Αρθρογραφία

Ο Μεσαρίτης επιστήμονας που ξαναγράφει... το DNA

neakriti.gr 17 December, 2018 ΑΡΘΡΑ

Ο Μεσαρίτης επιστήμονας που ξαναγράφει... το DNA

Ο επίκουρος καθηγητής Νίκος Χατζάκης στη Δανία ανακάλυψε τον μηχανισμό της πρωτεΐνης CRISPR που “σβήνει” τις ασθένειες

Αναμφίβολα πρόκειται για έναν επιστήμονα, η έρευνα του οποίου έχει γίνει βασικό αντικείμενο συζήτησης στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

Ο λόγος για τον Κρητικό Νίκο Χατζάκη, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Νανοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, που είναι ο επικεφαλής μιας άκρως σημαντικής μελέτης, η οποία βρέθηκε φέτος στο επίκεντρο της δημοσιότητας και όχι αδίκως: ο ίδιος και οι συνεργάτες του στη Δανία έβαλαν στο μικροσκόπιο ένα ένζυμο που ονομάζεται CRISPR (Κρίσπερ), ανοίγοντας “παράθυρο στο μέλλον” για την ανθρωπότητα.

Η συγκεκριμένη πρωτεΐνη έχει ήδη καταφέρει να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο ο καρκίνος και άλλες ασθένειες μελετώνται. Κι αυτό γιατί η συγκεκριμένη πρωτεΐνη, που ανακαλύφθηκε σε ζωντανούς οργανισμούς πριν από 10 χρόνια, μεταξύ των οποίων και στον άνθρωπο, αποτελεί ένα “υπερόπλο” για τους γενετιστές και αναλύθηκε εσωτερικά και διεξοδικά για πρώτη φορά σε παγκόσμια κλίμακα από τον Κρητικό επιστήμονα.

Έτσι, η πρωτεΐνη CRISPR επιτρέπει στους επιστήμονες να τροποποιούν το γονιδίωμα με περισσότερη ακρίβεια, στοχεύοντας πολλαπλά γονίδια ταυτόχρονα και με σημαντικά μειωμένο κόστος. Συνεπώς, η τεχνολογία του CRISPR δίνει στους επιστήμονες ένα εργαλείο για να ερευνήσουν συγκεκριμένα γονίδια και να κάνουν συγκεκριμένες τομές στο DNA με έναν ευέλικτο, συγκριτικά καλύτερο, αλλά και οικονομικά προσιτό τρόπο, με στόχο ακόμα και την καταπολέμηση σοβαρότατων ασθενειών.

Όπως σημείωσε στην εκπομπή “Κρήτη Σήμερα” της “ΚΡΗΤΗ TV”, όπου παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη ο κορυφαίος επιστήμονας Νανοτεχνολογίας, «το CRISPR ανακαλύφθηκε πριν από 10 χρόνια, σαν ένας αμυντικός μηχανισμός βακτηρίων, τα οποία “κόβανε και ράβανε” στην ουσία το DNA των ιών μέσα στο DNA τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιγράψουν γρήγορα, να παράγουν αντισώματα και να αντισταθούν την επόμενη φορά που οι ιοί επιτίθενται. Και ανακαλύψαμε ως ερευνητές στον κόσμο όλο, πριν από 5 χρόνια, πως και αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και στον άνθρωπο. Έκτοτε έχουν γίνει και πειράματα, δυστυχώς ή ευτυχώς, ακόμα και σε ανθρώπους. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν γιατρέψει τον καρκίνο, όπως σε ένα κοριτσάκι, αλλά και μια περίπτωση, που πρόσφατα ξεσήκωσε και τη διεθνή κατακραυγή, της εφαρμογής σε παιδιά που γεννήθηκαν και τα έκαναν ανθεκτικά στον ιό HIV, στο AIDS, όπως το γνωρίζουμε στην Ελλάδα, το οποίο δημιούργησε κάποια προβλήματα στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα».

«Στην ουσία ανακαλύψαμε τον μηχανισμό του CRISPR, που είναι ένας συνδυασμός πρωτεϊνών οι οποίες μας επιτρέπουν να αλλάζουμε και να κάνουμε edit, δηλαδή να πειράζουμε το DNA οργανισμών και στην προκειμένη περίπτωση, όχι στη δική μας αλλά από άλλες ερευνητικές ομάδες, ακόμα και σε ανθρώπους».

Ουσιαστικά, αυτό που δεν είχε γίνει μέχρι στιγμής ήταν η ενδοσκοπική ανάλυση της συγκεκριμένης πρωτεΐνης CRISPR, που ουσιαστικά μέχρι χθες έβαζε ένα “ταβάνι” στην επιστημονική κοινότητα, που έδειχνε ανήμπορη να συνεχίσει τις κλινικές μελέτες με στόχο την τροποποίηση του DNA.

Με το να προβεί στην εν λόγω έρευνα ο κ. Νίκος Χατζάκης, σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα τού συναδέλφου του κ. Montoya, όπως δήλωσε, αναλύοντας τη δομή της συγκεκριμένης πρωτεΐνης, κάμπτεται πλέον το όποιο εμπόδιο είχαν οι επιστήμονες, που προσπαθούσαν διακαώς να προχωρήσουν περαιτέρω τη γενετική τροποποίηση του DNA.

«Να σας δώσω ένα παράδειγμα... Όταν εσείς - εύχομαι να μη συμβαίνει συχνά αυτό - πάτε σε γιατρό και περιγράφετε τα συμπτώματά σας, εκείνη τη στιγμή ο γιατρός θα πρέπει να κάτσει και να αναλύσει τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα, έτσι ώστε να μπορέσει να σας πει... αυτό θα πρέπει να κάνετε, αυτό δεν το παίρνει κανείς, έτσι θα πρέπει να προχωρήσετε... Το να καταλάβει στη συγκεκριμένη περίπτωση ο γιατρός τι να σας συμβουλέψει, σημαίνει πως έχει καταλάβει τον μηχανισμό της ασθένειας μέσα στο σώμα σας και σας λέει πώς θα τον αντιμετωπίσετε. Έτσι λοιπόν κι εμείς βλέπουμε συγκεκριμένα στοιχεία μέσω της νανοτεχνολογίας, όπως το CRISPR, το οποίο είχε και κάποιες παρενέργειες. Μια από αυτές ήταν πως τη στιγμή που αναγνώριζε το DNA και έκοβε εκεί που ήθελε να κάνεις “edit” το DNA, μπορούσε να μη σταματήσει... να συνεχίσει, οπότε να κόψει και σε άλλα σημεία DNA και να αρχίσει να πειράζει κι άλλες πρωτεΐνες. Εμείς τώρα, μαζί με μια άλλη ερευνητική ομάδα, που είχε ήδη ξεκινήσει παλαιότερα, χρησιμοποιήσαμε πολύ ισχυρά μικροσκόπια, κάναμε ζουμ, για να σας δώσω να καταλάβετε, στο νανόμετρο, που σημαίνει ότι θα πάρετε μια τρίχα από τα μαλλιά σας, το πάχος της τρίχας θα το διαιρέσετε 100.000 φορές περίπου... και εκεί κοιτούσαμε. Και όχι μόνο κοιτούσαμε, αλλά βλέπαμε και πώς κουνιόταν η πρωτεΐνη. Οπότε καταφέραμε και είδαμε τι πρέπει να αλλάξει στην πρωτεΐνη, έτσι ώστε να μπορέσεις να την κάνεις πιο ειδική να γνωρίζει συγκεκριμένα DNA και να σταματήσει να το κόβει αυτό όταν είναι υπερβολικά ενεργοποιημένη, έτσι ώστε να μπορέσουμε να τη σταματήσουμε».

Όχι πειράματα σε ανθρώπους

«Βιοηθικά αντίθετος με... την κλωνοποίηση»

«Όπως σας είπα, εμείς σε καμία περίπτωση δεν κάνουμε πειράματα σε κύτταρα ή σε ανθρώπους. Εμείς προβάλλουμε τους μηχανισμούς, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για να προχωρήσει οποιοσδήποτε άλλος. Ευχόμαστε ότι, εάν χρησιμοποιηθούν αυτά που κάνουμε, πάντα θα χρησιμοποιούνται για καλό σκοπό, έτσι ώστε να γιατρευτούν κάποιες ασθένειες.

Όπως για παράδειγμα μπορείς να γιατρέψεις τον καρκίνο του ήπατος, όταν υπάρχει μια προεκδήλωση στο DNA κάποιου ανθρώπου ή ας πούμε το Πάρκινσον, που δίνεται η δυνατότητα να ελεγχθεί και να σταματήσει. Δε σας λέω ότι το έχουμε κάνει, αλλά ερευνητές το έχουν διαπιστώσει σε πειραματόζωα ποντίκια. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση παιδιών που γεννήθηκαν στην Κίνα από γονείς φορείς του HIV, που υποτίθεται γεννήθηκαν ανθεκτικά στον ιό!».

Ένα είναι σίγουρο πάντως, πως αναμφίβολα πρόκειται για έναν ακόμα Έλληνα, και δη Κρητικό, που φέρνει κυριολεκτικά τα πάνω κάτω στα παγκόσμια επιστημονικά δρώμενα, την ώρα που οι τεράστιες δυνατότητες της μεθόδου CRISPR έχουν φέρει την ανθρώπινη εξέλιξη σε ένα σημείο καμπής. Ο τρόπος που θα χρησιμοποιηθεί και ο συνδυασμός της με την τεχνητή νοημοσύνη θα καθορίσουν την εξέλιξη του είδους μας. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η εποχή του Homo Sapiens βρίσκεται στο τέλος της. Ένα νέο είδος ανθρώπου διαφαίνεται στον ορίζοντα.