Αγροτικά

ΚΑΠ: Στα σκαριά οι αλλαγές για μετά το 2027

04 March, 2025 ΑΓΡΟΤΙΚΑΑΡΘΡΑ

ΚΑΠ: Στα σκαριά οι αλλαγές για μετά το 2027

Η αντίστροφη μέτρηση για την αναθεώρηση της ΚΑΠ και τις αλλαγές που αυτή θα φέρει στη γεωργία και τους αγρότες, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα καταβάλλονται τα κοινοτικά κονδύλια, έχει ξεκινήσει, με τις Βρυξέλλες να στέλνουν μήνυμα ότι οι αλλαγές βρίσκονται στα σκαριά.

Μετά τα αποκαλυπτήρια των προθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως αυτές καταγράφονται στο «όραμα» της γεωργίας και των τροφίμων με στόχους έως το 2040, οι μελλοντικές συζητήσεις καθοδηγούνται σε συγκεκριμένους άξονες και στρατηγικές, με στόχο να καταστήσει τη γεωργία έναν τομέα «ελκυστικό, ανταγωνιστικό και ανθεκτικό ως βασικό μέρος της ευρωπαϊκής οικονομίας».

Οι αλλαγές στη νέα ΚΑΠ και θα παρουσιαστούν μέσα στο έτος μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων, στο πλαίσιο των προτάσεων για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Ήδη, οι ευρωπαϊκές αγροτικές οργανώσεις εφιστούν την προσοχή για αποφάσεις και αλλαγές, οι οποίες θα εξασφαλίζουν ένα δίκαιο εισόδημα για τους αγρότες, που χρειάζονται τη στήριξη των άμεσων ενισχύσεων, καθώς τα εισοδήματά τους εξακολουθούν να είναι χαμηλά και να εξαρτώνται τόσο από τις γεωπολιτικές αναταραχές όσο και από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Η αναθεώρηση της ΚΑΠ βρίσκεται στο επίκεντρο του «παιχνιδιού» για τη νέα Επιτροπή, η οποία αναμένεται να καταθέσει στο τραπέζι των συζητήσεων περισσότερα μέτρα για την απλούστευσή της τους επόμενους μήνες. Ήδη το «όραμα» της για τη γεωργία, μαρτυρά ότι στα σκαριά βρίσκονται περισσότερες αλλαγές για μετά το 2027, οι οποίες και θα παρουσιαστούν μέσα στο έτος μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων, στο πλαίσιο των προτάσεων για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο.

Πάντως, στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατέστησε σαφές ότι πρέπει να υπάρξει μια εισοδηματική πολιτική της ΕΕ για τους ευρωπαίους αγρότες, με την μελλοντική στήριξη της ΚΑΠ να κατευθύνεται περισσότερο προς αυτούς που πραγματικά παράγουν και που ακολουθούν γεωργικές πρακτικές για τη διατήρηση του περιβάλλοντος.

Υπενθυμίζεται, ότι ο τρόπος που καταβάλλονται οι αγροτικές επιδοτήσεις της ΕΕ έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά από την αρχική μορφή της ΚΑΠ 2023 – 2027, καθώς θεσμοθετήθηκαν μια σειρά αλλαγών του κανονισμού, οι οποίες ήρθαν κάτω από την πίεση των κινητοποιήσεων των ευρωπαίων αγροτών τον Μάρτιο του 2024.

Ζητούμενο από δω και στο εξής αποτελεί κατά πόσο η νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, με τις επικείμενες διαμάχες για τον προϋπολογισμό της, αλλά και τις έντονες εμπορικές διαπραγματεύσεις θα κυλήσουν ομαλά και θα βρουν την αποδοχή τόσο των αγροτών και των οργανώσεών τους, όσο και της αγοράς και των καταναλωτών.

Υπάρχει όμως ήδη μια αναδυόμενη διαμάχη για το αν η ΚΑΠ θα παραμείνει ένα ξεχωριστό ταμείο στον προϋπολογισμό της ΕΕ

Το στοίχημα της ΚΑΠ για μετά το 2027

Στην κορυφή των συζητήσεων βρίσκεται η ανάγκη η γεωργία να γίνει ξανά ελκυστική και να ενταχθούν σε αυτή νέοι αγρότες. Τα στοιχεία άλλωστε είναι αποκαλυπτικά: Μόλις το 12% των αγροτών είναι κάτω των 40 ετών και πολλοί παλεύουν με χαμηλά εισοδήματα, γραφειοκρατία και ασταθείς αγορές. Το «όραμα» του νέου ευρωπαίου επιτρόπου Κριστόφ Χάνσεν αναγνωρίζει ότι, αν δεν αλλάξει κάτι, η Ευρώπη δεν θα έχει αρκετούς αγρότες έως το 2040 – ή όσοι μείνουν θα είναι απλώς λιγότεροι και μεγαλύτερης ηλικίας.

Ποιο όμως είναι το σχέδιο των ευρωπαίων αξιωματούχων; Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει ήδη γνωστά, είναι η εξασφάλιση καλύτερων τιμών για τους παραγωγούς, λιγότερα διοικητικά βάρη και νέες πηγές εισοδήματος, όπως η «γεωργία άνθρακα» και έργα βιοοικονομίας, ώστε να παραμείνουν οι νέοι στον κλάδο. Μάλιστα, η Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει φέτος μια στρατηγική «ανανέωσης των γενεών», με επίκεντρο την ευκολότερη πρόσβαση σε γη και χρηματοδότηση για νέους αγρότες.

Η αναδιαμόρφωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) μετά το 2027 θα είναι καθοριστικής σημασίας για την υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων. Υπάρχει όμως ήδη μια αναδυόμενη διαμάχη για το αν η ΚΑΠ θα παραμείνει ένα ξεχωριστό ταμείο στον προϋπολογισμό της ΕΕ ή αν θα ενταχθεί σε ένα ευρύτερο ταμειακό πλαίσιο. Η Επιτροπή δείχνει ότι θα κινηθεί προς πιο στοχευμένη στήριξη μέσω της ΚΑΠ, δίνοντας προτεραιότητα σε ενεργούς αγρότες, νέους εισερχόμενους και όσους παράγουν βασικά τρόφιμα. Γίνεται επίσης λόγος για απλοποίηση των άμεσων ενισχύσεων και προσαρμογή της κατανομής των επιδοτήσεων.

Το μεγάλο ερώτημα όμως που παραμένει αν το ευρωπαϊκό σχέδιο και τα αναμενόμενα μέτρα θα καταφέρουν να προσελκύσουν νέους αγρότες ή αν θα εμποδίσουν τους υπάρχοντες να εγκαταλείψουν το επάγγελμα. [ΚΑΠ]

«Οι αγρότες μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος»

Στους στόχους της Επιτροπής περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων η απομείωση του άνθρακα και της ρύπανσης στη γεωργία, με τους αγρότες να θεωρούνται, όπως υποστηρίζει το «όραμα» μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος.

Οι πολλές αιτήσεις για περιβαλλοντικές εξαιρέσεις από τους αγρότες δείχνουν ότι «οι λύσεις ενιαίου μεγέθους» δεν λειτουργούν, λέει η Επιτροπή. Γι’ αυτό, η επικείμενη απλοποίηση της ΚΑΠ στα μέσα του έτους θα δώσει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη ευελιξία, μετατοπίζοντας την ΚΑΠ «μακριά από υποχρεώσεις και προς κίνητρα», συμπεριλαμβανομένων «απλουστευμένων» οικολογικών υπηρεσιών.

Το σχέδιο προβλέπει ισχυρότερη στήριξη για τη γεωργία άνθρακα, την παραγωγή βιοενέργειας, την οργανική και αγροοικολογική πρακτική, τη βιοοικονομία και την κυκλικότητα. Οι Βρυξέλλες θέλουν επίσης τα βιοφυτοφάρμακα και οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές να φτάνουν ταχύτερα στην αγορά – με μια νομοθετική πρόταση για τα βιοφυτοφάρμακα εντός του έτους – ενώ οι βιοτεχνολογίες χρειάζονται αναβάθμιση.

«Όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν έχουμε δει ακόμη το τέλος των αλλαγών στην ΚΑΠ»

Οι «πράσινοι» στόχοι της ΚΑΠ

Αρχικός στόχος της ΚΑΠ 2023 -2027 ήταν να είναι ο πιο πράσινος μέχρι σήμερα, με μια σειρά από βασικούς οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένης της εστίασης στην κλιματική αλλαγή, την περιβαλλοντική φροντίδα και τα τοπία. Αυτό σήμαινε την εισαγωγή μιας σειράς βασικών πράσινων κανόνων, των λεγόμενων «Καλών Γεωργικών και Περιβαλλοντικών Πρακτικών» (ΚΓΠΠ).

Όπως όμως θυμίζει το δίκτυο ARC, πολλά έχουν αλλάξει από τότε που συμφωνήθηκε η αρχική μορφή της ΚΑΠ, καθώς μετά τις εκτεταμένες διαμαρτυρίες των αγροτών σε ολόκληρη την ΕΕ, τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε κανονισμό για την τροποποίηση της ΚΑΠ. [ΚΑΠ]

Οι δύο τομείς στους οποίους επικεντρώθηκε ο νέος κανονισμός ήταν ο διοικητικός φόρτος της ΚΑΠ και οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Έτσι, η αλλαγή των ΚΓΠΠ από υποχρεωτικές σε μεγάλο βαθμό εθελοντικές ήταν μία από τις κύριες αλλαγές που έγιναν στην ΚΑΠ με τον νέο αυτό κανονισμό.

«Η πρόταση αυτή μετέβαλε το πρόγραμμα επιδοτήσεων της ΕΕ για τη γεωργία από υποχρεωτικές απαιτήσεις σε ένα μείγμα υποχρεωτικών και εθελοντικών, μείωσε ή αποδυνάμωσε μια σειρά περιβαλλοντικών μέτρων, μετέφερε περισσότερη εξουσία στα χέρια των κρατών μελών και κατάργησε τους ελέγχους και τις επαληθεύσεις για όλες τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις κάτω των 10 εκταρίων. Προς το παρόν, οι αλλαγές αυτές ισχύουν για ένα έτος, αλλά θα μπορούσαν να παραταθούν», υπενθυμίζει το δίκτυο ARC.

Οι πιο αξιοσημείωτες από αυτές περιλαμβάνουν την κατάργηση της απαίτησης να αφιερώνεται τουλάχιστον το 4% της καλλιεργήσιμης γης, σε επίπεδο εκμετάλλευσης, σε μη παραγωγικές περιοχές ή χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της γης που βρίσκεται σε αγρανάπαυση.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για το τι θα προβλέπουν οι επερχόμενες αλλαγές, οι οποίες εξετάζονται. Για παράδειγμα, ένα πρόσφατο σημείωμα του Συμβουλίου σχετικά με τις «περαιτέρω ανάγκες απλούστευσης», το οποίο κυκλοφόρησε πριν από τη σύνοδο των υπουργών Γεωργίας της ΕΕ στα τέλη Ιανουαρίου 2025, αμφισβητεί την αναγκαιότητα εφαρμογής της ΚΓΠΠ 2 (προστασία των υγροτόπων και των τυρφώνων), δεδομένου ότι «παρόμοια υποχρέωση έχει εισαχθεί στο πλαίσιο του νόμου για την αποκατάσταση της φύσης».

«Εν ολίγοις – όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν έχουμε δει ακόμη το τέλος των αλλαγών στην ΚΑΠ», σημειώνεται.