Δίκτυο Συλλόγων Μεσαρας: Κραυγή αγωνίας για ένα ιστορικό μνημείο

18 March, 2023 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΑΡΘΡΑ

Δίκτυο Συλλόγων Μεσαρας: Κραυγή αγωνίας για ένα ιστορικό μνημείο

«Γιατί θέλουν να διαγράψουν την ιστορία του τόπου μας; Ποιο το όφελος να μένει η ιστορία στην αφάνεια; Ποιους υποστηρίζουν επιτέλους; Ο τόπος αυτός έχει αιματοκυλιστεί χιλιάδες φορές. Ειναι μαρτυρικός. Η ιστορία του θα έπρεπε να διδάσκεται και αντ'αυτού κάποιοι θέλουν να μας σβήσουν από το χάρτη.». Ρητορικά ερωτήματα απευθύνει σε ανακοίνωσή του το Δίκτυο Συλλόγων Μεσαράς, αναφορικά με ενα σημαντικό ιστορικό μνημείο στην περιοχή, τις γερμανικές οχυρώσεις. Όπως καταγγέλλεται η αδιαφορία του υπουργείου Πολιτισμού για τη διάσωση και την ανάδειξή τους, είναι πλήρης.

Ειδικότερα, «Αυτά τα οχυρωματικά έργα και οι στρατιωτικές κατοχικές βάσεις οι Γερμανοί τα ανατίναξαν, όταν πήγαν στα Χάνια. Μεγάλο μέρος της στρατιωτικής βάσης του Ασφεντιλιά Πιτσιδίων όμως δεν ανατινάχθηκε και πλέον μέσα από την προσπάθεια του Δικτύου Συλλόγων Μεσσαράς, επιχειρείται η ανάδειξη του, χωρίς όμως να έχει βρει τη στήριξη που επιθυμεί δικαίως! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή...

Ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η πιο εκτεταμένη γεωγραφικά και η πιο δαπανηρή σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους ένοπλη σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας, στην οποία ενεπλάκη η πλειοψηφία των εθνών που πάλευαν ταυτόχρονα σε διάφορα σημαντικά θέατρα πολέμου και η οποία κόστισε περίπου 60 εκατομμύρια ζωές.

Οι αρχικοί σχεδιασμοί ήταν να οχυρωθούν η Πελοπόννησος, η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα. Έως το τέλος του πολέμου ο αμυντικός σχεδιασμός στην Κρήτη είχε ολοκληρωθεί, αλλά στην Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα κτίστηκαν μόνο λίγα μικρά οχυρά σε επιλεγμένες θέσεις. Οι ίδιοι οι Γερμανοί υπερηφανεύονταν για την ισχυρή οχύρωση της Κρήτης.

Η οχύρωση ήταν απαραίτητη για την ισχυρή άμυνα των στρατοπέδων. Με τον όρο «στρατόπεδο» (οχυρό) εννοείται ένα σύνολο από επιφανειακά και υπόγεια έργα, κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδερμα (μπετόν αρμέ) που συνδέονταν μεταξύ τους με υπόγειες στοές και αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Σκοπός των οχυρών ήταν να εμποδίσουν τη διέλευση των εχθρικών τμημάτων από σημαντικές οδεύσεις για όσο το δυνατό μεγαλύτερο διάστημα.
Τα επιφανειακά έργα, που ονομάζονταν ενεργητικά σκέπαστρα, είχαν προορισμό την προστασία των οργάνων πυρός και μέσων παρατήρησης. Τα ενεργητικά σκέπαστρα διακρίνονται σε ορισμένους τύπους π.χ. πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, σκέπαστρα προβολέων (Καλαμακίου, Κεφάλι κλπ), σκέπαστρα οπτικών σταθμών.
Τα στρατόπεδα διέθεταν υπόγεια καταφύγια για την ασφαλή διαβίωση της φρουράς. Υπήρχαν επίσης διοικητήρια, θάλαμοι οπλιτών και αξιωματικών, τηλεφωνικά κέντρα, σταθμοί ασυρμάτου, μαγειρεία, αποθήκες (τροφίμων, καυσίμων, πυρομαχικών, κλπ.) που εξασφάλιζαν την αυτάρκεια, δεξαμενές νερού, αποχωρητήρια, μηχανοστάσια, σταθμοί πρώτων βοηθειών, στοές επικοινωνίας κλπ.

Τα οχυρωματικά έργα και οι στρατιωτικές κατοχικές βάσεις οι γερμανοί τα ανατίναξαν, όταν πήγαν στα Χάνια. Μεγάλο μέρος της στρατιωτικής βάσης του Ασφεντιλιά Πιτσιδίων δεν ανατινάχθηκε. Όπως, δείγματος χάριν, ο Λαβύρινθος της Μεσσαράς καταστράφηκε.

Στη στρατιωτική κατοχική βάση του Ασφεντιλιά-Πιτσιδίων υπάρχουν ακόμα μετά από 80 χρονια:

1.Υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις Διοικητικής Μέριμνας σε πολύ καλή κατάσταση, όπως:
α. Μαγειρεία, μικρό νοσοκομείο, εστιατόρια, κέντρο ψυχαγωγίας Μονάδων (ΚΨΜ).
β. θαλάμου οπλιτών με ομαδικά οχυρωματικά έργα προστασίας προσωπικού.
γ. Οι θέσεις τάξεως των πυροβόλων βαρέων και ελαφρών βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση και συνδέονται όλα μεταξύ τους με ορύγματα επικοινωνίας, τόσο από στις εγκαταστάσεις Διοικητικής Μέριμνας, όσο και από τις εγκαταστάσεις στρατωνισμού.
δ. Εκτιμάται ότι είχαν ταχθεί περί τις τέσσερεις (4) Μοίρες Πυροβολικού προκειμένου να ελέγξουν όλο τον Κόλπο της Μεσσαράς παραλαμβάνοντας τις Συμμαχικές αποβατικές δυνάμεις από απόσταση των 30 χιλιομέτρων περίπου, οι οποίες εκτιμάται ότι θα ήταν επιπέδου Μεραρχίας συν (+) σε πρώτη φάση.
ε. Η τοποθεσία αποτελεί ισχυρότατη γραμμή αντιαποβατικής δύναμης και προσφέρει στον αμυνόμενο τα χαρακτηριστικά οχυρωμένης τοποθεσίας.
στ. Είναι η μοναδική βάση στρατιωτική σωζόμενη σε όλο τον Ελλαδικό χώρος και ίσως σε όλη την Μεσόγειο

Για να κρατήσουν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το απόρθητο οχυρό Κρήτης , φοβούμενη την υποτιθέμενη απόβασης την συμμαχικών δυνάμεων από την νότια Κρήτη, ενίσχυσαν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις στο νησί. Η μεγαλόνησος πλήρωσε την νίκη των Συμμάχων με αίμα ηρώων και αμάχου πληθυσμού με καταστροφές και ισοπεδώσεις χωριών, ολοκαυτώματα, με πείνα και αγγαρείες και υπερφορολογήσεις για την κατασκευή των πολεμικών βάσεων και οχυρωματικών έργων.

Μείζονος σημασίας για τους ίδιους λόγους τόνωσης της ιστορικής μνήμης είναι εκτός των άλλων και η ανάδειξη των οχυρωματικών έργων του Ασφεντιλιά των Πιτσιδίων, μοναδικό σωζόμενο μνημείο του ΒΠΠ πολέμου στη Μεσόγειο (Διοικητήριο, στρατώνες, ΚΨΜ, μαγειρεία, βάσεις βαριών μεσαίων και μικρών πυροβόλων, τοιχογραφίες Χιτλερικής τέχνης , αρχαία Γερμανική γραφή, υπόγεια καταφύγια, ορύγματα, υδατοδεξαμενές κλπ).
Ειδικότερα στην νότια Κρήτη τα οχυρωματικά έργα ήταν η αιτία καταστροφής και ισοπέδωσης του Τυμπακίου και λόγο κενού αμυντικών οχυρώσεων το ολοκαύτωμα της Βιάννου (τρία απλά φυλάκια υπήρχαν πριν το ολοκαύτωμα), τα Βορίζα, οι Καμάρες, το Μαγαρικάρι, τα Σκούρβουλα κλπ καταστράφηκαν και ισοπεδώθηκαν από τους Γερμανούς, επειδή εάν γινόταν η απόβαση των σύμμαχων από Αφρική, τα γερμανικά στρατεύματα να μη είχαν εκ των έσω επίθεση από τους αντάρτες.

Η ανάδειξη του μαζί με τη τουριστική- ιστορική προβολή του ως μνημείο πολέμου και μνήμης κατά του πολέμου και η σύνδεση τους με τα μαρτυρικά χωριά της Κρήτης αποτελεί μείζον καθήκον το ελάχιστο φόρο τιμής απέναντι στην ιστορία και στη πατρίδα. Και ανάδειξη, ως δίκτυο, των οχυρωματικών έργων γερμανο-ιταλικής κατοχής σε όλο το παραλιακό μέτωπο της Κρήτης. Σε ιστορικό επίπεδο είναι οι ισχυρότερες οχυρώσεις σε όλη την ιστορία της Κρήτης που κατασκευάστηκαν από τους σκλαβωμένους Κρητικούς σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα των λιγότερο των τριών ετών. Πολλές οχυρώσεις διατηρούνται πολύ καλά.
Ιδιαίτερα σε λίγα τετραγωνικά χιλιόμετρα συνυπάρχουν, γύρω από την αρχαία Φαιστό και παραλιακά στο κόλπο της Μεσσαράς, όλες οι οχυρώσεις, όλων των περιόδων: Μινωική, Μυκηναϊκή, Αχαϊκή, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Ενετική, Μεσαιωνική, Γερμανικής Κατοχής και το πυρηνικό καταφύγιο του Ψυχρού Πολέμου.

Αδιάφορο το Υπουργείο

Για όλους τους παραπάνω λόγους το Δίκτυο Συλλόγων Μεσαράς κρίνει αναγκαίο να αποτελέσουν οι γερμανικές οχυρώσεις και το στρατόπεδο αυτό, μαζί με τις υπόλοιπες αρχαίες οχυρώσεις της περιοχής και της Κρήτης ένα θεματικό παραλιακό μέτωπο πάρκο ιστορικού, αρχαιολογικού, οχυρωματικού τουρισμού στην Κρήτη, προσελκύοντας χιλιάδες επισκέπτες, όπως γίνεται σε άλλα κράτη της Ευρώπης.

Όπως όμως αναφέρει ο κ. Μιχάλης Σπυριδάκης, Πρόεδρος του Δικτύου Συλλόγων Μεσσαράς, το δίκαιο αίτημα τους, δεν έχει βρει ανταπόκριση από την Πολιτεία και ειδικά από το Υπουργείο Πολιτισμού. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη ειχε απαντήσει σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή ΚΙΝΑΛ Βασίλη Κεγκέρογλου, με θέμα «Αναστήλωση και ανάδειξη της Λαβυρίνθου Μεσαράς» (24-5-2021 αρ Πρωτ 799) ότι «το Υπουργείο Πολιτισμού έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον του, τουλάχιστον τα δύο τελευταία χρόνια, έμπρακτα, για την ανάδειξη εγκαταστάσεων των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, ακριβώς μέσα από τη λογική της ανάδειξης του ιστορικού τουρισμού στην Ελλάδα, που ενώ έχει αναπτυχθεί σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν ανάλογες εγκαταστάσεις των δύο πολέμων, δεν έχουν αξιοποιηθεί εδώ, όπως θα έπρεπε. Επομένως, έχουμε κάθε λόγο να μας ενδιαφέρει η ανάδειξη του συγκεκριμένου λατομείου/σπηλαίου του Λαβυρίνθου, σε συνδυασμό και με τις άλλες εγκαταστάσεις».

Γιατί τώρα υπάρχει αυτή η αντίφαση μη κήρυξης του Ασφεντιλιά ως ιστορικού τόπου; Αυτό είναι κάτι για το οποίο διερωτώνται όλοι! Ένα ακόμη ερώτημα έχει να κάνει με το γεγονός πως ως σήμερα δεν έχει γίνει αυτοψια απο ειδικους της Ιστορίας Πολέμου και από την ίδια την κ. Μενδωνη για να διαπιστώσει την ιστορική αξία των συγκεκριμένων μνημείων.

Αντίθετα και... ανεξήγητα (αφού οι πληροφορίες και τα στοιχεία είναι πολλά και εμπεριστατωμένα) η απάντηση της κ. Μενδώνη το 2022 ήταν ότι τα στοιχεία δεν ήταν επαρκή, ενώ ήταν και μάλιστα είχαν συμπληρωθεί επιπλέον με άλλες πληροφορίες για επιμέρους σημεία, όπως οι δεξαμενές νερού και τα μαγειρεία.

«Δεν στέλνουν ειδικούς για αυτοψία, ούτε δέχονται να γίνουν επιτροπές από ειδικούς και να δουν τα οχυρωματικά έργα», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Σπυριδάκης.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το 2011 ο Γερουλάνος είχε αναγνωρίσει 2 οχυρωματικά έργα ως μνημεία. Γιατί δε γίνεται το ίδιο για ένα ολόκληρο στρατόπεδο, καθώς και να κηρυχτεί ιστορικός τόπος ευρύτερα, τη στιγμή που έχουν γίνει Επερωτήσεις από Βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου, χωρίς να υπάρξει επί της ουσίας καμία απάντηση.

Κλείνοντας, αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι πως τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τις γερμανικές οχυρώσεις, έρχεται στο φως το δίκτυο αιχμαλώτων του Τυμπακίου και ξεκινάει σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνεργασία, αρχής γενομένης από την Νορμανδία για την περαιτέρω ισχυροποίηση της θέσης και της ιστορικής αξίας του μνημείου.»