Γνώμες

Αφιέρωμα του Harvard στον Γιάννη Σμαραγδή

28 July, 2019 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΠΡΟΣΩΠΑΑΡΘΡΑΓΝΩΜΕΣ

Αφιέρωμα του Harvard στον Γιάννη Σμαραγδή

«El Greco», «Καβάφης» και «Καζαντζάκης» μαγνητίζουν το κοινό παγκοσμίως – Βραβείο φωτογραφίας στην Ιταλία για την ταινία «Καζαντζάκης»

Έγκυρο Ελληνικό έντυπο του εξωτερικού, εν πλήρη γνώση του τρόπου που λειτουργούν οι ταινίες του Γιάννη Σμαραγδή, περιέγραψε με τον καλύτερο τρόπο αυτό που συμβαίνει με αυτές τις ταινίες στο εξωτερικό: «οι τρεις ταινίες του Γιάννη Σμαραγδή είναι ο καλύτερος πρεσβευτής του Ελληνισμού εκτός Ελλάδος».

Όμως, ξεχωριστή σημασία για τον σκηνοθέτη ήταν το τιμητικό αφιέρωμα που οργανώθηκε από το τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ σε συνεργασία με τους εξέχοντες Έλληνες διδάσκοντες του ΜΙΤ. Προβλήθηκαν οι τρεις ταινίες του σκηνοθέτη ΚΑΒΑΦΗΣ, EL GRECO, ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, με εξαιρετική επιτυχία.

Το αφιέρωμα ξεκίνησε με την τελευταία ταινία «Καζαντζάκης» και ο συντονιστής του αφιερώματος Αριστείδης Καραλής (Research Scientist in nanophotonics στο MIT), έγραψε:

«Η προβολή της ταινίας ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ πήγε υπέροχα! Είχαμε πάρα πολύ κόσμο, πολύ περισσότερο από όσο περιμέναμε, οπότε αναγκαστήκαμε να δείξουμε την ταινία σε 2 διαφορετικές αίθουσες ταυτόχρονα! Ήρθαν καθηγητές από διάφορα πανεπιστήμια. Στο τέλος της προβολής, φυσικά έπεσε πολύ χειροκρότημα! Από τη μεριά μου, να σας συγχαρώ για την ταινία! Ήταν πραγματικά, πολύ ευαίσθητη. Πέραν από την προφανώς εκπληκτική φωτογραφία και μουσική, εμένα μου άρεσε πολύ ο τρόπος που παρουσιάσατε πώς διαφορετικά άτομα (ο Χριστός, ο Βούδας, ο Λένιν, ο πατέρας του κι ο Ζορμπάς) κι οι ιδέες που εκπροσώπευαν μάχονταν διαρκώς στο κεφάλι του Καζαντζάκη, οδηγώντας τον έτσι να βγάλει αυτή τη μάχη στο χαρτί. Όταν ανακοίνωσα ότι θα κάνουμε τριλογία, οι θεατές αντέδρασαν με ενθουσιασμό».

Το ίδιο έγινε και με την ταινία «El Greco»: «Πάρα πολύ ωραία, όπως και την άλλη φορά και καλύτερα! Εκπληκτικό cinematography, ως συνήθως, και το θέμα ήταν πολύ πρόσφορο για κάτι τέτοιο: Όλη η ταινία ήταν ένας πίνακας. Ένας Ρουμάνος, που ήρθε ανελλιπώς σε όλες τις ταινίες, με έπιασε στο τέλος και μου είπε: «Εκπληκτική εικόνα. Η καλύτερη από τις 3 ταινίες. Πρόσεξες ότι μερικές σκηνές, όπου το φως έμπαινε στο δωμάτιο από μία πλευρά, ήταν ίδιες με πίνακες του Vermeer; Ευχαριστούμε που φέρνετε τέτοιες καλές Ευρωπαϊκές ταινίες, γιατί δεν υπάρχουν στην Αμερική.» Καλή επιτυχία στον «Καποδίστρια». Ανυπομονούμε να τη δείξουμε, όταν την τελειώσετε με το καλό! Ευχαριστούμε και πάλι από καρδιάς για την ευκαιρία να δείξουμε τα έργα αυτά και συνάμα να μάθουμε για μεγάλους Έλληνες δημιουργούς. Και οι ταινίες και οι βιογραφίες τους ήταν τρομερός εμπλουτισμός της πολιτισμικής παιδείας της απόδημης νεολαίας μας και όχι μόνο».

Καβάφης και Harvard

Με τον ίδιο ενθουσιασμό παρακολούθησαν οι θεατές και την ταινία «Καβάφης». Επειδή ο σκηνοθέτης δεν μπόρεσε να παραβρεθεί (λόγω της προετοιμασίας για τη νέα του ταινία «Καποδίστριας» και πρέπει να είναι έτοιμη το 2021, επετειακό έτος για τα 200 χρόνια από την Απελευθέρωση της Ελλάδος), έστειλε το παρακάτω κείμενο: «Ας μου επιτραπεί να θυμίσω την πρώτη προβολή της ταινίας ΚΑΒΑΦΗΣ το 1997 την οποία παρακολούθησαν καθηγητές του Harvard και του ΜΙΤ, ελληνικής καταγωγής, διεθνούς κύρους…».

Ένας από αυτούς ήταν ο περιώνυμος καθηγητής, «ο δικός μας» Μάικλ Δερτούζος, γκουρού και δάσκαλος του Bill Gates, μεταξύ άλλων, που μου είχε πει μετά την προβολή: «Σας ευχαριστώ πολύ και κυρίως σας ευχαριστώ γιατί μου θυμίσατε τι ΔΕΝ πρέπει να ξεχάσουμε εμείς οι άνθρωποι της επιστήμης για το μέλλον της Ανθρωπότητας: την ευαισθησία».

Όλες οι ταινίες που ακολούθησαν είχαν ασυναίσθητα ως οδηγό αυτή τη φράση του Μάικλ Δερτούζου: Να μην χαθεί η ευαισθησία στους μέλλοντες καιρούς.

Όμως, πρέπει να πω ότι κάνοντας την ταινία, έζησα μεγάλες χαρές. Όχι μόνο γιατί πήρα πολλά βραβεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ούτε γιατί προβαλλόταν επί 12 συναπτά έτη στον κινηματογράφο Accattone στο Παρίσι της Γαλλίας, έξω από τη Σορβόννη. Μεγάλη χαρά μού έδωσε κυρίως γιατί έγραψε αφιλοκερδώς την μουσική της ταινίας ο Μεγάλος Βαγγέλης Παπαθανασίου (Vangelis) και ζήσαμε μ’ αυτόν τον τεράστιο Έλληνα 10 ολόκληρα χρόνια σαν αδελφές ψυχές». Το κείμενο διαβάστηκε από τον Αριστείδη Καραλή, που χειροκροτήθηκε με ενθουσιασμό.

«Η προβολή της ταινίας «Καβάφη» πήγε και πάλι εξαιρετικά! Είχαμε πάλι πολύ κόσμο. Έχοντας πλέον δει τις ταινίες σας, μπορώ να πω ότι έχετε την ικανότητα να αποδίδετε μια εκπληκτική ατμόσφαιρα στις ταινίες σας. Ίσως είναι αυτή η «ευαισθησία», στην οποία αναφέρεστε, που εκφράζετε εν μέρει με τις μαγικές φωτογραφικές σας λήψεις και τη σαγηνευτική μουσική. Αυτό διατύπωσαν και όλοι, με όσους μίλησα μετά την ταινία. Ευχαριστούμε πολύ για όλα. Απολαμβάνουμε όλοι στο μέγιστο αυτό το ταξίδι στις ταινίες του Σμαραγδή και της Ελληνικής τέχνης!», έγραψε ο Αριστείδης Καραλής.

Εδώ πρέπει να πούμε πως όταν ο Γιάννης Σμαραγδής βρέθηκε στην προβολή του Harvard το 1997, δώρισε ένα λεύκωμα της ταινίας που είχε κυκλοφορήσει τότε (και είναι πλέον εξαντλημένο) στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου. Τώρα, απευθυνόμενος στην υπεύθυνη του τμήματος Κλασικών Σπουδών, κυρία Καλλιόπη Δούρου και συνδιοργανώτρια του τιμητικού αφιερώματος, έστειλε πάλι ένα βιβλίο του στοχαστή συγγραφέα Μίμη Τσακωνιάτη Γιάννης Σμαραγδής: Ο Αρχιτέκτονας της Ψυχής, Καλή σου νύχτα κυρ Αλέξανδρε, ακριβώς γιατί είναι και αυτό εξαντλημένο πλέον.

Μαζί με αυτό, έστειλε τα DVD των ταινιών «Καβάφης» και «Καζαντζάκης» υπογεγραμμένα για τις ανάγκες του τμήματος Κλασικών Σπουδών και της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Πολύ σύντομα θα στείλει και το επόμενο βιβλίο του Μίμη Τσακωνιάτη το οποίο βασίζεται πάνω στην ταινία «Καβάφης» στα Ελληνικά, που σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Αρμός. Αμέσως μετά θα μεταφραστεί και θα εκδοθεί και στα Αγγλικά, και τότε θα στείλει και αυτό για τις ανάγκες της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Harvard.

Ο Καζαντζάκης ταξιδεύει, αποθεώνεται και βραβεύεται με το Βραβείο Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ischia της Ιταλίας

Εν τω μεταξύ, το ταξίδι της ταινίας «Καζαντζάκης» ξεκίνησε εκτός Ελλάδος με την βράβευση στο φεστιβάλ Χιούστον με 4 βραβεία (Καλύτερης Ταινίας, Φωτογραφίας, Μουσικής, Α’ Ανδρικού) και δυο υποψηφιότητες (Α’ Γυναικείου, Β’ Ανδρικού ) και με τον θερμό θαυμασμό του Κριτικού Κινηματογράφου Νικ Νίκολσον, ιδρυτή του Houston Film Critics Society που έγραψε: «I loved Kazantzakis!» (Λάτρεψα την ταινία ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ!). Έκτοτε μέχρι και σήμερα όπου κι αν έχει προβληθεί, σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, η ταινία αποθεώνεται.

Την περασμένη εβδομάδα, μάλιστα, η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ischia, όπου ο Άρι Σταύρου απέσπασε το Βραβείο Φωτογραφίας.

Επίσης, πρόσφατα προβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σιγκαπούρης, ανάμεσα σε άλλες ευρωπαϊκές ταινίες. Ο «Καζαντζάκης» αποθεώθηκε, οι θεατές εν τέλει δεν χωρούσαν στην αίθουσα (και αυτό έγινε μόνο στην συγκεκριμένη ταινία), στο τέλος της προβολής καταχειροκροτήθηκε και θεωρήθηκε από όλους τους θεατές και εμπλεκόμενους ως η καλύτερη ταινία του Φεστιβάλ. Μάλιστα, η Πρέσβειρα της Γαλλίας στη Σιγκαπούρη δήλωσε δημόσια τον θαυμασμό της για τον επιπρόσθετο λόγο ότι συμπαραγωγός της ταινίας είναι η Γαλλία.

Σε αντίστοιχο φεστιβάλ Ευρωπαϊκών ταινιών στο Τορόντο, παραβρέθηκε η ηθοποιός Μαρίνα Καλογήρου που έζησε μια αποθέωση «ουρά ένα ολόκληρο τετράγωνο. Ο κόσμος να κλαίει. Δε με άφηναν να φύγω. Μου φιλούσαν τα χέρια».

Θυμίζουμε, επίσης, ότι στην προβολή της ταινίας στο Museum of the Moving Image στη Νέα Υόρκη, o διευθυντής του Hellenic Film Society, James DeMetro είπε το εξής: «Η προβολή της ταινίας «Καζαντζάκης» την Κυριακή στο Museum of the Moving Image ήταν ένας θρίαμβος! Θα πρέπει να είστε πολύ περήφανοι. Το χειροκρότημα ήταν συνεχές μετά το τέλος της ταινίας και με όσους μίλησα είχαν κάτι θετικό να πουν για την ταινία. Δεν άκουσα κανένα αρνητικό σχόλιο, ενώ συνήθως τα ακούω και αυτά. Πιστέψτε με, ήταν μια από τις καλύτερες προβολές που είχαμε ποτέ. Το Hellenic Film Society συμφώνησε με το μουσείο να γίνονται κάθε μήνα προβολές Ελληνικών ταινιών και είμαι σίγουρος ότι ο «Καζαντζάκης» θα μας βοηθήσει πολύ να μεγαλώσουμε το κοινό μας. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η δια του στόματος προώθηση της ταινίας θα είναι ισχυρή».

Επίσης, στην αποθεωτική προβολή της ταινίας στην UNESCO στο Παρίσι, μάλιστα, Γάλλος θεατής σχολίασε δημόσια: «η ταινία είναι άξια να λάβει τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών»!

Θυμίζουμε ότι η ταινία «Καζανζτάκης» έχει εκχωρηθεί αφιλοκερδώς στο Υπουργείο Εξωτερικών και στην Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού για την πολιτιστική διπλωματία της χώρας και όπου προβάλλεται στο εξωτερικό, γνωρίζει την ίδια υποδοχή.

Όπως είναι γνωστό, η ταινία δέχτηκε λυσσώδη και οργανωμένη επίθεση στην Ελλάδα και στην προσπάθειά τους να την λερώσουν, υπήρξαν δηλητηριώδη κείμενα τόσο στην Ελλάδα αλλά δυστυχώς και στη Γαλλία, μόνο από Έλληνες. Ένας από αυτούς τους Έλληνες στο Παρίσι, έγραψε:

«Μην πάτε να δείτε αυτή την απαίσια ταινία ενός άθλιου σκηνοθέτη», χωρίς μάλιστα να την έχει δει! Ο ίδιος αργότερα τοποθετήθηκε υποψήφιος στη λίστα του ΣΥΡΙΖΑ για την Ευρωβουλή!

Ενάντια στο τότε αρνητικό κλίμα για την ταινία η μόνη φωνή από την Ελλάδα που στήριξε την ταινία στην UNESCO στο Παρίσι ήταν του συμπατριώτη μας Λευτέρη Αυγενάκη, τότε Γενικός Γραμματέας της ΝΔ, ο οποίος έστειλε θερμή επιστολή (που εν τέλει δικαιώθηκε πλήρως) και μεταξύ άλλων έγραψε: «Στο πλαίσιο της εκδήλωσης αποτίνοντας τιμή στον μεγάλο αυτόν Έλληνα θα προβληθεί και η ταινία του μοναδικού Γιάννη Σμαραγδή. Ένα έργο ανυψωτικό και λυτρωτικό για όλους τους Έλληνες, που μας γεμίζει δύναμη και αισιοδοξία στους δύσκολους καιρούς που ζούμε.

Πρόκειται για μια εξαιρετική ταινία μέσα από την οποία γνωρίζουμε τον μεγάλο «άγνωστο» Καζαντζάκη και το έργο του. Έργο ύμνος στους Έλληνες και την Ελληνική ψυχή, την Κρήτη, την Ελλάδα και το Ελληνικό φως!

Ο αυθεντικά αδέσμευτος και αντισυμβατικός Νίκος Καζαντζάκης, δεκαετίες μετά το θάνατό του, εξακολουθεί να μας προκαλεί και να μας εμπνέει. Στις μέρες μας, μάλιστα, που ο λαϊκισμός ισοπεδώνει και αλλοιώνει έννοιες και αξίες, έχουμε τη δυνατότητα στο πλαίσιο εκδηλώσεων όπως η σημερινή, να μιλάμε και να γνωρίζουμε ξανά τον Νίκο Καζαντζάκη, να ανακαλύπτουμε στοιχεία της συλλογικής μας ταυτότητας ως Έλληνες, στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να πορευθούμε με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο μέλλον.

Εύχομαι από καρδιάς καλή επιτυχία στην εκδήλωσή σας».

Η ταινία «Καποδίστριας» προετοιμάζεται για το 2021, επέτειο των 200 χρόνων από την Απελευθέρωση της Ελλάδας.

Με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ο Γιάννης Σμαραγδής με τους συνεργάτες του προετοιμάζουν την ταινία «Καποδίστριας», που στηρίζεται πάνω στο βίο του μεγαλύτερο Έλληνα πολιτικού, του Ιωάννη Καποδίστρια, που αγαπήθηκε από το λαό, όσο κανένας άλλος, που δυστυχώς δολοφονήθηκε από Ελληνικά χέρια.

Η ταινία έχει σαν στόχο να αναδείξει τον μεγάλο αυτό άνθρωπο που όλοι μας τον «ξέρουμε», αλλά κατ’ ουσίαν δεν τον «γνωρίζουμε»…

Το σενάριο έχει ολοκληρωθεί από τον σκηνοθέτη, τον συγγραφέα Δημήτρη Νόλλα με την συνεργασία της βραβευμένης Αγγλίδας σεναριογράφου Jackie Pavlenko, συνεργάτιδας του σκηνοθέτη τόσο στην ταινία EL GRECO, όσο και στην ταινία Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ.

Η ταινία οργανώνεται για να αρχίσουν τα γυρίσματα το συντομότερο δυνατόν, ώστε να είναι έτοιμη για προβολή το 2021, και θα μπορεί η ταινία να λειτουργήσει ως «ατμομηχανή» των επετειακών εκδηλώσεων που θα γίνουν για τα 200 χρόνια από την Απελευθέρωση της Ελλάδος. Εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα, την Ελβετία και τη Ρωσία, όσο και στη Γαλλία, χώρες με τις οποίες σχετίζονται με τον Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.

Πρόθεση του σκηνοθέτη είναι όταν η ταινία ολοκληρώσει τον κύκλο της στις κινηματογραφικές αίθουσες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και αυτή η ταινία να παραχωρηθεί επίσης αφιλοκερδώς στο Υπουργείο Εξωτερικών για την πολιτιστική διπλωματία της χώρας.