Λιβύη: Το χαμένο στοίχημα της ελληνικής διπλωματίας

Είναι η Λιβύη το μεγάλο χαμένο στοίχημα της ελληνικής διπλωματίας; Αν κανείς αναλογιστεί τον βαθμό επιρροής που ασκεί η Αγκυρα στη μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης, με πετράδι του στέμματος το τουρκολιβυκό μνημόνιο, διά του οποίου απλώθηκε στην Ανατολική Μεσόγειο το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», τότε η απάντηση είναι μάλλον θετική.

Προσθέτοντας, δε, στην εξίσωση τη λιβυκή ρηματική διακοίνωση – δημοσιοποιήθηκε στα Ηνωμένα Εθνη μόλις την 1η Ιουλίου –, όπου και αποτυπώνονται οι μαξιμαλιστικές θέσεις της αφρικανικής χώρας, αλλά και απορρίπτεται ως «άκυρη» και «ανυπόστατη» η συμφωνία οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας – Αιγύπτου, αναδεικνύεται πλέον έκδηλα ότι οι δύο πλευρές οδηγούνται σε τροχιά ευθείας αντιπαράθεσης και μάλιστα με χαρακτηριστικά επικίνδυνης κλιμάκωσης.

Σχέσεις στον «πάγο»

Οι σχέσεις της Αθήνας με τη διεθνώς αναγνωρισμένη αρχή της Λιβύης είναι ουσιαστικά παγωμένες από το 2019, όταν και η παράνομη οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Αγκυρας και Τρίπολης έσκασε σαν κεραυνός εν αιθρία στην ελληνική πρωτεύουσα. Λίγους μήνες πριν, ήταν τα τουρκικά όπλα αυτά που απέτρεψαν την ανατροπή του καθεστώτος – με επικεφαλής τότε τον Φαγέζ αλ Σαράτζ – από τον στρατάρχη Χαφτάρ, ηγέτη της Ανατολικής Λιβύης.

Εκτοτε, η Αθήνα πόνταρε όλα τα λεφτά της στα ανατολικά και τον στρατάρχη. Το προξενείο λειτούργησε ξανά, αλλά η κυβέρνηση εμφανίστηκε απρόθυμη να ικανοποιήσει τα αιτήματα της διοίκησης Χαφτάρ για βοήθεια, αποτυγχάνοντας ουσιαστικά να ενδυναμώσει την ελληνική παρουσία στην περιοχή. Ακολούθησε το εκκωφαντικό φιάσκο της επιχείρησης των Ενόπλων Δυνάμεων, όταν στην προσπάθεια να συνδράμουν στην αποκατάσταση των πληγέντων της κακοκαιρίας «Ντάνιελ» τρία στελέχη και δύο πολίτες-διερμηνείς σκοτώθηκαν σε τροχαίο. Οι θεωρητικά καλές σχέσεις με τον στρατάρχη παρέμειναν κενές περιεχομένου, με την ελληνική πρωτεύουσα να βρίσκεται ξανά προ απροόπτου όταν πια άρχισε να εμπεδώνεται ότι η Τουρκία προσεγγίζει και την Ανατολική Λιβύη.

 

Οπως λένε ανώτερες διπλωματικές πηγές, η Αθήνα δεν θα μπει σε διαδικασία πλειοδοσίας έναντι της Τουρκίας για τη Λιβύη. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα ήταν μάταιο, καθώς δεν διαθέτει τα απαραίτητα μέσα. Αλλά και η περαιτέρω απομάκρυνση από τις εξελίξεις επί του εδάφους θα επιφέρει επιπλέον πολιτικό κόστος στην κυβέρνηση. Αφενός η έξαρση των μεταναστευτικών ροών από τα ανατολικά παράλια στα νότια της Κρήτης, αφετέρου οι καταγγελίες τόσο της Τρίπολης όσο και της Βεγγάζης κατά της Αθήνας για παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης, με αφορμή την προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για έρευνες στα θαλάσσια τεμάχια «Κρήτη- 1» και «Κρήτη-2», σήμαναν εκ νέου συναγερμό στην ηγεσία της ελληνικής διπλωματίας. Ενδιαμέσως έγινε γνωστό ότι το κοινοβούλιο της Ανατολικής Λιβύης προσανατολίζεται να επικυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Τώρα πια ο λιβυκός χάρτης, σχεδιασμένος σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Αγκυρα, καθιστά την πραγματικότητα για την Ελλάδα εξαιρετικά δυσχερή.

Ταξίδι στη σκιά του τουρκολιβυκού

Μέσα σε διάστημα δέκα ημερών (6-15 Ιουλίου) ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης συναντήθηκε πρώτα με τον Χαφτάρ στη Βεγγάζη και στη συνέχεια με την πολιτική ηγεσία της Τρίπολης. Και αν η ατζέντα με τον στρατάρχη ήταν αρκετά οριοθετημένη, καθώς Αθήνα και Βρυξέλλες εμφανίζονται σχεδόν εξαναγκασμένες να υποκύψουν στους συγκεκαλυμμένους εκβιασμούς των Λιβύων με πολιορκητικό κριό το Μεταναστευτικό, τα πράγματα στην Τρίπολη ήταν σαφώς πιο πολύπλοκα καθώς η σκιά του τουρκολιβυκού μνημονίου καθόρισε την ατμόσφαιρα των συζητήσεων.

Οπως λένε στο «Βήμα» πηγές με άμεση γνώση όσων ειπώθηκαν στις συναντήσεις του έλληνα υπουργού με τον πρωθυπουργό Ντμπεϊμπά, αλλά και όπως αποδείχθηκε διά της ρηματικής διακοίνωσης, η Τρίπολη θεωρεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο τετελεσμένο και μη αναστρέψιμο, με το επιχείρημα – εν πολλοίς υποκριτικό – ότι το «κράτος έχει συνέχεια». Προφανώς, ουδείς στο υπουργείο Εξωτερικών ανέμενε κάτι διαφορετικό. Λίγες μόνο ώρες μετά την επιστροφή του κ. Γεραπετρίτη δημοσιοποιήθηκε ο νέος λιβυκός χάρτης, συνοδεία εφ’ όλης της ύλης επιχειρηματολογίας: Η Τρίπολη θεωρεί ότι τα ελληνικά νησιά δεν έχουν δικαίωμα σε ΑΟΖ – υφαλοκρηπίδα, ότι Ελλάδα και Αίγυπτος δεν έχουν κυριαρχικά δικαιώματα εντός του τουρκολιβυκού μνημονίου, με τους Λιβύους να απαιτούν αναστολή του ελληνικού προγράμματος ερευνών. Πρόκειται για πλήρη υιοθέτηση των τουρκικών θέσεων περί θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο τον εγκλωβισμό της Ελλάδας στα 6 ναυτικά μίλια.

Απαντήσεις και διάλογος

Στην Αθήνα εκτιμούν ότι η κίνηση της λιβυκής κυβέρνησης έρχεται ως αντίδραση στην άσκηση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, δηλαδή την προκήρυξη του διαγωνισμού για τα οικόπεδα «Κρήτη-1» και «Κρήτη-2». Παρότι διπλωματικές πηγές μιλούν για «ευσεβείς πόθους τρίτων», δηλαδή της Τουρκίας, και ψέγουν την Τρίπολη ότι δεν είναι έτοιμη να συζητήσει περί οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, προσδοκία της Αθήνας παραμένει να φέρει ξανά την Τρίπολη στο τραπέζι. «Θα απεδεικνύετο αν οι Λίβυοι έχουν πράγματι διάθεση να προσεγγίσουν την Ελλάδα» έλεγαν στο «Βήμα» πηγές με άριστη γνώση των εξελίξεων. Πρόσθεταν, δε, ότι η Αθήνα μπορεί να φανεί χρήσιμη στην κυβέρνηση του Ντμπεϊμπά: «Οταν ανακύψει ξανά ζήτημα πολιτικής λύσης στο λιβυκό, που μάλλον δεν αργεί, η Ελλάδα έχει ισχυρά ερείσματα και λόγο τόσο στην Ευρωπαϊκή Ενωση όσο και στον ΟΗΕ».

Πράγματι, το καθεστώς της Τρίπολης εισέρχεται σε τροχιά αποσταθεροποίησης, με τις συγκρούσεις ένοπλων πολιτοφυλακών – πολλές εκ των οποίων στηρίζουν τον Ντμπεϊμπά – να κλιμακώνονται, ενώ τίποτα δεν υποδεικνύει ότι η χώρα θα φθάσει τελικά σε ελεύθερες εκλογές. Το σκεπτικό, λοιπόν, της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών είναι ότι ο λίβυος πρωθυπουργός αναζητεί διεθνή στήριξη πανταχόθεν και αυτό η Αθήνα πρέπει να το εκμεταλλευθεί.

Μπορεί στο υπουργείο Εξωτερικών να επικρατούσε αρχικά μερική ικανοποίηση για το αποτέλεσμα των επαφών σε Βεγγάζη και Τρίπολη και δη για τη θετική διάθεση του Ντμπεϊμπά να συζητηθούν οι θαλάσσιες ζώνες, αυτό όμως που προκαλεί προβληματισμό είναι ότι δεν υπήρξε απτό αποτέλεσμα όσον αφορά την πιθανή μορφή των επαφών. Είναι έκδηλο ότι η Αθήνα θα ήθελε να χαραχθεί ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, όπως π.χ. παραπομπή σε «τεχνικές επιτροπές», κάτι τέτοιο όμως δεν κατέστη εφικτό, καθώς οι Λίβυοι είναι επιφυλακτικοί. «Το μείζον είναι ότι η οριοθέτηση ξαναμπαίνει στην ατζέντα» λέει στο «Βήμα» πηγή που παρακολούθησε τις διαβουλεύσεις.

Το σχέδιο της ελληνικής διπλωματίας είναι να επιβάλει το Δίκαιο της Θάλασσας ως μοναδικό εργαλείο διευθέτησης των διαφορών, με τελικό σταθμό το Διεθνές Δικαστήριο. Μια οριοθέτηση Αθήνας – Τρίπολης θα λειτουργούσε ως έμπρακτη αμφισβήτηση της συμφωνίας που τέμνει την Ανατολική Μεσόγειο.

Οι ισορροπίες στην έρημο της μετεμφυλιακής Λιβύης είναι εξαιρετικά λεπτές και αυτή που σύρει τη Λιβύη στη δική της λογική είναι η Τουρκία. Στην Αθήνα, όμως, πρέπει να αναλογιστούν και κάτι ακόμα: Η περαιτέρω ελληνική εμπλοκή στις εξελίξεις θα προκαλέσει επιπλέον ένταση με την Αγκυρα, την ώρα μάλιστα που ο ελληνοτουρκικός διάλογος χάνει αργά και σταθερά τη δυναμική του. Φυσικά, όλα θα κριθούν στο πεδίο. Για παράδειγμα, μια απλή μετατόπιση των ερευνών που έχει προκηρύξει η Λιβύη βορειότερα, πάνω από την ελληνική μέση γραμμή και ειδικά με πρωτοβουλία της Τουρκίας, θα επιφέρει επιπλέον εκπλήξεις και επικίνδυνες ανατροπές στο ταραγμένο τρίγωνο Αθήνας – Αγκυρας – Τρίπολης.

 

Δείτε επίσης

Δεν υπάρχουν καταχωρήσεις