Αρθρογραφία

Ο Φλεβάρης είναι εδώ!

01 February, 2021 ΑΡΘΡΑ

Καλό μήνα!

Ο δεύτερος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Ημερολόγιο που έχουμε υιοθετήσει είναι ο Φεβρουάριος, με 28 ημέρες στα κοινά έτη και μία παραπάνω (29) στα δίσεκτα. Στα λατινικά η λέξη Φεβρουάριος προέρχεται από το ρήμα februum που σημαίνει εξαγνίζω. Η λατινική λέξη februa σημαίνει καθαρκτικός και το ουδέτερο του πληθυντικού του februa σήμαινε καθαρτήριος αλλά και τη θρησκευτική γιορτή που γίνονταν τον μήνα Φεβρουάριο στη Ρώμη (Februa ή Februatio). Ο μήνας λοιπόν που περιλάμβανε τους καθαρμούς ονομάστηκε Februarious mensis (Φεβρουάριος μήνας). Το ελληνικό Φλεβάρης (άσχετο όσο κι αν δείχνει ότι ταιριάζει με το Φεβρουάριος) προέρχεται από τις φλέβες της γης, τα υπόγεια νερά που αναβλύζουν το μήνα αυτόν από τις πολλές του συνήθως βροχές. Ο Φεβρουάριος αντιστοιχούσε προς τον αττικό μήνα Ανθεστηριώνα ενώ οι Ρωμαίοι τον αφιέρωναν στον θεό Ποσειδώνα λόγω ακριβώς των συχνών του βροχών. Στην Ελλάδα έχει λάβει διάφορες λαϊκές ονομασίες όπως Κουτσοφλέβαρος, Φλιάρης, Κούντουρος, Κούτσουλος (Κύπρος), Ληψομήνας, Κουτσός, Κουτσούκης (Πόντος), Κλαδευτής, Μικρός, Μεθυσμένος (γιατί πίστευαν πως δεν ήξερε τι του γίνεται και τι κάνει) και Γκουζούκης.

Ξεκίνησε να έχει μια επιπλέον ημέρα (δίσεκτα έτη) το 44 π.Χ. όταν ο Ιούλιος Καίσαρας άλλαξε το ρωμαϊκό ημερολόγιο με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη. Ο Σωσιγένης θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες (καθώς κάθε έτος είναι 365,24 ημέρες), ενώ σε κάθε τέταρτο έτος πρόσθεταν ακόμη μία ημέρα, μετά την «έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου», που ονομαζόταν «bis sextus». Έτσι η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δύο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα «δις έκτη» και το έτος που την περιέχει «δίσεκτο».

Η προκατάληψη των ανθρώπων ότι τα δίσεκτα έτη είναι άτυχα προέρχεται πιθανότατα από τη λανθασμένη ετυμολογία και ορθογραφία του πρώτου συνθετικού της λέξης «δίσεκτο». Αντί του σωστού «δις» (που σημαίνει δύο φορές) εννοείται λανθασμένα το μόριο «δυς» που δίνει στις λέξεις την έννοια της δυσκολίας ή κάποιου απευκταίου συμβάντος. Αρχικά, ο Φεβρουάριος είχε 29 ημέρες στα κοινά και 30 ημέρες στα δίσεκτα έτη. Το 4 π.Χ. όμως ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος του αφαίρεσε μία ημέρα, την οποία πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο επειδή έφερε το όνομά του (σπουδαίος!!). Ο Φεβρουάριος με τις ανθισμένες αμυγδαλιές είναι πέρα από το τσουχτερό του κρύο και τις βροχές του και ο προπομπός της άνοιξης: “Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει”. Λίγο μετά, έρχονται οι Απόκριες.

Παροιμίες
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει μα κι αν τύχει και θυμώσει μες το χιόνι θα μας χώσει
Ο Φλεβάρης με νερό κουτσός μπαίνει στο χορό.
Γενάρη γέννα το παιδί, Φλεβάρη φλέβισέ το.
Του Φλεβάρη είπαν να βρέξει και να σταματήσει ξέχασε.

Λαϊκές ιστορίες
Κάποτε η παραγωγή του κρασιού ήταν μικρή κι οι τρεις πρώτοι μήνες του χρόνου συμφώνησαν να βάλουν το λιγοστό κρασί τους στο ίδιο πιθάρι. Ο Φλεβάρης όμως, άνοιξε μια τρύπα στο πιθάρι για να πιει το δικό του μερίδιο αλλά μη μπορώντας να σταματήσει συνέχισε να πίνει και των άλλων. Ο Ιανουάριος και ο Μάρτιος τον έπιασαν και για να τον τιμωρήσουν του πήραν από μία μέρα ο καθένας, Έτσι ο Φεβρουάριος έχει 28 και οι άλλοι δύο 31.

Έθιμα-γιορτές: άνοιγμα τριωδίου, απόκριες/καρναβάλι, Καθαρά Δευτέρα, Τσικνοπέμπτη

Ο Φλεβάρης είναι ο κοπιαστικος μήνας των αμπελιών του αποκριάτικου ξεφαντώματος μα και των νεκρών με τα ψυχοσάββατά του. Αρχίζει με τα “Συμόγιορτα”, τρεις σημαδιακές για τους αγρότες γιορτές.
1/2 Τρυφωνος μάρτυρος
2/2 Υπαπαντή του Χριστού
3/2 Δικαίου Συμεών (Αϊ Συμιού).
1/2 Τρύφωνος μαρτυρος
Θεωρείται προστάτης και φύλακας των αμπελιών. Ανήμερα στη γιορτή του, οι αμπελουργοί κάνουν αγιασμό στην εκκλησία. Τον αγιασμό αυτό μήτε τον πίνουν μήτε ραντίζουν τα σπίτια τους αλλά τα αμπέλια και τα χωράφια τους. Αυτη τη μέρα οι αμπελουργοί δεν δουλεύουν.
2/2 Υπαπαντή Ιησού Χριστού
Γιορτάζεται η Υπαπαντή. Σαν σήμερα υποδέχτηκε ο Αγιος Συμεών στον ναό τον Χριστό βρέφος. Αυτή τη μέρα οι μυλωνάδες δεν αλέθουν γιατί ακόμα και αν τους βάλουν μπροστά εκείνοι σταματούν. Οι γεωργοί πάλι δεν δουλεύουν μήπως και το χαλάζι τους καταστρέψει τη σοδειά. Την μέρα αυτή γίνονται μαντείες για τον καιρό καθώς λένε πως “ο,τι καιρό κάνει της Υπαπαντής θα κάνει σαράντα μέρες ύστερα”.
“Καλοκαίρι άλλο της Παπαντής μαρτιατικος χειμώνας” λένε στην Κεφαλλονιά.
3/2 Του Αγίου και δικαίου Συμεών του θεοδοχου
Η γιορτή του Αϊ Συμιού η τελευταία από τα Συμόγιορτα. Αυτη τη μέρα οι έγκυες δεν πρέπει να κάνουν καμία δουλειά γιατί αλλιώς το παιδί που θα γεννηθεί θα βγει με κάποιο σημάδι. Με όποιο μέλος του σώματος τους κάνουν δουλειά, σε εκείνο το μέλος του παιδιού θα μείνει σημάδι.
ΑΠΟΚΡΙΕΣ
Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΚΡΕΟΦΑΓΟΥ
Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ.
Σπάνια θα συναντήσεις Φλεβάρη χωρίς Απόκριες. Είναι το Τρίωδιο τρεις εβδομάδες χαράς πριν τη θλίψη της Μεγάλης Σαρακοστής.
Οι πατέρες της εκκλησίας υποχώρησαν και συγκέντρωσαν στις τρεις εβδομάδες της Αποκριάς, όλα τα έθιμα που τελούνταν τέλος χειμώνα αρχές άνοιξης, καθώς κατάλαβαν ότι ήταν δύσκολο να ξεκοψουν τους Χριστιανούς από τα ειδωλολατρικα έθιμα που είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους.
Κανένα σπίτι δεν μένει χωρίς “να ματώσει” να σφάξει δηλαδή συνήθως το πιο καλό γουρούνι που το τρέφουν όλο τον χρόνο.
Πρώτη εβδομάδα των Αποκριών είναι η “Προφωνή” καθώς προφωνούσαν, διαλαλούσαν δηλαδή, την αρχή της Αποκριάς ώστε κάθε χριστιανός να φροντίσει να προμηθευτεί τα απαραίτητα.
Η δεύτερη εβδομάδα είναι η Κρεατινή κ η τρίτη η Τυρινή. Από τα ονόματά τους φαίνεται τι είδους φαγητά μπορούν να καταναλώνουν οι χριστιανοί.
Η Τσικνοπέμπτη
Την Τσικνοπέμπτη, την Πέμπτη της Κρεατινής μπαίνουμε για τα καλά στην Αποκριά. Τη μέρα αυτή ο καθένας “θα τσικνώσει τη γωνία του” θα ψήσει κρέας συνήθως χοιρινό κ η τσίκνα του, σπάνια την παλιότερη εποχή, θα ευωδιάσει όλο τον τόπο.