Οικονομία

Τουρισμός: Ερχονται περισσότεροι, αλλά ξοδεύουν λιγότερα

kathimerini.gr 18 July, 2025 OIKONOMIAΑΡΘΡΑ

Τουρισμός: Ερχονται περισσότεροι, αλλά ξοδεύουν λιγότερα

«Kλειδί» στην προσπάθεια στροφής σε ένα πιο διατηρήσιμο τουριστικό μοντέλο είναι η επιδίωξη της αύξησης της οικονομικής συνεισφοράς του κλάδου όχι μέσω αύξησης των αφίξεων, αλλά μέσω αύξησης της δαπάνης ανά επισκέπτη.

Και αυτό διότι τα τελευταία χρόνια το μοντέλο τείνει προς την κατεύθυνση «όλο και περισσότεροι τουρίστες, οι οποίοι διαμένουν όλο και λιγότερο στη χώρα και αφήνουν όλο και λιγότερα χρήματα», με αποτέλεσμα η διόγκωση της ζήτησης να μεταφράζεται συχνά και σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά και του επιπέδου παρεχομένων υπηρεσιών. Κάτι που μπορεί να πλήξει την ίδια τη ζήτηση σε μακροχρόνιο ορίζοντα.

Επιπλέον, η πραγματική σε αποπληθωρισμένους όρους ανάπτυξη του τουρισμού εκτιμάται χαμηλότερη από την ονομαστική.

Τα συγκριτικά προσαρμοσμένα για τον πληθωρισμό στοιχεία που παραθέτει η Eurobank είναι αποκαλυπτικά: την 5ετία 2020-2024, δηλαδή την περίοδο που περιλαμβάνει τη διαταραχή της πανδημίας και την ενεργειακή κρίση, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις στην Ελλάδα, μετά την κατακόρυφη συρρίκνωσή τους στα 4,3 δισ. ή στο 2,6% του ΑΕΠ το 2020, ανέκαμψαν ταχέως στα 21,6 δισ. ή στο 9,1% του ΑΕΠ το 2024.

Παρά ταύτα, δεν ξεπέρασαν τα προ πανδημίας επίπεδα ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ σε πραγματικούς όρους, ήτοι σε σταθερές τιμές, το απόλυτο μέγεθός τους ήταν μικρότερο κατά 1,6% σε σύγκριση με το 2019 (+18,8% σε ονομαστικούς όρους, ήτοι σε τρέχουσες τιμές).

Εν τω μεταξύ, η άνοδος των ταξιδιωτικών εισπράξεων στην Ελλάδα από το 2011 μέχρι το 2024 (5,8% κατά μέσον όρο ετησίως) προήλθε κυρίως από τη συνιστώσα των αφίξεων, σημειώνει η Eurobank.

Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των αφίξεων ήταν 7,1%, οδηγώντας την εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση σε 40,7 εκατ. ταξιδιώτες το 2024 από 15 εκατ. το 2010. Αντιθέτως, η μέση δαπάνη των ταξιδιωτών μειώθηκε στα 530,6 ευρώ το 2024, από 640,4 ευρώ το 2010. Αυτό αντανακλά τη μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής των ταξιδιωτών στην Ελλάδα στις 5,9 διανυκτερεύσεις το 2024, από 9,3 το 2010. Από το 2011 μέχρι το 2024 ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός στην κατηγορία των εστιατορίων και ξενοδοχείων ήταν 1,9%.

Συνεπώς, ο πραγματικός μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής της μέσης δαπάνης ανά διανυκτέρευση ήταν 0% την περίοδο 2011-2024 (-3,2% για τη μέση δαπάνη) και ο αντίστοιχος των ταξιδιωτικών εισπράξεων 3,9%.

Αυτά είναι τα σημαντικά ευρήματα της μελέτης της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Ερευνας της Eurobank με τίτλο «Πυλώνας τουρισμού: Βασικά χαρακτηριστικά, επίδραση στην οικονομία, προκλήσεις, ευκαιρίες και προτάσεις πολιτικής».

Για να γίνει όμως η στροφή σε ένα πιο διατηρήσιμο τουριστικό μοντέλο με αύξηση της οικονομικής συνεισφοράς του κλάδου μέσω της αύξησης της δαπάνης αν επισκέπτη και καλύτερη γεωγραφική και εποχική κατανομή, πρέπει να εμπεδωθεί από όλους τους εμπλεκομένους «η παραδοχή ότι η βιωσιμότητα του τουριστικού προϊόντος, σε κάθε προορισμό, συνδέεται με τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης κάθε τόπου, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της ομορφιάς των φυσικών τοπίων», υπογραμμίζουν οι οικονομολόγοι που υπογράφουν τη μελέτη, εξηγώντας ότι «αυτοί είναι οι παράγοντες που εγγυώνται την αυθεντικότητα της εμπειρίας». Η προώθηση αυτού του νέου μοντέλου τουρισμού που πρέπει να βελτιώνει συνεχώς την εμπειρία του ταξιδιώτη προϋποθέτει και σχυρή στήριξη από την πολιτεία σε 10 κυρίως μέτωπα, εξηγεί η Eurobank:

1. Αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας για την αυθαίρετη δόμηση (απόσυρση παράνομων κτισμάτων, αποφυγή νομιμοποιήσεων) και περιορισμός και της –έως τώρα νόμιμης– εκτός σχεδίου δόμησης. «Η χύδην δόμηση είναι ανορθολογικός και χωροκατακτητικά επιθετικός τρόπος αξιοποίησης της γης και οδηγεί σε υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, εξώθηση αγροτικών δραστηριοτήτων αλλά και επιδείνωση της στάθμης των τουριστικών εσόδων. Οι σχετικές δράσεις είναι ίσως η υψηλότερη προτεραιότητα, δεδομένου ότι η χύδην δόμηση δεν αναστρέφεται και μπορεί να καταστρέψει έναν τουριστικό προορισμό, ίσως και οριστικά», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

2. Θέσπιση και τήρηση νομοθεσίας για τη χωροθέτηση των μονάδων φιλοξενίας και εστίασης και την εναρμόνισή τους με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Απόσυρση ή τροποποίηση μονάδων που παραβιάζουν αυτόν τον κανόνα.

3. Προτεραιοποίηση ανέγερσης ξενοδοχειακών μονάδων υψηλότερης στάθμης και αναβάθμιση υφισταμένων. Κάποια πρώτα βήματα έχουν γίνει: ο αριθμός των 5άστερων ξενοδοχείων έχει αυξηθεί κατά 37% και των 4στερων κατά 14% την τελευταία πενταετία.

4. Αναβάθμιση των υποδομών που στηρίζουν τον ποιοτικό και όχι τον μαζικό τουρισμό: υπογειοποίηση καλωδίων, προστασία παραδοσιακών οικισμών, ανάδειξη μνημείων και μουσείων, πολιτιστικές εκδηλώσεις, χιονοδρομικά κέντρα, δρόμοι, μαρίνες, γρήγορο Διαδίκτυο, διαχείριση ενέργειας, νερού και απορριμμάτων κ.λπ.

Η συνεισφορά του τουρισμού στην οικονομία θα ενισχυθεί όχι μέσω αύξησης των αφίξεων, αλλά μέσω αύξησης της δαπάνης ανά επισκέπτη, τονίζει σε έκθεσή της η Eurobank.

5. Δράσεις εξωραϊσμού του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος.

6. Κατάρτιση και αναβάθμιση δεξιοτήτων του προσωπικού.

7. Κίνητρα για εναλλακτικές μορφές τουρισμού με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία: υγείας, πολιτιστικός και θρησκευτικός τουρισμός, αγροτουρισμός, city breaks. Η μελέτη δείχνει ότι έτσι ο τουρισμός θα μπορούσε να επιτύχει καλύτερη γεωγραφική και χρονική κατανομή των εσόδων.

8. Στήριξη πρακτικών αειφορίας για τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό και προστασία της βιοποικιλότητας και του οικοσυστήματος.

9. Επιβολή περιορισμών στις τουριστικές μισθώσεις. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, υπογραμμίζει η Eurobank, πρέπει να επιστρέψουν στον σκοπό για τον οποίον δημιουργήθηκαν: την οικονομία διαμοιρασμού, ήτοι κατοικίες τις οποίες οι ιδιοκτήτες τους χρησιμοποιούν οι ίδιοι και τις υπενοικιάζουν για λίγες ημέρες, όταν δεν τις χρησιμοποιούν. «Μια κατοικία η οποία ενοικιάζεται για 10 ή 11 μήνες αποτελεί κανονική οικονομική δραστηριότητα και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια». Ειδάλλως, «επωφελούνται από φορολογικό και κανονιστικό αρμπιτράζ έναντι των ξενοδοχείων, νοθεύοντας τον ανταγωνισμό». Επιπλέον, αυτή η πρακτική δίδει πολύ ισχυρό κίνητρο εκτός σχεδίου δόμησης, υποβαθμίζοντας το τοπίο. Η δε χρήση οικιστικών ακινήτων για εμπορικούς σκοπούς μπορεί να οξύνει το στεγαστικό, επισημαίνει η Eurobank.

10. Εφαρμογή μέτρων για την προστασία από την κλιματική αλλαγή, όπως ενθάρρυνση αφίξεων εκτός περιόδων υψηλών θερμοκρασιών, αποφυγή δόμησης κοντά στον αιγιαλό ή σε άλλες ευαίσθητες περιοχές, αναβάθμιση ενεργειακής αποδοτικότητας των μονάδων, φυτεύσεις.

«Μια τέτοια προσπάθεια μετασχηματισμού του μοντέλου του τουρισμού δυσχεραίνεται από το γεγονός ότι το όφελος είναι σημαντικό και για πολλούς, αλλά είναι έμμεσο και μακροπρόθεσμο, ενώ το κόστος είναι για συγκεκριμένους και βραχυπρόθεσμο. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια αυτή δεν είναι πιθανό να ευδοκιμήσει χωρίς την ενεργητική στήριξη –και αστυνόμευση– τέτοιων πολιτικών από το κράτος. Επιπλέον, οι άνθρωποι του τουρισμού πρέπει να συμπαραταχθούν και να πρωτοστατήσουν σε αυτή την προσπάθεια, δεδομένου ότι συνιστά στοιχειώδη προστασία των επενδύσεών τους», τονίζουν οι συντάκτες της μελέτης.