Υγεία

Το αίμα «μιλάει» για τον καρκίνο – Τεστ με ελληνική υπογραφή σώζει ζωές

tovima.gr 27 August, 2025 ΥΓΕΙΑΑΡΘΡΑ

Το αίμα «μιλάει» για τον καρκίνο – Τεστ με ελληνική υπογραφή σώζει ζωές

To «Αγιο Δισκοπότηρο» σε ό,τι αφορά την οικουμενική μάχη με τον καρκίνο δεν περιορίζεται στην έρευνα για καλύτερη θεραπεία του. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έγκαιρη διάγνωσή του ώστε να είναι όσο πιο αντιμετωπίσιμος γίνεται.

Δεν είναι λοιπόν διόλου παράξενο το γεγονός ότι προσφάτως κυριάρχησε στα ΜΜΕ μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Cancer Discovery» και η οποία έδειξε ότι ένα πειραματικό τεστ αίματος μπορεί να εντοπίσει πολλές μορφές καρκίνου (κυρίως συμπαγείς όγκους) τρία και πλέον χρόνια πριν από τη διάγνωση, προσφέροντας έτσι πολύτιμο χρόνο έγκαιρης δράσης.

Ενας εκ των «πυλώνων» αυτής της υποσχόμενης ερευνητικής δουλειάς ήταν ο ΄Eλληνας καθηγητής Ογκολογίας, Παθολογίας και Ανθρώπινης Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς Νικόλας Παπαδόπουλος – παγκοσμίως γνωστός ως ένας από τους «πατέρες» της ανακάλυψης της γενετικής βάσης του κληρονομικού μη πολυποδιασικού καρκίνου του παχέος εντέρου (αφορά το 5%-8% των περιπτώσεων της νόσου).

Ο δρ Παπαδόπουλος μίλησε στο ΒΗΜΑ-Science για τον δρόμο (του αίματος) που ανοίγεται στο πεδίο της πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου και, όπως προέκυψε από τα λεγόμενά του, ο δρόμος αυτός, της «υγρής βιοψίας», έχει ακόμη «αγκάθια», από τα οποία οι ερευνητές πρέπει να περάσουν αλώβητοι προς όφελος του πληθυσμού.

Διαφορική ανάλυση

Να εξηγήσουμε κατ’ αρχάς τι παρουσίασε προσφάτως ο δρ Παπαδόπουλος και οι υπόλοιποι ερευνητές του Τζονς Χόπκινς δίνοντας ελπίδα για πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου. Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε δείγματα αίματος 26 συμμετεχόντων μιας άλλης ευρύτερης μελέτης σχετικά με την καρδιαγγειακή υγεία, οι οποίοι διαγνώστηκαν με καρκίνο μέσα σε έξι μήνες από τη συλλογή των δειγμάτων. Τα δείγματα αυτά συγκρίθηκαν με δείγματα αίματος 26 υγιών ατόμων.

Τι αναζήτησαν οι ερευνητές στα δείγματα; Γενετικό υλικό των όγκων που κυκλοφορούσε στο αίμα (circulating tumor DNA, ctDNA). «Χρησιμοποιήσαμε ένα εξελιγμένο τεστ πρώιμης ανίχνευσης πολλών καρκίνων (multicancer early detection – MCED – test), το οποίο αναπτύξαμε προκειμένου να “συλλάβουμε” θραύσματα μεταλλαγμένου DNA, τα οποία ”διαρρέουν” από τους όγκους στην κυκλοφορία του αίματος» εξήγησε ο καθηγητής.

Με χρήση του πειραματικού τεστ ανιχνεύθηκαν «σημάδια» καρκίνου σε οκτώ από τους 26 μελλοντικούς ασθενείς. Και εδώ έρχεται το… highlight της υπόθεσης: Για έξι από αυτούς τους ασθενείς υπήρχαν στο αρχείο παλαιότερα δείγματα αίματος (είχαν ληφθεί από 3,1 ως 3,5 έτη πριν από τη διάγνωση) και στην ανάλυση των δειγμάτων τεσσάρων εξ αυτών εντοπίστηκαν μεταλλάξεις που προέρχονταν από τους όγκους.

Υπόσχεση ελπίδας

«Τα ευρήματα αυτά αντικατοπτρίζουν την υπόσχεση που δίνουν τα MCED τεστ στην πολύ πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου, όταν θα μπορεί να είναι πολύ πιο αντιμετωπίσιμος μέσω χειρουργικής επέμβασης ή θεραπειών» σημείωσε ο έλληνας καθηγητής, σπεύδοντας ωστόσο να συμπληρώσει: «Θα πει ίσως κάποιος ότι δεν ήταν μεγάλη η αποτελεσματικότητα του τεστ.

Στη συγκεκριμένη μελέτη όμως θελήσαμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αν μπορούμε να ανιχνεύσουμε τον καρκίνο χρόνια νωρίτερα και η απάντηση ήταν θετική. Είδαμε ότι ήταν δυνατή η τόσο πρώιμη ανίχνευση αναζητώντας στο DNA που κυκλοφορεί στο αίμα μόνο μεταλλάξεις, χωρίς να έχουμε δηλαδή στα χέρια μας ένα ολοκληρωμένο τεστ που να λαμβάνει υπόψη του πολλές παραμέτρους».

Ο δρ Παπαδόπουλος υπογράμμισε ότι τα αποτελέσματα αυτά είναι ενθαρρυντικά, προσέθεσε ωστόσο ότι υπάρχουν ακόμη μεγάλα στοιχήματα που πρέπει να κερδηθούν.

«Οφείλουμε – και αυτό προσπαθούμε – να αυξήσουμε την ευαισθησία αλλά και την ειδικότητα του τεστ (σ.σ.: η ευαισθησία αφορά την ικανότητα επιτυχούς εντοπισμού των θετικών αποτελεσμάτων δίνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα ενώ η ειδικότητα αφορά την επιτυχία εντοπισμού των αρνητικών αποτελεσμάτων δίνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα ψευδώς θετικά αποτελέσματα).

Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι απώτερος στόχος μας είναι τέτοια τεστ να εφαρμόζονται στο μέλλον για πληθυσμιακό έλεγχο – πιθανώς σε όλα τα άτομα ηλικίας 55 ετών και άνω, μια ηλικία-ορόσημο για την ανάπτυξη καρκίνου στον γενικό πληθυσμό – προκειμένου να ανιχνεύουν εγκαίρως καρκίνους και να οδηγούν σε περαιτέρω απαραίτητες εξετάσεις.

Πρέπει λοιπόν να έχουμε αξιόπιστα τεστ διότι δεν είναι προφανώς δυνατόν να χρησιμοποιούνται εξετάσεις αίματος οι οποίες θα δίνουν ψευδή αποτελέσματα που με τη σειρά τους θα οδηγούν σε αυτό που ονομάζω ”διαγνωστική Οδύσσεια”».

Βελτίωση αποτελεσματικότητας

Πώς προσπαθούν λοιπόν οι ερευνητές να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα του τεστ τους; «Επιχειρούμε να “βυθιστούμε” ακόμη περισσότερο στα “άδυτα” του DNA που κυκλοφορεί στο αίμα. Ενα μέρος αυτού του DNA μπορεί να προέρχεται από καρκινικούς όγκους όταν υπάρχει καρκίνος στον οργανισμό, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του προέρχεται από τη φυσιολογική απόπτωση των κυττάρων.

Η διαδικασία του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου οδηγεί σε έκλυση υποπροϊόντων των πρωτεϊνών – και όχι μόνο – στην κυκλοφορία του αίματος. Η μεγάλη πρόκληση για εμάς είναι λοιπόν να ανακαλύψουμε ποια από τα στοιχεία που κυκλοφορούν στο αίμα αφορούν αποκλειστικά τον καρκίνο και να βρούμε έτσι ειδικούς βιοδείκτες».

Είναι επίσης αξιοσημείωτο και σηματοδοτεί μια περαιτέρω ερευνητική κατεύθυνση το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον ερευνητή, το αίμα μπορεί να «μιλήσει» και για άλλες νόσους, κυρίως αυτοάνοσες. «Ισως λοιπόν αναπτυχθούν με την ίδια φιλοσοφία τεστ πρώιμης διάγνωσης και άλλων νοσημάτων».

Η ερευνητική ομάδα έχει κάνει βήματα προς την κατεύθυνση της «σύλληψης» των κατάλληλων βιοδεικτών για τον καρκίνο. «Με περαιτέρω έρευνές μας προσπαθούμε να ”χαράξουμε” το σωστό μονοπάτι προς τον εντοπισμό των χαρακτηριστικών εκείνων του DNA που μαρτυρούν την ύπαρξη καρκίνου.

Λαμβάνουμε για παράδειγμα τη ”χείρα βοηθείας” της ΑΙ ώστε να αναλύσουμε καλύτερα τα χαρακτηριστικά του DNA που κυκλοφορεί στο αίμα ενώ παράλληλα αναζητούμε τους ειδικούς για τον καρκίνο βιοδείκτες ελέγχοντας μεταξύ άλλων προτεινόμενους βιοδείκτες που έχουν προκύψει από προηγούμενες μελέτες άλλων ομάδων».

Ο δρ Παπαδόπουλος, ο οποίος σημειωτέον υπεβλήθη και ο ίδιος στο πειραματικό τεστ το 2018 όταν αναπτυσσόταν η πρώτη εκδοχή του, παραδέχθηκε ότι τέτοιου είδους, ακόμη και μη παρεμβατικές, εξετάσεις «γίνονται σίγουρα με άγχος – και εγώ είχα άγχος – αλλά δίνουν καλύτερο έλεγχο στον κάθε άνθρωπο που θα λάβει θετική διάγνωση ώστε να δράσει γρήγορα σε συνεργασία με τον γιατρό του προκειμένου να νικήσει με ”συμμάχους” τις προηγμένες θεραπείες που έχουμε πλέον στα χέρια μας μια νόσο που αν εντοπιστεί νωρίς δεν είναι ανίκητη». Το μέλλον δείχνει ότι «ο τολμών (να κάνει το τεστ) πιθανότατα θα νικά (τον καρκίνο)». Το ευχόμαστε!

Πώς σώζει ανθρώπινες ζωές

Το 2020 στο πλαίσιο της ανάπτυξης του τεστ η ερευνητική ομάδα του Τζονς Χόπκινς διεξήγαγε μελέτη που περιέλαβε 10.000 γυναίκες 65 ετών και άνω χωρίς ιστορικό καρκίνου. «Εντοπίσαμε συνολικά 26 περιπτώσεις καρκίνου – όπως παγκρέατος, ήπατος, παχέος εντέρου, ωοθηκών.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα μιας εθελόντριας που δεν είχε κανένα σύμπτωμα και όμως έπασχε από καρκίνο των ωοθηκών σταδίου 1 – έναν επικίνδυνο συχνά εμφανιζόμενο καρκίνο που διαγιγνώσκεται συνήθως σε προχωρημένο στάδιο.

Μετά την αφαίρεση του καρκίνου δεν έκανε καν θεραπεία και προχωρεί, απαλλαγμένη νόσου, κανονικά τη ζωή της. Αλλες ασθενείς χρειάστηκαν θεραπεία αλλά και πάλι εντόπισαν τον καρκίνο τους πιο έγκαιρα. Σε κάθε περίπτωση είναι μεγάλη η αξία τέτοιων μη παρεμβατικών τεστ, χωρίς τα οποία πιθανότατα ασθενείς θα είχαν χειρότερη έκβαση» περιέγραψε ο καθηγητής Παπαδόπουλος.