Τοπικά νέα

Τα χίλια ονόματα της απειρογάμου Μαρίας

15 August, 2018 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΑΡΘΡΑ

Οσα ονόματα και να της έχουν δοθεί, είναι πάντοτε η Μαρία – η απείρανδρος και απειρόγαμος, που δεν ήξερε από άνδρα και γάμο.

Είναι το κοντινότερο θεϊκό πρόσωπο στον άνθρωπο, ίσως επειδή υπήρξε μάνα και φέρει αυτό το αιώνιο σύμβολο ζωής και απροϋπόθετης αγάπης. Ναοί, ξωκκλήσια και μονές έχουν αφιερωθεί σε εκείνη απανταχού στον χριστιανικό κόσμο. Είναι η μοναδική που της δόθηκε η μοίρα να φέρει στον κόσμο έναν γιο, που να τον βλέπει ως Θεό και να το εννοεί. Την έχουν ονομάσει με περισσότερα από 1.000 επίθετα, μεταξύ αυτών και Χιλιονοματούσα, ανάλογα με τον τόπο (Αθηνιώτισσα, Εξοχική, Θαλασσινή, Πυργιανή), με την τεχνοτροπία της εικόνας (Βρεφοκρατούσα, Τριχερούσα, Πλατυτέρα, Δεξιά) ή του ναού (Κρεμαστή, Θολοσκεπαστή), με τον μήνα που εορτάζεται (Βρεχούσα, Μεσοσπορίτισσα, Αυγουστιανή), με τα θαύματά της (Γιάτρισσα, Ψυχοσώστρα, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη). Είναι, όμως, και τα επίθετα που της έχουν αποδώσει υμνογράφοι και πατέρες: γλυκασμός αγγέλων, θησαυρός αδαπάνητος, καθαρωτέρα λαμπηδόνων ηλιακών, φυσίζωος, καταφυγή, κεχαριτωμένη. Της έχουν δοθεί, ωστόσο, και ονόματα που κρύβουν μιαν ιστορία· είναι τα πιο παράξενα ονόματα που έχουν ακουστεί και αυτά παρουσιάζει σήμερα η «Κ».

Πυροβοληθείσα. Είναι η εικόνα που βρίσκεται στην αγιορείτικη Μονή Βατοπεδίου. Η παράδοση λέει ότι πυροβολήθηκε στο δεξί χέρι από Τούρκο στρατιώτη, κατά το 1822, ο οποίος παραφρόνησε και κρεμάστηκε σε παρακείμενη ελιά. Μάλιστα, ο Αγιος Μνάσων ο Αρχαίος Μαθητής έγραψε μεταξύ άλλων: «Κακουργίας δαιμόνιον, απίστου χείρα οπλίσας, πάνσεπτον εικόνα πυροβολήσας, μετωνόμασε τούτην πυροβοληθείσα».

Κουφή. Το οικείο ξωκκλήσι υπάρχει στη Σαμοθράκη, πέριξ της Χώρας, μέσα στο δάσος. Λέγεται ότι θεραπεύει όσους έχουν προβλήματα ακοής, οι οποίοι πήγαιναν με ένα κεραμίδι, πάνω στο οποίο κοιμούνταν το βράδυ από την πλευρά του αυτιού που είχε πρόβλημα. Την επομένη, επέστρεφαν το κεραμίδι εκεί απ’ όπου το είχαν αρχικώς πάρει (από το ξωκκλήσι ή το σπίτι τους) και ανέμεναν το θαύμα.

Του Χάρου. Ενα εξωμονάστηρο στους Λειψούς, που χτίστηκε από μοναχούς της Ιεράς Μονής Πάτμου το 1600, πήρε το όνομά του από την τεχνοτροπία της εικόνας, η οποία παρουσιάζει την Παναγία να κρατάει στην αγκαλιά της όχι το Θείο Βρέφος, αλλά τον εσταυρωμένο Χριστό. Ετσι, λόγω της απεικόνισης του θανάτου, η εικόνα και το εξωμονάστηρο πήραν το όνομα «Παναγία του Χάρου». Με την εικόνα συνδέεται, μάλιστα, και το θαύμα των κρίνων, που ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά κάθε 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα της Παναγίας, από το 1943, οπότε και τα άφησε μια νεαρή γυναίκα.

Τριχερούσα. Είναι εικόνα που φυλάσσεται στην αγιορείτικη Ιερά Μονή Χιλανδαρίου και παρουσιάζει την Παναγία μεν, ως βρεφοκρατούσα, αλλά με ένα επιπλέον χέρι κάτω αριστερά. Είναι το χέρι του Ιωάννη του Δαμασκηνού που έκοψαν οι εικονομάχοι, κατά τον 7ο αιώνα. Λέγεται ότι εκείνος της αφιέρωσε την εικόνα, καθώς την επομένη είχε ξυπνήσει με το χέρι στη θέση του, παρακαλώντας όλο το βράδυ τη Μαρία να τον συντρέξει. Ο Ιωάννης αποφάσισε, έπειτα από αυτό, να φορέσει το μοναχικό σχήμα και με την εικόνα υπό μάλης βρέθηκε στη Λαύρα του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στην Παλαιστίνη. Από εκεί την έλαβε ο Αγιος Σάββας ο Χιλανδαρηνός, τον 12ο αιώνα, και τη μετέφερε στην ομώνυμη μονή – μια εκδοχή της παράδοσης θέλει τον Ιωάννη Δαμασκηνό να έχει ζητήσει η εικόνα, μετά τον θάνατό του, να δοθεί στον πρώτο επίσκοπο ονόματι Σάββα που θα επισκεπτόταν τη μονή. Εναν αιώνα μετά, η εικόνα μεταφέρθηκε στην Ιερά Μονή Στουντενίτσης στη Σερβία, από όπου φυγαδεύθηκε τον 15ο αιώνα πάνω σε έναν γάιδαρο, τον οποίο η παράδοση θέλει να οδήγησε η Μαρία στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου στο Περιβόλι της Παναγιάς.

Κόκκινη. Είναι ο δημοφιλής ναός της Σαντορίνης, που ονομάζεται επίσης και Παναγία Καρτεράδου. Η παράδοση θέλει τα θεμέλιά του να μπήκαν με κόκκινο κρασί λόγω έλλειψης νερού στην περιοχή, αφού ο ναύτης που θαλασσοπνιγόταν είχε κάνει τάμα στην Παναγία να χτίσει ναό προς τιμήν της στην πρώτη στεριά που θα βρει.

Μαύρη. Λέγεται ότι η Παναγία επισκέφθηκε το όνειρο ενός χωρικού από τον Βάμο Αποκορώνου στην Κρήτη και του υπέδειξε σε ποιο σπήλαιο να σκάψει για να βρει την εικόνα της. Εκείνος έκανε ό,τι του ζήτησε και βρήκε την εικόνα μαύρη από τα πετρώματα του σπηλαίου. Το ομώνυμο ξωκκλήσι, έτσι, ονομάστηκε Μαύρη Παναγιά.

Μελαχρινή. Στην ακριτική Ψέριμο των μιας χούφτας κατοίκων, πλησίον της Καλύμνου, της Κω και της Νισύρου, η Παναγιά η Μελαχρινή, που ονομάστηκε έτσι λόγω του σκούρου χρώματος της ρωσικής τεχνοτροπίας εικόνας της, κάθε Δεκαπενταύγουστο συγκεντρώνει πλοιάρια με προσκυνητές από τα γύρω νησιά για το μεγάλο πανηγύρι. Στις 8 Σεπτεμβρίου, σε άλλη Παναγιά της Ψερίμου, τη Γραφιώτισσα, γίνεται το δεύτερο πανηγύρι αφιερωμένο στη Μαρία. Μάλιστα, πρόσφατα κατέρρευσε το γραφικό εκκλησάκι που «συνόδευε» τη Γραφιώτισσα και την παραλία της.

Καθημερινή