Γιατί αυξάνονται τα παιδιά που γίνονται πρόωρα έφηβοι;

Οι παράγοντες, τους οποίους οι παλαιότερες γενιές δεν θα μπορούσαν ούτε καν να φανταστούν, που προκαλούν ακόμη και σε οκτάχρονα άγχη και ψυχολογικά προβλήματα

Ως παιδοψυχολόγος συχνά δέχομαι τηλεφωνήματα από αναστατωμένους γονείς οι οποίοι μου λένε ότι τα μικρά τους έχουν ξαφνικά μεταμορφωθεί σε παιδιά που δεν μπορούν να τα καταλάβουν. Ενα τέτοιο τηλεφώνημα δέχθηκα και από τη Χόλι, που η 8χρονη κόρη της, η Νόρα, είχε γίνει ιδιαίτερα συναισθηματική (τα ονόματα δεν είναι πραγματικά). Η Νόρα είχε αρχίσει να κλαίει σχεδόν με τα πάντα. Τίποτα από όσα δοκίμασε η Χόλι δεν βοηθούσε, καθώς η μικρή δεν μπορούσε να της πει για ποιον λόγο ήταν τόσο αναστατωμένη. Και πράγματι, τα σκούρα καστανά μάτια της Νόρα βούρκωσαν σχεδόν με το που ξεκίνησε η πρώτη μας συνεδρία και άρχισε να τραβάει την αλογοουρά της. Οταν τη ρώτησα τι έλεγαν τα δάκρυά της, ψιθύρισε φοβισμένα ότι δεν ήξερε.

Κάθε μέρα δουλεύω με παιδιά τα οποία με κάποιον τρόπο παλεύουν με το άγχος, τις φιλίες ή τις ξαφνικές αλλαγές στα συναισθήματα ή τη συμπεριφορά τους. Τα παιδιά αυτά είναι στην ηλικιακή ομάδα που οι ψυχολόγοι αποκαλούν μέση παιδική ηλικία – ανάμεσα στα 6 και τα 12 έτη. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και προβληματισμός για τα ζητήματα της προσχολικής ηλικίας και της εφηβείας, αλλά η μέση παιδική ηλικία είναι σε μεγάλο βαθμό παραμελημένη. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, καθώς τα χρόνια αυτά είναι κρίσιμα.

Στην ηλικία των 6 ετών τα παιδιά ξεκινούν τη συστηματική εκπαίδευση. Αρχίζουν να λαμβάνουν μέρος σε οργανωμένες αθλητικές και άλλες δραστηριότητες, περνώντας το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους μακριά από τους γονείς, γνωρίζοντας καινούριους ανθρώπους και φτιάχνοντας νέες φιλίες. Οι γονείς με τη σειρά τους αρχίζουν να δίνουν περισσότερη έμφαση στη σχολική τους επίδοση και στις εξωσχολικές δραστηριότητες, χωρίς να γνωρίζουν πάντα πώς να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους κοινωνικά και συναισθηματικά.

Η πρόωρη εφηβεία

Ενας παράγοντας που κάνει τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα σε αυτή τη φάση της ζωής ενός παιδιού είναι η πρόωρη έναρξη της εφηβείας. Δεν είναι καθόλου σπάνιο για τους παρόχους παιδοψυχιατρικής φροντίδας, σαν εμένα, να βλέπουν παιδιά Γ’ και Δ’ Δημοτικού που βιώνουν έντονα συναισθήματα όπως η Νόρα, στα οποία έχει ξεκινήσει η ανάπτυξη των μαστών και της τρίχωσης του εφηβαίου, και φέρονται σχεδόν σαν τυπικοί έφηβοι. Η εφηβεία στα κορίτσια ξεκινά κατά μέσο όρο περίπου έναν χρόνο νωρίτερα από ό,τι ξεκινούσε στη δεκαετία του 1970, συνήθως ανάμεσα στα 8 και στα 13 έτη. Στα αγόρια ξεκινά κάπου ανάμεσα στα 9 και στα 14 έτη. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος· πιθανοί παράγοντες είναι οι περιβαλλοντικές τοξίνες, η παχυσαρκία και το αυξημένο άγχος.

Οταν οι ενήλικοι ακούν τις λέξεις κυκλοθυμικός, αμήχανος, θυμωμένος, μπερδεμένος, αδέξιος και εριστικός σκέφτονται περισσότερο ένα παιδί γυμνασίου, ηλικίας ίσως 11 ή 12 ετών, το οποίο περνά από την προεφηβεία στην εφηβεία. Συνήθως δεν έχουν στο μυαλό τους ένα 8χρονο. Η Νόρα δεν ήξερε κανέναν που να φοράει σουτιέν ή να χρησιμοποιεί αποσμητικό και δεν προβλεπόταν να μάθει στο σχολείο για τη σεξουαλική ανάπτυξη πριν από την Ε’ Δημοτικού, δηλαδή δύο χρόνια αργότερα. Ωστόσο, όπως εξήγησα στη Χόλι, η εφηβεία ξεκινά από τον εγκέφαλο και οι έντονες εναλλαγές στη διάθεση σαν αυτές που βίωνε η Νόρα αποτελούν ενδεχομένως ένδειξη ότι επίκεινται περισσότερες αλλαγές.

Για τη Νόρα ακόμα και οι μικρές αναποδιές, όπως το να ξεχάσει να παραδώσει μια σχολική εργασία ή το να μη βρίσκει τα αγαπημένα της σκουλαρίκια, μπορεί να προκαλούσαν δάκρυα ή έντονη αυτοκριτική. Ηταν λες και είχε αυξηθεί υπερβολικά η ένταση των συναισθημάτων της και δεν είχε ακόμη τα εργαλεία να την επαναφέρει στο φυσιολογικό. Το γεγονός ότι η Νόρα βρισκόταν στο μεταίχμιο της εφηβείας ήταν μόνο ένα μέρος της συνολικής εικόνας.

Η αποκάλυψη

Στις συνεδρίες μας αυτό το έξυπνο, φιλοπερίεργο και κάπως εσωστρεφές παιδί μού αποκάλυψε τι ήταν αυτό που της προκαλούσε άγχος. Ηταν οι συνήθεις ανησυχίες για τις φιλίες αλλά και οι ασκήσεις για πιθανή ένοπλη επίθεση στο σχολείο. Μου είπε πόσο στενοχωρήθηκε όταν έμαθε από τη δασκάλα της για τους πάγους που λιώνουν στους πόλους της Γης και πόσο ανησυχούσε για τους παππούδες της στη Φλόριδα, όπου υπάρχουν περισσότεροι τυφώνες και πλημμύρες. Η Νόρα δεν αντιδρούσε απλώς σε κάτι που συνέβαινε δίπλα της· πάλευε και με το πόσο έντονα την επηρέαζαν τα πάντα. Ενιωθε ότι τα συναισθήματά της ήταν πιο έντονα, πιο επίμονα, και της ήταν πιο δύσκολο να τα κατανοήσει ή να τα ξεπεράσει. Και η μητέρα της δεν ήξερε πώς να της μιλήσει για αυτά ώστε να τη βοηθήσει.

Τα παιδιά σήμερα βιώνουν άγχος εξαιτίας παραγόντων που πολλοί από εμάς δεν θα μπορούσαμε ούτε καν να φανταστούμε όταν μεγαλώναμε. Στην ηλικία της Νόρα, η Χόλι δεν είχε ακούσει ακόμη για την κλιματική αλλαγή, και το μακελειό με τους πυροβολισμούς στο Λύκειο Κολουμπάιν δεν είχε συμβεί ακόμη. Ο κόσμος έμοιαζε αρκετά ασφαλής και η Χόλι χρησιμοποιούσε έναν οικογενειακό ηλεκτρονικό υπολογιστή με σύνδεση dial-up.

Στις ατομικές συνεδρίες μας η Χόλι μού εκμυστηρεύθηκε ότι δυσκολευόταν να κατανοήσει τα συναισθήματα και τις αλλαγές της Νόρα. Μου έλεγε διαρκώς «Νόμιζα ότι είχα καιρό μέχρι να χρειαστεί να αντιμετωπίσω τις εφηβικές κυκλοθυμίες!». Της είπα αυτό που λέω σε όλους τους γονείς με παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας: Τα χρόνια της μέσης παιδικής ηλικίας περιγράφονται συχνά ως «ξεχασμένα χρόνια», αλλά πρόκειται για μια καθοριστική περίοδο για τα παιδιά – και τους γονείς τους.

Η επιρροή των γονέων

Μελέτες δείχνουν ότι οι γονείς έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στα παιδιά έως και το δωδέκατο έτος τους. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά εξακολουθούν να σε ακούν, περιμένουν να τα καθοδηγήσεις και τους αρέσει ακόμη να βρίσκονται κοντά σου. Πιθανότατα είσαι το πιο αγαπημένο τους άτομο στον κόσμο. Οταν μπουν στην εφηβεία, τα παιδιά εστιάζουν περισσότερο στη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας τους και στην αναζήτηση της ταυτότητάς τους περνώντας πιο πολύ χρόνο με φίλους. Είναι πλέον λιγότερο πιθανό να στραφούν προς τους γονείς τους για καθοδήγηση, όπως έκαναν όταν ήταν μικρότερα. Με τη Χόλι και τη Νόρα δουλέψαμε ώστε να βρούμε στρατηγικές και εργαλεία για την καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων της Νόρα. Ορισμένα από αυτά είχαν στόχο απλώς να ανοίξει περισσότερο η συζήτηση σχετικά με την εφηβεία – τι είναι και τι περιλαμβάνει, τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Είναι επίσης σημαντικό για τους γονείς να νιώθουν άνετα να μιλήσουν για αυτές τις αλλαγές, γιατί τα παιδιά έχουν ανάγκη αυτή την καθοδήγηση και, αν δεν την πάρουν από εμάς, θα την αναζητήσουν στο Διαδίκτυο.

Εχω προσέξει ότι πολλοί ενήλικοι έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας πως η εφηβεία ήταν μια κάπως δυσάρεστη φάση και τελικά την πέρασαν με δυσκολία. Ωστόσο, όταν μαθαίνουμε περισσότερα για αυτήν ως ενήλικοι και μεταδίδουμε αυτή τη γνώση στα παιδιά μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε κλίμα εμπιστοσύνης και να αποβάλουμε την ντροπή κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που μπορεί να μοιάζει τόσο δύσκολη για όλους.

 

Δείτε επίσης

Δεν υπάρχουν καταχωρήσεις