Γνώμες

Νέα δεδομένα, για το ριζίτικο τραγούδι

Σταύρος Φωτάκης 02 September, 2016 ΓΝΩΜΕΣ

Είναι γνωστό σε όλους όσους ασχολούνται με την έρευνα ότι, είναι ανεξάντλητη γιατί οι πηγές πληροφόρησης είναι αστείρευτες.

Πάντα προκύπτουνε νέα στοιχεία, νέα δεδομένα, που συμπληρώνουνε ή διορθώνουνε τα προηγούμενα. Τα νέα στοιχεία πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από όλους τους ερευνητές-μελετητές, εφόσον προέρχονται από σοβαρές αξιόπιστες πηγές, ώστε να αποφεύγονται αμφισβητήσεις και παρεξηγήσεις.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με το ριζίτικο τραγούδι, για το οποίο πολύ μελάνι και χαρτί έχει καταναλωθεί από αξιολογότατους συγγραφείς ερευνητές. Παρά το γεγονός ότι, προσωπικά έχω δεχτεί πολλές και πολλώ λογιώ προσβολές, άδικες επιθέσεις, αμφισβητήσεις και λασπολογίες, δεν θα πάψω να ασχολούμαι με τα βιώματά μου στο ριζίτικο τραγούδι, αυτά που κληρονόμησα στο χωριό μου τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου του Ρεθέμνους. Και να μου επιτρέψουνε οι «άσπονδοι» φίλοι να έχω το δικαίωμα να συνεχίσω και γιατί συνεχώς δικαιώνομαι με αποδεικτικά στοιχεία, για την ύπαρξη του ριζίτικου τραγουδιού στα Αμαριώτικα χωριά.

Αυτό ήτανε το θέμα της εισήγησής μου στο Συνέδριο, που έγινε 2 και 3 Ιουλίου του 2016, για το ριζίτικο τραγούδι, στα Χανιά, το οποίο οργανώθηκε και διεξήχθη με απόλυτη επιτυχία από το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας. Εκείνο που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα ήτανε, το περιεχόμενο της εισήγησης του εκλεχτού ερευνητή καθηγητή Ανδρέα Λενακάκη, τεκμηριωμένη με νέα δεδομένα, από το αξιολογότατο έργο του πατέρα της κρητικής λαογραφίας Παύλου Βλαστού, καταγόμενου από το Βυζάρι Αμαρίου. Όπως ανέφερε ο προαναφερόμενος εισηγητής Ανδρέας Λενακάκης στην παρουσίαση της εισήγησής του, ο Παύλος Βλαστός σε κείμενό του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νέα Εφημερίς» του Ηρακλείου, αναφέρει τις εντυπώσεις του από μια επίσκεψή του, στον Φουρφουρά Αμαρίου, το έτος 1854.

Ο Παύλος Βλαστός, μεταφέρει τις εντυπώσεις του από το πανηγύρι της Γκαρδιώτισσας και αναφέρεται, στην εγκαρδιότητα και τη φιλοξενία των κατοίκων, καθώς όλα τα σπίτια είναι ανοιχτά και όλοι οι επισκέπτες, γνωστοί ή ξένοι, ευπρόσδεκτοι. Οι οικογένειες των Λέκηδων, Μαράκηδων, Γερώνυμων, Σαρμανίδων, Κωστάκηδων, Χαλκιαδάκιδων, Αστρινών, Διαμαντίδιδων, Σημαντιράκηδων και του γέρου γιατρού Ανδρεαδάκη ήτανε γνωστές, για τη φιλόξενη διάθεσή τους. Σε όλα αυτά τα πανηγύρια, οι πανηγυριστές τραγουδούσανε «τα ξακουστά ριζίτικα ή τραγούδια τση τάβλας» και εκκλησιαστικούς ύμνους. Μάλιστα στο πανηγύρι αυτό στο Φουρφουρά το 1854, ο γέροντας γιατρός Εμμανουήλ Ανδρεαδάκης τραγούδησε το τραγούδι :

Πουλάκια κελαδίσετε σαν είστε μαθημένα,

Γιατί πουλί ήμουν κι εγώ κι από τ’ αηδόνι αηδόνι

Κι από φαλκονογέρακα ήμουν κι εγώ γεράκι

Στο πέταγμα ήμουν αητός, στο γλάκι ήμουν αγρίμη

Κι εις νυχτοπεριπάτημα ήμουνα νυχτοπούλι

Δεν εκυνήγουν πέρδικες, μήδε και χελιδόνες,

Μόν’ εκυνήγουν μια ξανθή………………….

Το τραγούδι αυτό, αναφέρει ο Παύλος Βλαστός, είναι αλληγορικό και αναφέρεται στην Ελευθερία, τη μεγάλη και μόνιμη ερωμένη των Κρητικών. Τέτοια ριζίτικα τραγουδιούνται σε όλα τα πανηγύρια, με ύφος περήφανο και μεγαλόπρεπο, όπως είναι όλα τα τραγούδια των ορεινών περιοχών της Κρήτης.

Δεν θα κάνω καμιά ανάλυση ή ιδιαίτερο σχολιασμό, γιατί ο εισηγητής Ανδρέας Λενακάκης πολύ εύστοχα το έκανε. Για την ώρα θα κάνω μόνο μια παρατήρηση-επισήμανση : Ο Παύλος Βλαστός, ο πατέρας της κρητικής λαογραφίας, στο κείμενό του αναφέρεται στην εμπειρία που είχε στον Φουρφουρά Αμαρίου, στις υπώρειες του Ψηλορείτη το 1854 και γράφει ότι, ο γέροντας γιατρός Εμμανουήλ Ανδρεαδάκης ετραγούδησε μελωδικότατα ένα ριζίτικο. Αντιλαμβανόμαστε ότι, για να είναι «γέρων» το 1854, πρέπει να γεννήθηκε περί το έτος 1780, ίσως και παλαιότερα. Αυτός λοιπόν ο «γέρων» μετέφερε τα μελωδικά Αμαριώτικα ριζίτικα βιώματά του, που ανάγονται στον 18ο αιώνα, η παλαιότερη, ίσως, μαρτυρία αναφορικά με το ριζίτικο τραγούδι (Δεν πιστεύω να αμφισβητεί κανείς ότι, το τραγούδι «Πουλάκια κελαδίσετε σαν είστε μαθημένα…» δεν είναι ριζίτικο ;).

Και επανέρχομαι στην ουσία της συζήτησης : Είμαι Αμαριώτης και το χωριό μου είναι δίπλα στη Μεσαρά, αλλά στην παράδοσή του υπήρχε και υπάρχει - ελπίζω και εύχομαι ότι θα συνεχίσει να υπάρχει – το ριζίτικο τραγούδι. Πως να το κάνομε… Αυτή είναι η αλήθεια! Καμιά άλλη! Δεν διεκδικούμε, ως Αμαριώτες, ούτε πρωτεία ούτε δόξες. Διατηρούμε όμως το δικαίωμα, να είμαστε αυτοί που είμαστε. Δεν υποστηρίζομε ότι εμείς και όχι οι άλλοι τραγουδούμε «σωστά» τα ριζίτικα. Τα τραγουδούμε, όμως, όπως τα μάθαμε από τους παππούδες μας και έτσι θα τα παραδώσομε στις επόμενες γενιές των Αμαριωτών. Έτσι πρέπει να κάνουνε και όλοι όσοι έχουνε παράδοση στο ριζίτικο. Ο κάθε τόπος εκφράζεται με το δικό του τρόπο και πρέπει να τον σεβαστούμε.

Κλείνοντας την αναφορά μου αυτή, θα παρακαλέσω για άλλη μια φορά, να υπάρχει σύνεση, ομόνοια και αλληλοσεβασμός και να πορευτούμε «εν συμπνοία», κατά τον Παύλο Βλαστό, να σταματήσουνε οι πικρόχολοι προσωπικοί σχολιασμοί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, να μην βγάνομε δηλαδή τα μάθια μας μεταξύ μας, γιατί δεν έχομε να μοιράσομε τίποτα, απλά δίδομε το δικαίωμα να μασε κάνουνε σεϊρι.

Δεν πρέπει να ξεχνούμε πως, η Κρήτη έχει ομορφιές που ανήκουνε σε όλους μας και δεν είναι αποκλειστικότητα κανενός. Πάλι και τα δε, ο λαός λέει πως «την καρά που ’χει τα καρύδια, ραβδίζουνε»…..