Τοπικά νέα

Η Ελλάδα μπορεί να αναπτύξει μια οικονομία που θα στηρίζεται στην καινοτομία

https://www.newmoney.gr/ 16 August, 2022 ΑΡΘΡΑΓΝΩΜΕΣ

Ιωσήφ Σηφάκης: Η Ελλάδα μπορεί να αναπτύξει μια οικονομία που θα στηρίζεται στην καινοτομία (pics)
Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και ερευνητής, «Νομπελίστας της Πληροφορικής», μιλάει για την Ελλάδα που οραματίζεται, την ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης και τις αναγκαίες επενδύσεις, την κλιματική αλλαγή, αλλά και τους κινδύνους που ενέχει η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης

Να προχωρήσουμε πιο αποφασιστικά σε μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και της κρατικής μηχανής, να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης, να αναβαθμίσουμε την παιδεία και την έρευνα, αλλά και να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα σε τομείς όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά φυτά, η ναυτιλία, η αναβάθμιση του τουρισμού και των υπηρεσιών, η ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας. Αυτά είναι ορισμένα από τα «κλειδιά» για το αύριο της χώρας μας μέσα από τα μάτια του διακεκριμένου ακαδημαϊκού και ερευνητή Ιωσήφ Σηφάκη, ο οποίος, παράλληλα, μοιράζεται με το «business stories» τους προβληματισμούς του για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτόνομων συστημάτων που καλούνται να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολύπλοκες διαδικασίες.

Διατυπώνει το όραμά του για την Ελλάδα, για την οποία πιστεύει ότι έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτύξει μια οικονομία που να στηρίζεται στην καινοτομία. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι «το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το οραματίζονται και μάχονται γι’ αυτό».

Οι απόψεις του έχουν αυτονόητη βαρύτητα γιατί ο κ. Σηφάκης ανήκει στην ομάδα εκείνων των λίγων επιστημόνων που με το έργο τους άλλαξαν τα δεδομένα διεθνώς σε κρίσιμους τομείς, διαμορφώνοντας το παρόν, αλλά και προδιαγράφοντας το μέλλον. Eτσι, όλοι ερχόμαστε σε επαφή με τις επιστημονικές ανακαλύψεις του κάθε φορά που, για παράδειγμα, επιβιβαζόμαστε σε ένα αεροπλάνο, καθώς είναι εκείνος που σε συνεργασία με την αεροναυπηγική βιομηχανία, και ιδιαίτερα με την Airbus, ανέπτυξε την τεχνολογία fly-by-wire που χρησιμοποιείται σε επιβατικά αεροπλάνα με σκοπό τον αυτόματο έλεγχο πτήσεων. Παράλληλα, είναι από τους θεμελιωτές του model checking, που αποτελεί την κύρια βιομηχανική μέθοδο επαλήθευσης πληροφορικών συστημάτων, στην οποία βασίζουν τον τρόπο λειτουργίας τους κολοσσοί όπως η Intel, η Microsoft και η Google.

Είναι αναγνωρισμένος για το πρωτοποριακό του έργο στις θεωρητικές και πρακτικές πτυχές της προδιαγραφής και επαλήθευσης ταυτόχρονων συστημάτων (concurrent systems), το οποίο υιοθετήθηκε ευρέως στη βιομηχανία.

Διετέλεσε καθηγητής στο Πολυτεχνείο της Λοζάνης, ίδρυσε το εργαστήριο Verimag (ειδικευμένο στον τομέα της σχεδίασης κρίσιμων συστημάτων) στην Γκρενόμπλ, ενώ θεωρείται εκ των κορυφαίων επιστημόνων στον τομέα της πληροφορικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ πολλών άλλων, είναι μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών, της Γαλλικής Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικής, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας, της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικών και της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών. Το 2008 το γαλλικό κράτος τού απένειμε τον τίτλο του Μεγάλου Αξιωματούχου του Τάγματος της Αξίας και το 2011 του διοικητή της Λεγεώνας της Τιμής (Commander of the Legion of Honor).

Τις τελευταίες ημέρες ο διεθνής Ελληνας, που το 2007 τιμήθηκε με το Βραβείο Τούρινγκ (το λεγόμενο «Νόμπελ της Πληροφορικής»), βρίσκεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κρήτη, καθώς την περασμένη Τετάρτη ο Δήμος Ηρακλείου τού απένειμε σε μια μεγάλη εκδήλωση το Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» για το έτος 2022, ως αναγνώριση της απήχησης του έργου του στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας.

– Ως πολίτης του κόσμου, επισκεπτόσαστε συχνά τόπους που θα μπορούσαν να ονομαστούν «μητροπόλεις του συστήματος». Ποια εικόνα σχηματίζετε γι’ αυτά που μας επιφυλάσσει το σχετικά κοντινό μέλλον;

Πρέπει, κατ’ αρχάς, να πω ότι μετά την πανδημία ταξιδεύω πολύ λιγότερο. Φυσικά δεν έπαψα να επισκέπτομαι τις μητροπόλεις διαδικτυακά, και μάλιστα πιο συχνά από πριν. Εκτιμώ ότι από τις αρχές του αιώνα μας η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια περίοδο περιδινήσεων και ανακατατάξεων που προκαλούν ο αυξανόμενος ανταγωνισμός για κυριαρχία και ολοένα οξύτερα πλανητικά προβλήματα, με κυριότερο την κλιματική αλλαγή, καθώς και τις πανδημίες και τον υπερπληθυσμό με τα συναφή μεταναστευτικά φαινόμενα. Δεν έγινε αυτό που προέβλεπαν ορισμένοι μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ. Δηλαδή μια περίοδος ειρηνικής συνύπαρξης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης με έμφαση στη συνεργασία και τις απρόσκοπτες συναλλαγές σε διεθνές επίπεδο.

Είναι σαφές ότι υπερισχύουν ανταγωνισμοί και αντιθέσεις μεταξύ του λεγόμενου «δυτικού μπλοκ και δυνάμεων» που αμφισβητούν κατά τον άλφα ή βήτα τρόπο την ηγεμονία του. Η συνεπακόλουθη έλλειψη σταθερότητας και οι επικείμενες ανατροπές συνοδεύονται και από μια αποδόμηση και απορρύθμιση των παραδοσιακών κοινωνικών δομών και σχέσεων που συνεπάγεται η ευρεία χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και τεχνητής νοημοσύνης. Είναι χαρακτηριστικές η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και η απειλή εξαφάνισης των μεσαίων στρωμάτων.

Η Ελλάδα της καινοτομίας

– Πού βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα μέσα σε αυτό το σκηνικό των ραγδαίων τεχνολογικών, αλλά και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών;

Η Ελλάδα φαίνεται να αντεπεξέρχεται όσον αφορά τα προβλήματα που γνωρίσαμε με τη χρεοκοπία και τα μνημόνια. Δεν είμαι σίγουρος ότι τα παθήματα του παρελθόντος μάς έγιναν μαθήματα. Πρέπει να προχωρήσουμε πιο αποφασιστικά σε μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και της κρατικής μηχανής. Πρέπει να ξαναβρούμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων κινητοποιώντας όλες τις δημιουργικές δυνάμεις προς στόχους υψηλούς και ρεαλιστικούς. Με θλίβει όταν ακούω συχνά, ιδιαίτερα τώρα τελευταία, ότι «ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας». Η Ελλάδα έχει όλες τις προϋποθέσεις για να αναπτύξει μια οικονομία που να στηρίζεται στην καινοτομία.

– Πώς θα χαρακτηρίζατε την ευκαιρία με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης; Προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αξιοποιηθούν;

Το ζητούμενο είναι προφανές. Να πραγματοποιήσουμε τις επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που θα εκσυγχρονίσουν την ελληνική οικονομία και θα τη θέσουν σε τροχιά μόνιμης και ανθεκτικής ανάπτυξης. Το πρόβλημα είναι πώς τα διαθέσιμα κονδύλια θα χρησιμοποιηθούν κατά τρόπο αποτελεσματικό και συγκροτημένο για να καταστήσουμε ανταγωνιστικούς ορισμένους τομείς χάρη στην καινοτομία, αξιοποιώντας κατάλληλα το ανθρώπινο δυναμικό και κεκτημένα.

Η αναβάθμιση της παιδείας, η ανασυγκρότηση της έρευνας και η σύνδεσή της με την πραγματική οικονομία, η αξιοποίηση πλεονεκτημάτων σε τομείς όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά φυτά, η ναυτιλία, η αναβάθμιση του τουρισμού και των υπηρεσιών, η ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας είναι μερικοί στόχοι. Στο παρελθόν η χώρα μας δεν διακρίθηκε για την αποτελεσματική και λελογισμένη χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Δεν αρκεί να ξοδεύεις χρήματα. Οι ιδέες και η δημιουργικότητα των ανθρώπων μετρούν πάνω από τα υλικά αγαθά.

– Με τις παγκόσμιες προσλαμβάνουσες που διαθέτετε, τι πιστεύετε ότι θα πρέπει να κάνει η χώρα μας για να μη χάσει το τρένο του μέλλοντος;

Πέραν όσων ανέφερα ήδη, χρειάζεται καταρχήν ομοψυχία για να εκπονήσουμε ένα όραμα για ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη που να εμπνέεται από τις διαχρονικές μας αξίες, που να δίνει προτεραιότητα στη γνώση και την εκπαίδευση, που να στοχεύει στην ανάπτυξη τομέων όπου έχουμε πλεονεκτήματα και μπορούμε να προκόψουμε.

– Τελευταία έρχονται στην Ελλάδα ορισμένες σημαντικές επενδύσεις από τεχνολογικούς κολοσσούς για τη δημιουργία data centers, κέντρων R&D κ.λπ., αλλά και στον τομέα των ΑΠΕ. Θα τη βλέπατε την επόμενη μέρα ως hub πράσινης ενέργειας και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας;

Είναι πολύ θετικό ότι μεγάλες επιχειρήσεις επενδύουν στην Ελλάδα και η αύξηση του αριθμού νεοφυών επιχειρήσεων, των λεγομένων startups, είναι καλό σημάδι. Πλην όμως δεν πρέπει να εφησυχάζουμε και να θριαμβολογούμε. Μια απλή σύγκριση με άλλες χώρες θα μας πείσει ότι ο δρόμος είναι μακρύς για να επιτύχουμε μια βιώσιμη ανάπτυξη που να στηρίζεται στην καινοτομία. Ο στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία οικοσυστημάτων καινοτομίας που συνεργάζονται σε έναν ενάρετο κύκλο: έρευνα, βιομηχανία και νεοφυείς επιχειρήσεις για την παραγωγή ανταγωνιστικών καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο.

Οι σύγχρονοι κίνδυνοι

– Εχετε γράψει ότι σας είναι δύσκολο να φανταστείτε πώς τα δημιουργήματα μπορούν να ξεπεράσουν τη νοημοσύνη των δημιουργών, αλλά δεν αποκλείετε την πιθανότητα να τη δαμάσουν και να την υποτάξουν. Τελικά, όλη αυτή η εξέλιξη με την τεχνητή νοημοσύνη, τα αυτόνομα συστήματα κ.ά. πόσο κοντά μας φέρνει σε ένα τέτοιο τρομακτικό σενάριο;

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτόνομων συστημάτων που καλούνται να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε σχετικά πολύπλοκες διαδικασίες, κατά το όραμα του Internet of Things, ενέχει πολλαπλούς κινδύνους. Δυστυχώς, ορισμένοι θεωρούν κάτι τέτοιο «πρόοδο» και κάτι το αναπόφευκτο.

Η επιστήμη και η τεχνολογία άλλαξαν τον άνθρωπο ανά τους αιώνες. Eχουμε χάσει σημαντικές δεξιότητες του πρωτόγονου ανθρώπου. Δεν ξέρουμε πώς να επιζήσουμε στη ζούγκλα, πώς να ανάψουμε φωτιά διά τριβής και η μυϊκή μας δύναμη δεν είναι καθοριστική για την επιβίωσή μας.

Εάν η χρήση μηχανών ελευθέρωσε τον άνθρωπο από χειρωνακτικές εργασίες, η χρήση έξυπνων συστημάτων για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων πρέπει να μας προβληματίσει. Η παραγωγή και εφαρμογή της γνώσης καθώς και η ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε και να αλλάζουμε τον κόσμο είναι κύριο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης νοημοσύνης και συνειδητότητας. Ισως αύριο η ικανότητα αυτή εκπέσει. Αν οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν την προπαίδεια, δεν ξέρουν να λύνουν απλά προβλήματα αριθμητικής, εάν για κρίσιμες επιλογές τους είναι απαραίτητοι οι υπολογιστές, τότε δεν θα είναι άξιοι να διαχειρίζονται την ελευθερία τους. Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή μας ξεπερνά η πολυπλοκότητα των συστημάτων που δημιουργήσαμε ή λόγω διανοητικής νωθρότητας ή επειδή οι άνθρωποι προτιμούν να απαλλαγούν από το βάρος της υπεύθυνης επιλογής.

«Γίγαντας με ξύλινα πόδια η Ευρώπη»

– Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήρθε να ανατρέψει γεωπολιτικές ισορροπίες δεκαετιών. Η Ευρώπη φάνηκε ανέτοιμη και ανώριμη, ενώ τώρα απειλείται από την απουσία του ρωσικού φυσικού αερίου, την εξάρτηση από το οποίο επιθυμεί διακαώς να αποτινάξει. Πώς διαβάζετε εσείς αυτές τις εξελίξεις;

Η Ευρώπη πληρώνει για την έλλειψη προνοητικότητας και ρεαλισμού σε έναν κόσμο όπου τελικά αυτό που μετράει είναι ο συσχετισμός δυνάμεων που καθορίζεται κυρίως από τη δυνατότητα αποτελεσματικής πολιτικής δράσης και προβολής στρατιωτικής ισχύος. Αποδεικνύεται μία ακόμη φορά ένας γίγαντας με ξύλινα πόδια που αδυνατεί να προχωρήσει αυτοδύναμα και να υπερασπιστεί εν τέλει τα ζωτικά της συμφέροντα. Είναι λυπηρό ότι εγωισμός και απληστία εμποδίζουν επί δεκαετίες τη δημιουργία μιας ενιαίας ανεξάρτητης πολιτικής και στρατιωτικής οντότητας που θα διαδραμάτιζε έναν πρωτεύοντα ρόλο στη διεθνή σκηνή.

– Πιστεύετε ότι θα οδηγηθούμε σε ένα νέο δίπολο ΗΠΑ – Ε.Ε. αφενός και Ρωσίας – Κίνας αφετέρου;

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς πώς ακριβώς θα διαμορφωθούν οι ισορροπίες. Η Ευρώπη είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη να ακολουθήσει τις ΗΠΑ, με ό,τι συνεπάγεται μια τέτοια «κηδεμονία». Προς το παρόν, η πίεση από τη Δύση εξωθεί Ρωσία και Κίνα σε σύγκλιση και συνεργασία. Πώς μπορεί να διαμορφωθεί η σχέση τους στο απώτερο μέλλον είναι λιγότερο προβλέψιμο. Επιπλέον, σε αυτή την ανάλυση πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και άλλους παράγοντες όπως η ανάδυση μεσαίων υπερδυνάμεων, ιδιαίτερα στην Ασία, και η διαμόρφωση των ισορροπιών σε Αφρική και Λατινική Αμερική.

– Η κλιματική κρίση είναι ήδη παρούσα, αλλά το… αυτί των μεγάλων δυνάμεων δεν δείχνει να ιδρώνει. Υπάρχει χρόνος να αποφύγουμε την καταστροφή με τη βοήθεια της τεχνολογίας;

Δυστυχώς, η κλιματική αλλαγή, καθώς και άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σε πλανητική κλίμακα απαιτούν σφαιρικό προγραμματισμό και συντονισμένες δράσεις που θα ήταν εφικτές μόνο αν υπήρχαν αποτελεσματικοί υπερεθνικοί θεσμοί και μια ισχυρή παγκόσμια διακυβέρνηση. Η απληστία και υπεροψία των ισχυρών μάς οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε μια πλανητική καταστροφή που θα έχει τρομερές και πιθανότατα μη αντιστρεπτές συνέπειες για την ανθρωπότητα.

– Ποιο είναι το δικό σας όραμα για την Ελλάδα;

Θέλω διακαώς να δω τη χώρα μου να προοδεύει, να ανέβει ψηλά διεκδικώντας μια θέση αντάξια της πνευματικής της κληρονομιάς και των δυνατοτήτων της. Δυστυχώς, είναι συνήθεια στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες να χανόμαστε σε αδιάφορες συζητήσεις κλείνοντας τα μάτια στα προφανή. Μεριμνούμε και τυρβάζουμε περί πολλά, ενός δε έστι χρεία. Ελεγε ο Καζαντζάκης: «Ο,τι δεν συνέβη ποτέ είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά». Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το οραματίζονται και μάχονται γι’ αυτό.