Κόσμος

Οι προβλέψεις του Νουριέλ Ρουμπινί για το 2023 -Ποιες «μεγάλες κρίσεις» μας απειλούν

06 January, 2023 ΚΟΣΜΟΣΑΡΘΡΑ

Οι προβλέψεις του Νουριέλ Ρουμπινί για το 2023 -Ποιες «μεγάλες κρίσεις» μας απειλούν

Ο διάσημος οικονομολόγος, που έχει αποκτήσει το προσωνύμιο «προφήτης της καταστροφής» και πρόσφατα εκτίμησε πως ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει, περιγράφει για το «Project Syndicate» ένα εγγύς μέλλον όπου οι κρίσεις θα συσσωρεύονται και θα πολλαπλασιάζονται, μέχρι να σχηματιστεί ένα πυκνό σύννεφο από παγκόσμιες αστάθειες που ο ίδιος αποκαλεί «μεγάλες κρίσεις».

«Σοβαρές, μεγάλες απειλές θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον μας, όχι μόνο τις δουλειές μας, τους μισθούς μας, τον πλούτο μας και ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία, αλλά και την ειρήνη, την ευημερία και τις σχετικές προόδους που έχουν επιτευχθεί από το 1945», γράφει ο Νουριέλ Ρουμπινί.

Γεννημένος το 1958, ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και επικεφαλής οικονομολόγος στο Atlas Capital Team, σημειώνει ότι ουδέποτε χρειάστηκε να ανησυχήσει για τους πολέμους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, την κλιματική αλλαγή, τις παγκόσμιες πανδημίες, την αποπαγκοσμιοποίηση ή τους εμπορικούς πολέμους.

«Η λέξη “πανδημία” δεν περιλαμβανόταν στο λεξιλόγιό μου, επειδή η τελευταία λοιμώδης πανδημία χρονολογείτο από το 1918. Και δεν είχα ιδέα ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε μια μέρα να εξαλείψει την πλειονότητα των θέσεων εργασίας και να οδηγήσει στην απαξίωση του Homo sapiens, γιατί τότε διανύαμε μια περίοδο αδιαφορίας για αυτή την τεχνολογία. Οι προηγμένες οικονομίες ήταν ισχυρές φιλελεύθερες δημοκρατίες, όπου δεν υπήρχε ακραία ιδεολογική πόλωση. Ο λαϊκισμός και ο αυταρχισμός περιορίστηκαν σε μια μικρή, αμόρφωτη ομάδα φτωχών χωρών. Οι προηγμένες οικονομίες ήταν ισχυρές, φιλελεύθερες δημοκρατίες, όπου δεν υπήρχε ακραία ιδεολογική πόλωση», γράφει ο Νουριέλ Ρουμπινί.

«Γεωπολιτική ύφεση»

Και συνεχίζει, σημειώνοντας ότι η περίοδος αισιοδοξίας και ανάπτυξης τα τελευταία 75 χρόνια αποτελεί εξαίρεση για την ανθρωπότητα και όχι κανόνα.

«Ο κόσμος έχει εισέλθει σε αυτό που αποκαλώ μιαγεωπολιτική ύφεση, η οποία περιλαμβάνει (τουλάχιστον) τέσσερις επικίνδυνες αναθεωρητικές δυνάμεις: την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα. Αμφισβητούν την οικονομική, χρηματοπιστωτική ασφάλεια και γεωπολιτική τάξη που δημιούργησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κίνδυνος όχι μόνον ενός πολέμου μεταξύ μεγάλων δυνάμεων αλλά και μιας πυρηνικής σύγκρουσης ενισχύεται λίαν απότομα.

»Το 2023, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε να μετατραπεί σε υβριδική σύγκρουση με την άμεση συμμετοχή του ΝΑΤΟ. Το Ισραήλ ή ακόμα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν απευθείας πλήγματα κατά του Ιράν, το οποίο εργάζεται για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας», επισημαίνει ο Ρουμπινί.

Κι όπως λέει, με την εδραίωση της εξουσίας τού Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα και τους εντεινόμενους εμπορικούς περιορισμούς των ΗΠΑ στο Πεκίνο, ο σινοαμερικανικός Ψυχρός Πόλεμος κλιμακώνεται και θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανοικτή σύγκρουση για το καθεστώς της Ταϊβάν, την ώρα που η Βόρεια Κορέα, διαθέτοντας πυρηνικό οπλοστάσιο, αναζητεί για άλλη μια φορά την προσοχή εκτοξεύοντας πυραύλους στον εναέριο χώρο της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας.

«Ο κυβερνοπόλεμος είναι επίσης καθημερινός μεταξύ αυτών των ρεβιζιονιστικών δυνάμεων και της Δύσης, και πολλές άλλες χώρες έχουν επιλέξει τη μη ευθυγράμμιση έναντι των κυρώσεων που επιβάλλονται κυρίως από τη Δύση. Στο επίκεντρο όλων αυτών των γεγονότων, δεν μπορούμε ακόμη να γνωρίζουμε εάν ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει στην Ουκρανία. Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα το προσδιορίσουν, αν υπάρχουν στο μέλλον», γράφει.

Ο Νουριέλ Ρουμπινί μιλά για κίνδυνο πανδημιών βιβλικών διαστάσεων

Ο Ρουμπινί δεν κρύβει την απαισιοδοξία του για το μέλλον, αφού, όπως λέει, ακόμη κι αν ο πλανήτης αποφύγει την απειλή ενός πυρηνικού Αρμαγεδδώνα, ο κίνδυνος μιας περιβαλλοντικής αποκάλυψης γίνεται σαφέστερος μέρα με τη μέρα, ειδικά επειδή οι συζητήσεις για την ουδετερότητα των εκπομπών άνθρακα και τις λεγόμενες υπεύθυνες επενδύσεις συχνά καταλήγουν σε «οικολογικούς ευσεβείς πόθους».

«Ο νέος πράσινος πληθωρισμός βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη, επειδή η αποθήκευση των μετάλλων που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση είναι πολύ ενεργοβόρα και δαπανηρή. Σε αυτό προστίθεται ο αυξημένος κίνδυνος νέων πανδημιών, χειρότερων από εκείνες που περιγράφονται στη Βίβλο. Τα άγρια ζώα, φορείς επικίνδυνων παθογόνων μικροοργανισμών, βρίσκονται σε στενότερη και συχνότερη επαφή με ανθρώπους και οικόσιτα ζώα ή ζώα σε κτηνοτροφικές μονάδες. Για αυτόν τον λόγο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, έχουμε περάσει από πιο συχνές και λοιμώδεις επιδημίες και πανδημίες (HIV, SΑRS, Mers, γρίπη των χοίρων, γρίπη των πτηνών, Zika , Έμπολα, Covid-19).

Επιπλέον, οι γεωπολιτικές συγκρούσεις και οι φόβοι για την εθνική ασφάλεια τροφοδοτούν εμπορικές, οικονομικές και τεχνικές μάχες και επιταχύνουν την απο-παγκοσμιοποίηση.

Η επιστροφή του προστατευτισμού θα οδηγήσει σε μεγαλύτερο κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας, των αλυσίδων εφοδιασμού και των αγορών», προβλέπει ο Ρουμπινί.

Οι πληθωριστικές πληγές κατά τον Νουριέλ Ρουμπινί
Η μακροοικονομική κατάσταση δεν είναι πιο ρόδινη, σημειώνει, καθώς για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1970 αντιμετωπίζουμε υψηλό πληθωρισμό και την προοπτική ύφεσης ή στασιμότητας.

«Η άνοδος του πληθωρισμού στις προηγμένες οικονομίες δεν ήταν παροδική», υπογραμμίζει ο Ρουμπινί. «Είναι επίμονη, τροφοδοτείται από έναν συνδυασμό κακών πολιτικών (νομισματικά, δημοσιονομικά και πιστωτικά μέτρα πολύ χαλαρά για πάρα πολύ καιρό) και κακής τύχης. Ουδείς μπορούσε να προβλέψει ότι το αρχικό σοκ της Covid-19 θα παρεμπόδιζε την προσφορά αγαθών και εργασίας και θα δημιουργούσε σημεία συμφόρησης στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

»Το ίδιο ισχύει και για τη βίαιη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία προκάλεσε εκτίναξη των τιμών της ενέργειας, των τροφίμων, των λιπασμάτων, των βιομηχανικών μετάλλων και άλλων προϊόντων. Εν τω μεταξύ, η Κίνα διατήρησε την πολιτική ''μηδενικού Covid'', η οποία δημιούργησε πρόσθετη παράλυση, για να την τερματίσει de facto, στις αρχές Δεκεμβρίου».

Η «βαλκανοποίηση» της παγκόσμιας οικονομίας
Ο Αμερικανός οικονομολόγος κάνει λόγο για μια «βαλκανοποίηση» της παγκόσμιας οικονομίας, βαθιά στασιμοπληθωριστική, που συμπίπτει με τη δημογραφική γήρανση όχι μόνο στις ανεπτυγμένες χώρες αλλά και σε μεγάλες αναδυόμενες χώρες, όπως η Κίνα.

Το γεγονός ότι οι νέοι τείνουν να παράγουν περισσότερα και να αποταμιεύουν περισσότερα, σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους, που τείνουν να ξοδεύουν τις οικονομίες τους και χρειάζονται ακριβότερες υπηρεσίες υγείας και άλλες υπηρεσίες, θα έχει επίσης ως αποτέλεσμα υψηλότερες τιμές και επιβράδυνση της ανάπτυξης, προβλέπει.

Η τρέχουσα γεωπολιτική αναταραχή περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση με τις διαταραχές στο διεθνές εμπόριο και την απότομη άνοδο των τιμών των βασικών εμπορευμάτων από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι απειλές που επιβάρυναν τις καλλιέργειες και τη μεταφορά τροφίμων το 2022 θα μπορούσαν κάλλιστα να επιμείνουν το 2023.

«Και, φυσικά, το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και άλλοι στρατηγικοί αντίπαλοι της Δύσης θα μπορούσαν σύντομα να συμβάλουν, με τον δικό τους τρόπο, στο πλανητικό χάος. Τώρα που το δολάριο των Ηνωμένων Πολιτειών έχει εξοπλιστεί πλήρως για στρατηγικούς σκοπούς και σκοπούς εθνικής ασφάλειας, ο παγκόσμιος ρόλος του ως αποθεματικό νόμισμα μπορεί τελικά να μειωθεί και ένα αποδυναμωμένο δολάριο θα επιδεινώσει τις πληθωριστικές πιέσεις στις ΗΠΑ.

Γενικότερα, το ομαλό διεθνές εμπόριο απαιτεί ένα ομαλό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Όμως, οι άμεσες και έμμεσες κυρώσεις έχουν προκαλέσει τη δυσλειτουργία μιας κάποτε καλά λαδωμένης μηχανής, αυξάνοντας δραματικά το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας».

Εθνικοί εγωισμοί και αυταρχισμός

Ο Νουριέλ Ρουμπινί εκτιμά ότι οι μεγάλες αυτές απειλές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο «θα τονίσουν περαιτέρω τις ανισότητες εισοδήματος και πλούτου, οι οποίες ήδη ασκούν βίαιη πίεση στις φιλελεύθερες δημοκρατίες και τροφοδοτούν την άνοδο επιθετικών και ριζοσπαστικών λαϊκιστικών καθεστώτων.

»Αυτή η τάση προκαλεί δεξιές αντιδράσεις στη Ρωσία, την Τουρκία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Σουηδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες (υπό τον Ντόναλντ Τραμπ), τη Βρετανία μετά το Brexit και σε πολλές άλλες χώρες, αλλά και αριστερές αντιδράσεις στην Αργεντινή, τη Βενεζουέλα, το Περού, το Μεξικό, την Κολομβία, τη Χιλή και τώρα τη Βραζιλία.

»Και, φυσικά, η αυταρχική εξουσία του Σι Τζινπίνγκ διαψεύδει την παλιά ιδέα ότι μια ανερχόμενη Κίνα ανοίγει, μέσω των σχέσεών της με τη Δύση, ακόμη περισσότερο στις αγορές. Υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ, η Κίνα δείχνει κάθε σημάδι απομονωτισμού και μεγαλύτερης γεωπολιτικής ανασφάλειας και οικονομικής επιθετικότητας», γράφει.

Ο Νουριέλ Ρουμπινί εξηγεί τους λόγους που φτάσαμε ως εκεί: «Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι στρουθοκαμηλίζουμε εδώ και πολύ καιρό. Σήμερα, πρέπει να αναπληρώσουμε τον χαμένο χρόνο. Ελλείψει αποφασιστικής δράσης, θα κινηθούμε προς μια περίοδο που θα μοιάζει λιγότερο με τα σαράντα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά με τα τριάντα χρόνια μεταξύ 1914 και 1945. Αυτή η περίοδος μας έδωσε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, την πανδημία της ισπανικής γρίπης του 1918-1919, το κραχ του 1929 και τη Μεγάλη Ύφεση, υπερπληθωρισμό και αποπληθωρισμό, οικονομικές κρίσεις και κρίσεις χρέους και την άνοδο των μιλιταριστικών, αυταρχικών καθεστώτων στην Ιταλία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, την Ισπανία και αλλού... Ολα αυτά ήρθαν στο τέλος κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος», θυμίζει.

Μια δυστοπία σε πραγματικό χρόνο

Ο Νουριέλ Ρουμπινί εκτιμά ότι δεν θα είναι εύκολη υπόθεση η αντιστροφή ενός δυστοπικού σεναρίου για την ανθρωπότητα, καθώς οι περισσότερες λύσεις είναι δαπανηρές βραχυπρόθεσμα και θα αποφέρουν αποτελέσματα μόνο μακροπρόθεσμα.

«Πολλές εξ αυτών απαιτούν επίσης τεχνικές καινοτομίες που δεν υπάρχουν ακόμη ή δεν είναι εφαρμόσιμες, αρχής γενομένης από αυτές που χρειαζόμαστε για να σταματήσουμε ή να αντιστρέψουμε την κλιματική αλλαγή.

Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από τη διασύνδεση των σημερινών μεγάλων απειλών, η οποία απαιτεί συστηματική και συνεκτική απάντηση. Θα χρειαστούν ηγέτες σε ιδιωτικό και δημόσιο, σε εθνικό επίπεδο, καθώς και διεθνής συνεργασία μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, για να αποτρέψουμε την Αποκάλυψη που μας περιμένει. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά εθνικά και διεθνή εμπόδια που στέκονται εμπόδιο σε ένα λιγότερο δυστοπικό (και όχι λιγότερο αμφιλεγόμενο και διχαστικό) μέλλον» λέει ο Νουριέλ Ρουμπινί, και καταλήγει:

«Μολονότι ένα λιγότερο ζοφερό σενάριο είναι προφανώς επιθυμητό, μια διαυγής ανάλυση δείχνει ότι μια δυστοπία είναι πολύ πιο πιθανή από ένα αίσιο τέλος.

Τα επόμενα χρόνια και οι δεκαετίες θα σημαδευτούν από μια στασιμοπληθωριστική κρίση χρέους και τις επακόλουθες μεγάλες απειλές -πόλεμος, πανδημίες, κλιματική αλλαγή, ανατρεπτική τεχνητή νοημοσύνη και απο-παγκοσμιοποίηση, που θα λειτουργήσουν ενάντια στην απασχόληση, τις οικονομίες, τις αγορές, την ειρήνη και την ευημερία».