Κόσμος

Ο θρύλος για την Οσία Κασσιανή και το τροπάριο της «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσας γυνής».

mesaralive.gr 07 April, 2015 ΚΟΣΜΟΣ

Ο θρύλος για την Οσία Κασσιανή και το τροπάριο της «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσας γυνής».

φωτο: thetoc.gr

Η Κασσιανή, που στις πηγές συναντάται επίσης ως Κασία, Ικασία ή και Εικασία υπήρξε μια από τις σημαντικότερες υμνογράφους και μελωδούς της εκκλησιαστικής ιστορίας και είναι γνωστή για το γεμάτο λυρισμό τροπάριό της «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίας περιπεσούσα γυνή» που όλοι γνωρίζουμε ως «Τροπάριο της Κασσιανής». Ψάλλεται στην Εβδομάδα των Παθών, το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, προκαλώντας έντονη συγκίνηση στους πιστούς.

Ο υπέροχος ύμνος ενέπνευσε ακόμη και έναν από τους κορυφαίους ποιητές μας τον Κωστή Παλαμά, που μετάπλασε ποιητικά στα νέα ελληνικά το περίφημο τροπάριο. Η Οσία Κασσιανή είναι πολιούχος της νήσου Κάσου και η μνήμη της εορτάζεται στις 7 Σεπτεμβρίου.

Γεννήθηκε μεταξύ 800-805 π.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Τα βιογραφικά της στοιχεία που φτάνουν σε μας από τις πηγές είναι ελάχιστα. Αυτό που γνωρίζουμε μετά βεβαιότητα είναι ότι η Κασσιανή έγινε μοναχή, ίδρυσε μοναστήρι που έφερε το όνομά της και ήταν ιδιαιτέρως εύστροφη με σημαντικές πνευματικές ικανότητες και πλούσια μόρφωση.

Το όνομά της έχει συνδεθεί με έναν θρύλο και τις παραλλαγές του, και δεν είναι λίγοι εκείνοι που συγχέουν το περιεχόμενο του ποιήματός της με την ίδια τη ζωή της. Ωστόσο, διακεκριμένοι μελετητές αμφισβητούν έντονα την ιστορικότητα του γεγονότος που παρουσιάζουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι και με επιχειρήματα αντικρούουν το επεισόδιο. Μάλιστα, το ζήτημα της Κασσιανής απασχόλησε το 1996 ένα σημαντικό βυζαντινολογικό συνέδριο που έγινε στην Κοπεγχάγη της Δανίας.

Ο θρύλος

Σύμφωνα με το θρύλο, η Κασσιανή συμμετείχε στη διαδικασία επιλογής συζύγου για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους Συμεών Μάγιστρο, Ιωάννη Ζωναρά και Λέοντα Γραμματικό, η Ευφροσύνη, μητέρα του νεαρού αυτοκράτορα Θεόφιλου, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση για την εκλογή νύφης, προσκάλεσε το 830 μ.Χ. στην Αυλή τις ωραιότερες και επιφανέστερες κόρες της αυτοκρατορίας.

Δώδεκα «κάλλιστοι παρθέναι» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και πήγαν στο Παλάτι.

Η Ευφροσύνη, αφού τις δεξιώθηκε, διαμήνυσε στο Θεόφιλο να προσέλθει και να δώσει το χρυσό μήλο σ’ εκείνη που θα επέλεγε για σύζυγό του.

Ο νεαρός αυτοκράτορας θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και θέλοντας να δοκιμάσει την ευφυΐα της τη ρώτησε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» («Από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα», υπονοώντας την Εύα).

Η Κασσιανή έδωσε δείγματα του πνεύματός της, ανταπαντώντας «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω» («Και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα», υπονοώντας την Παναγία). Αυτό ήταν! Ο Θεόφιλος, είτε γιατί η απάντηση του φάνηκε αναιδής, είτε γιατί η ευφυΐα της γυναίκας τον τρόμαξε, δεν άκουσε την καρδιά του και έδωσε το χρυσό μήλο στην ωραία, αλλά σεμνή Θεοδώρα.

Η Κασσιανή, μετά την απόρριψή της από τον αυτοκράτορα, έγινε μοναχή και αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού και την ποίηση. Πέθανε γύρω στο 865.

Ωστόσο, οι ιστορικοί έχουν αποδείξει ότι το περιστατικό αυτό ανήκει στη βυζαντινή λαογραφική παράδοση, και μάλιστα η επίμαχη στιχομυθία μεταξύ Θεόφιλου και Κασσιανής συναντάται προγενέστερα σε κείμενα του Ιωάννη Χρυσόστομου.

Εξάλλου, το 830 που έγιναν τα καλλιστεία για το Θεόφιλο, ο ίδιος ήταν 17 χρόνων και η Κασσιανή περίπου 30.

Το κυριότερο ωστόσο επιχείρημα των ιστορικών για το συγκεκριμένο επεισόδιο προέρχεται από την αλληλογραφία του Θεόδωρου Στουδίτη, κορυφαίου λόγιου και μοναχού της περιόδου της Εικονομαχίας, που επηρέαζε σε σημαντικό βαθμό τα πνευματικά και πολιτικά πράγματα του Βυζαντίου, με την ίδια την Κασσιανή, όπου στις τρεις επιστολές που σώζονται γίνεται σαφής αναφορά στην Κασσιανή ως μοναχή.

Είναι ότι ο Θεόδωρος Στουδίτης εκοιμήθη το 826. Συνεπώς το 830, οπότε και γίνονταν τα καλλιστεία για τη νύφη του Θεόφιλου, η Κασσιανή ήταν ήδη μοναχή.

Πηγή: sansimera.gr/cretapost.gr