να περιγράψουν την πολιτική των δύο αναθεωρητικών δυνάμεων (κακόβουλη επιρροή, συγκάλυψη, καταναγκαστικές πολιτικές, αδιαφάνεια, διαφθορά κτλ). Ποιός θα είναι συνολικά ο οδικός χάρτης των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική και πώς συνδέεται η Ελλάδα και ειδικά, η Κρήτη;

Τελειώνουν τα ψέματα

Ήδη από τα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, σε ένα κείμενο που διέρρευσε και αφορούσε τους στόχους εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο και πολύ λογικό: Οι ΗΠΑ οφείλουν να αποτρέψουν την άνοδο οποιασδήποτε άλλης περιφερειακής δύναμης ικανής να διεκδικήσει παγκόσμια ηγεμονία. Όταν αναφέρεται η Κίνα και η Ρωσία, σαφώς και δεν πρέπει να περιμένουμε να επαληθευτούν υπεραπλουστεύσεις που αφορούν την αμερικανική εξωτερική πολιτική και οι οποίες έδιναν και έπαιρναν αναφορικά με την ″αποχώρηση″ ή την ″υποχώρηση″ των ΗΠΑ από περιοχές. ″Δεν ενδιαφέρονται οι ΗΠΑ πλέον τόσο για τη Μέση Ανατολή και για τη Μεσόγειο, καθώς νοιάζονται για την Κίνα″. Και η Κίνα, νοιάζεται για την Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη, την Ωκεανία. Οι ανταγωνισμοί υπερδυνάμεων είναι αναγκαστικά παγκόσμιοι και δεν μπορεί κάποια υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ να χαρίσουν τα κεκτημένα σε άλλες δυνάμεις. Η σύγκρουση με την Κίνα φαίνεται προσώρας αναπόφευκτη και μένει να δούμε τι θα επιλέξουν να κάνουν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία. Τα σενάρια είναι δύο:

Είτε οι ΗΠΑ θα προσεγγίσουν τη Ρωσία σταδιακά για να μειώσουν την επιρροή της Κίνας (με το αζημίωτο βέβαια για τη Ρωσία).

Eίτεοι Αμερικανοί θα κάνουν κάτι πολύ πιο ευφάνταστο αλλά πολύ αποτελεσματικό: Θα οδηγήσουν τις δύο χώρες να εναγκαλιστούν και μακροπρόθεσμα να ανακαλύψουν τις τεράστιες διαφορές που έχουν. Η συνεργασία Κίνας και Ρωσίας ″πουλάει″ αρκετά σαν ″εναλλακτική″ πρόταση, όμως δεν είναι και τόσο εύκολη η συνύπαρξη των δύο μεγαλύτερων χωρών του κόσμου.

ΗΠΑ και ΕΕ: Προσοχή στο κενό

Ένας άλλος, πολύ διαδεδομένος μύθος, είναι οτι η διακυβέρνηση Μπάιντεν θα είναι διαφορετική στη σύλληψη των σχέσεων ΗΠΑ και ΕΕ. Για την ακρίβεια, ο τρόπος θα αλλάξει αλλά όχι ο στόχος των ΗΠΑ. Οι διαφωνίες Ουάσινγκτον-Βρυξελλών είναι τεράστιες και το κλισέ ″κοινές αξίες και ιδέες″, δεν αρκεί για να αλλάξουν οι σχέσεις των δύο πλευρών. Το σίγουρο είναι ένα: Η κάθε πλευρά χρειάζεται την άλλη.

Η ΕΕ προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε τροχιά ρήξης με την Κίνα και με τη Ρωσία και προσπαθεί να αποκτήσει μια ουδέτερη και αυτόνομη πολιτική για να μην εμπλακεί στη ″μεγάλη φασαρία″ μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας-Ρωσίας.

Παρόλα αυτά, όταν μια οντότητα δεν έχει στρατό, κάθε συζήτηση για ″πολιτική″ και ″στρατηγική″ δεν έχει ιδιαίτερη αξία. Η ΕΕ είχε τη ″φαεινή″ ιδέα να δείξει πόσο πολύ ανέμενε να αποκτήσει έναν διαλλακτικό πρόεδρο η Αμερική, που λίγες βδομάδες πριν την ανάληψη των καθηκόντων του Μπάιντεν, υπέγραψε μια εμπορική συμφωνία με την Κίνα, χωρίς να ενημερώσει τον Μπάιντεν και αγνοεί επιδεικτικά τις ανησυχίες των Αμερικανών για τον Nord Stream II που δηλητηριάζει επίσης τις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ.

Η ΕΕ εξαρτάται αμυντικά από τις ΗΠΑ και άπαξ ο στόχος των ΗΠΑ είναι να αποκτήσει ξανά συνοχή και λόγο το ΝΑΤΟ, τότε θα χρειαστεί η ΕΕ να κάνει πολλές παραχωρήσεις αν όντως ανησυχεί για την επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας στην ΕΕ.

Αν περιμένουμε ″θαύματα″ από τον Μπάιντεν τότε είμαστε τόσο αφελείς, όσο και οι υπερασπλουστεύσεις που αφορούν την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Ο Μπάιντεν είναι συμβιβαστικός και διαλλακτικός αλλά όχι ανόητος. Το έχει πει ρητά και σε κείμενό του στο Foreign Affairs προεκλογικά. Σκοπός των ΗΠΑ είναι να ηγηθούν ξανά στον κόσμο. Η ΕΕ εξαρτάται αμυντικά από τις ΗΠΑ και άπαξ ο στόχος των ΗΠΑ είναι να αποκτήσει ξανά συνοχή και λόγο το ΝΑΤΟ, τότε θα χρειαστεί η ΕΕ να κάνει πολλές παραχωρήσεις αν όντως ανησυχεί για την επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας στην ΕΕ.

Οι χώρες στις οποίες ο Μπάιντεν θα επενδύσει

Οι ΗΠΑ δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια να χάνουν συμμάχους. Στην Ουάσινγκτον γνωρίζουν καλά οτι η ισχύς υπάρχει για να αξιοποιείται και ήδη εδώ και αρκετά χρόνια, οι Αμερικανοί ποντάρουν πολύ στις διμερείς σχέσεις με κράτη που είναι εντός της ΕΕ αλλά δε συμφωνούν και σε όλα με τις Βρυξέλλες. Πολωνία, Ιταλία, Ελλάδα, Ρουμανία, χώρες της Βαλτικής, Δυτικά Βαλκάνια (που όσο καθυστερεί η ένταξή τους στην ΕΕ τόσο περισσότερο αναμένουν την αμερικανική υποστήριξη) και χώρες της ανατολικής Ευρώπης που θεωρούν οτι είναι αδικημένες από την ΕΕ των ″ισχνών αγελάδων″, έχουν ειδικές σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Η Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών (σύνδεση Βαλτικής, Αδριατικής και Μαύρης Θάλασσας) είναι αμερικανικής επινόησης και προβληματίζει τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο.

Η Μεγάλη Βρετανία επίσης θα έχει βασικό ρόλο στον αμερικανικό σχεδιασμό και όσο η ΕΕ (με πρώτη τη Γερμανία) απομακρύνεται από τις αμερικανικές θέσεις, τόσο η Ουάσινγκτον θα έρχεται πιο κοντά με τη Μεγάλη Βρετανία. Ασφαλώς και θα ήταν ιδανικό για τις ΗΠΑ να ευθυγραμμιστούν και με τη Γερμανία και με τη Γαλλία, όμως για την πρώτη είναι αρκετά δύσκολο με βάση όσα παρατηρούμε.

Στην Ασία, η Ινδία, η Ινδονησία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα αποτελέσουν τις χώρες με τις οποίες θα φροντίσουν οι ΗΠΑ να έρθουν ακόμη πιο κοντά. Το ίδιο ισχύει και για την Ωκεανία όπου Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία θα έχουν την τιμητική τους για την ανάσχεση της Κίνας. Στόχος των ΗΠΑ είναι στην Ευρώπη να περιορίσουν την επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας και στην Ασία να ″περικυκλώσουν″ το Πεκίνο. Σε αυτήν την προσπάθεια, το Χονγκ-Κονγκ και η Ταϊβάν είναι εξίσου πολύ σημαντικές χώρες.

Οι ΗΠΑ έχουν πολύ λίγους σταθερούς συμμάχους. Η Ελλάδα είναι μέσα σε αυτούς και πρέπει να το εκμεταλλευτεί. Η καλύτερη ναυτική βάση της Μεσογείου για τις ΗΠΑ είναι αυτή της Σούδας και να είμαστε βέβαιοι ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός των ΗΠΑ έχει επενδύσει αρκετά νότια της Κρήτης

Και η Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι εντός του σχεδιασμού των ΗΠΑ και έχει έναν ρόλο κλειδί. Μπορεί ο Τραμπ να μην είχε καλές ιδέες για την αμερικανική εξωτερική πολιτική, όμως το έργο του Μάικ Πομπέο ήταν πραγματικά σπουδαίο και πολύ σύντομα θα φανεί οτι ήταν ίσως ο πιο αποτελεσματικός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ τα τελευταία είκοσι χρόνια. Η αναβάθμιση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων δεν είναι μονοπαραγοντική στην εξήγησή της και δεν έχει να κάνει μόνο με την οικτρή κατάσταση στην οποία βρίσκονται εδώ και αρκετά έτη οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Όπως είπαμε, οι ΗΠΑ έλκονται πλέον από την παρουσία της Κίνας. Ανατολική Μεσόγειος και Βαλκάνια συνιστούν την κινούμενη άμμο της περιοχής και οι ΗΠΑ έχουν πολύ λίγους σταθερούς συμμάχους. Η Ελλάδα είναι μέσα σε αυτούς και πρέπει να το εκμεταλλευτεί. Η καλύτερη ναυτική βάση της Μεσογείου για τις ΗΠΑ είναι αυτή της Σούδας και να είμαστε βέβαιοι ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός των ΗΠΑ έχει επενδύσει αρκετά νότια της Κρήτης, σε μια περιοχή βέβαια που το παράνομο και παρανοϊκό τουρκολιβυκό μνημόνιο, έχει ανοίξει την όρεξη και στη Ρωσία η οποία χρησιμοποιεί μαεστρικά την Τουρκία εναντίον των αμερικανικών συμφερόντων. Δε θα ήταν καθόλου παράξενο αν οι ΗΠΑ μετά την στήριξη που παρείχαν στην Ελλάδα για την μερική οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο, να στηρίξουν την Ελλάδα και στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12νμ στην Κρήτη. Κάνουμε άλλωστε λόγο για περιοχές από τις οποίες θα περάσει ο αγωγός EastMed (αν αυτός γίνει).

Γενικά, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποτελούν σημαντικές χώρες για μια φιλοαμερικανική αρχιτεκτονική ασφαλείας μιας τεράστιας περιοχής. Η Τουρκία θα κληθεί πολύ σύντομα να επιλέξει αν επιθυμεί να ακολουθήσει όρους τέτοιων συνεργασιών. Αυτό που μένει να δούμε ποιά Τουρκία θα αποφασίσει για το μέλλον της και με ποιόν ηγέτη.