Mεσαρά: Η 88χρονη γιαγιά που ζύμωνε 110 ψωμιά!

mesaralive.gr 16 September, 2018 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΑΡΘΡΑ

Mεσαρά: Η 88χρονη γιαγιά που ζύμωνε 110 ψωμιά!

Η πρεσβυτέρα Ευαγγελία Χουστουλάκη, από τη Μεσαρά, δεν βρίσκεται πιά στη ζωή.

Όμως πριν φύγει πρόλαβε να διδάξει την τέχνη του ψωμιού στα παιδιά της. Ήταν 88 ετών όταν υποβοηθούμενη από το γιό της Μανώλη, ζύμωσε 35 κιλά αλεύρι, λίγα δηλαδή για τα μέτρα της! "70 οκάδες φτάζυμο ψωμί εζύμωνα μια φορά μόνη μου", έλεγε στον λαογράφο μας Γεώργιο Χουστουλάκη. Ο κ. Χουστουλάκης ήταν παρόν στη διαδικασία μετάδοσης των μυστικών της τέχνης του ψωμιού από γενιά σε γενιά... Πότε κουβεντιάζοντας και πότε βοηθώντας πρακτικά, απεκόμισε μια εμπειρία ζωής, την οποία -όπως πάντα- έχει την καλοσύνη να μοιραστεί μαζί μας...

Έγραφε, λοιπόν, ο κ. Χουστουλάκης για εκείνη την ημερα: "Σήμερα ο γιός της παπαδιάς o Mανώλης, θέλησε να φτιάξει ένα ψωμί που "να σε πιάνει", "να σε κρατάει" άμα το φας. Θέλησε να φτιάξει ένα ψωμί απ' τα παλιά. Αποφάσισε έτσι, να ζυμώσει 35 κιλά αλεύρι ανάμεικτο με κριθάρι και βρώμη, αλλά με τις συμβουλές και την καθοδήγηση της μητέρας του, της 88χρονης Ευαγγελίας. "70 οκάδες φτάζυμο ψωμί εζύμωνα μιά φορά μόνη μου", θα μας πει η γηραιά πλέον παπαδιά. Πολλές φορές τη βοήθαγε και η μεγάλη της κόρη η Μαρία. Στο φούρνο του σπιτιού τους, όλη η γειτονιά εζύμωνε κάποτε!

Η μια γυναίκα εβοήθαγε την άλλη, και οι άνδρες ανάβανε το φούρνο. Όταν ήταν να ζυμώσουν, την προηγούμενη μέρα, ο άνδρας του σπιτιού, θα πήγαινε με το γαιδουράκι στο βουνό, να βρει τέσσερα δεμάθια ξύλα: Απο φουντερά, θύμους, αθινοκαλιές, αστυβίδες, μέχρι πιό χοντρά ξύλα όπως κατσοπρίνια, σκίνους ή ακόμη και ασπαλάθους! "Σήμερο δεν πολυζυμώνουν στους παλιούς φούρνους, γιατί οι νέες γυναίκες δεν γνωρίζουν καλά τα μυστικά του ψωμιού, ειδικά του φτάζυμου. Το ψωμί θέλει τέχνη και εμπειρία", αναφέρει. Το ψωμί είναι ευαίσθητο στο κακό μάτι! Για το "κακό μάτι" μας είπε η παπαδιά: - Μια φορά παιδί μου εζύμωσα μόνη μου 40 οκάδες ψωμί, και εμπήκε μια γυναίκα και μόνο που ξάνοιξε στσι τάβλες, ντελόγο τα ψωμιά ούλα εκρεμάσανε και επέσανε! Κακό πράμα το μάτι παιδί μου και το ψωμί είναι ευαίσθητο στο κακό μάτι! "Θυμούμαι ακόμη παιδί μου, κάθε που θαλα ζυμώσω, ερχότανε οι γειτόνισσες και φέρνανε μια πετσέτα, να τως εβάλω τέσσερα ψωμιά άψητα, και με αυτά ζυμώνανε και αυτές.

Στη συνέχεια μου τα επιστρέφανε ψημένα... Τα ψωμιά αυτά δηλαδή, τα είχανε για προζύμι. Τα ανακατεύανε με την υπόλοιπη ζύμη μέχρι να φουσκώσει", διηγείται! Μοσχομύριζε όλη η γειτονιά όταν ψήνονταν τα ψωμιά "Ακόμα θυμούμαι, οντε ν-εφτιάχνανε την εκκλησία του χωργιού μας οι εργάτες, τρείς φορές τως επήγα ψωμί ζυμωτό, που το τρώγανε σκέτο πριν το φαί! Το φτάζυμό μου ήτονε περιζήτητο! Οντο 'θελα ψήνεται στο φούρνο το ψωμί, ήπερνε ο αέρας τη μυρωδιά από τη καμινάδα, εμοσχομύριζε ούλη η γειτονιά! Εγώ κάθε που θαλα ζυμώσω παιδί μου μόνο να τα θωρώ ψημένα τα ψωμιά εχόρταινα"! Πως πρέπει να έχουμε τα χέρια κατά το ζύμωμα Παράλληλα, λέγοντάς μας αυτά, μας έδειχνε πρακτικά πως γίνεται το καλό ζύμωμα.. - Πρέπει να έχουμε τα χέρια μας σφιχτά στη φούχτα, μας λέει, με τη μύτη της φούχτας προς τα κάτω. Πρέπει να χώνουμε τη γροθιά μας μέχρι τον πάτο στη ζύμη, να ανεβαίνει το ένα χέρι, και στη συνέχεια με τον ίδιο τρόπο να κατεβαίνει το άλλο.

Έτσι γίνεται το ζύμωμα παιδί μου, μου λέει η θεία η παπαδιά. Το ζύμωμα και το ξεκούρασμα του ψωμιού... Σήμερα ζύμωσε η παπαδιά με μαγιά, αλλά μιά άλλη φορά μας είπε πως θα μας δείξει και πως γινόταν παλιά και το φτάζυμο, το οποίο γινόταν από κοπανισμένα ρεβίθια, μαζί με ζεστό νερό στο κουρούπι, που το λέγανε "κουνενό". Δεν είχαμε σήμερα κουνενό και έτσι στα 35 κιλά αλεύρι βάλαμε 150 γραμμάρια μαγιά, ένα κιλό ζάχαρη και 400 γραμμάρια αλάτι. Από βραδύς έμεινε η μαγιά με ζεστό νερό στην άκρη της σκάφης και σκεπάστηκε καλά με μια κουβέρτα. Το πρωί ήδη είχε αρχίσει να αφρίζει και στη συνέχεια προσθέτοντας κι άλλο ζεστό νερό, άρχισε το ζύμωμα! Η παπαδιά μας έδειχνε πως γίνεται το ζύμωμα, πως αποσπούσε μια μεγάλη ποσότητα ζύμης και την έκανε τούμπα για να τη ζυμώνει. Κατόπιν άφησε τη ζύμη μια ώρα να "ξεκουραστεί" και στη συνέχεια πήρε την ανάλογη ποσότητα για το πρώτο ψωμί. Στρογγυλό για πρόσφορο το πρώτο ψωμί! Το πρώτο ψωμί που κάνουμε, είναι το πρόσφορο μας και είναι στρογγυλό. Έχουμε μια στάμπα με τη σφραγίδα του Χριστού και την τυπώνουμε πάνω στο πρόσφορό μας. Μετά πλάθουμε τα άλλα ψωμιά μας στενόμακρα. Σε κάθε ψωμί χαράσσουμε 5 ή 6 γραμμές, για να κόβεται μετά εύκολα. Το πρόσφορο θα το πήγαιναν το πρωί την Κυριακή στην εκκλησία. Ένα - ένα το ψωμί που έφτιαχνε η παπαδιά, το τοποθετούσαμε στις τάβλες.

Όταν γέμιζε η μια τάβλα προσθέταμε δίπλα και μιαν άλλη. Γίνανε σύνολο 115 ψωμιά! Ο Μανώλης ο γιός της, είχε ήδη ανάψει το φούρνο, τον είχε πανίσει με τον πανιστή και τώρα περίμενε εμάς, να του πάμε τις τάβλες με τα ψωμιά, να τα βάζει ένα - ένα με την πινακωτή στο φούρνο! Ο φούρνος χώρεσε με μιας και τα 115 ψωμιά! Ο φούρνος χώρεσε όλα τα ψωμιά, και σκέπασε εκείνα που ήταν κοντά στα κάρβουνα με ειδικά χαρτιά να μην καούν μέχρι να ψηθούν και τα πίσω. Έτσι συμβάδιζαν τα ψωμιά όλα στο ψήσιμο. Σε μια ώρα περίπου τα ψωμιά μας ήταν ήδη έτοιμα! Η ατμόσφαιρα είχε μοσχομυρίσει ζεστό ψωμί! Η ευχή της Παναγιάς στην ξεφουρνιά Όταν βγάζουμε τα ψωμιά μας στο τέλος, στην Κρήτη λένε την ευχή τση Παναγίας, που εδώ την είπε η παπαδιά:

"Πρόβαλε Παναγία μου, με τον Μονογεννή σου, και τα ψωμιά εβγάλαμε, να δώσεις την ευχή σου" Το τρατάρισμα και το δώρο των βοηθών! Ένα - ένα ψωμί, το έβγαζε ο Μανώλης απ’ το φούρνο και εμείς ζεστό καθώς ήταν, το κόβαμε σε ντάγκους, όπως ήταν χαραγμένα με το μαχαίρι πριν, και το ξαναβάζαμε στις τάβλες. Εδώ πλέον έχει η παράδοση τον λόγο: Πρώτον, να προσφέρει η νοικοκυρά ή ο νοικοκύρης ελιές, τυρί και ψωμί ζεστό του φούρνου! Οι ελιές με το ζεστό ψωμί και το τυρί, ήταν πράγματι ένα θαύμα, γιατί ένοιωθες να τρως και "να σε πχιάνει" πραγματικά! Δεύτερον, όσοι βοήθησαν στο ζύμωμα, παίρνουν δώρο από ένα - δυό ψωμιά! Το ψωμί γίνεται παξιμάδι... Μετά από μιά ώρα περίπου, τα κομμένα πλέον σε ντάγκους ψωμιά, ξαναμπήκαν στο φούρνο, όπου και κλείστηκε για μερικές μέρες, μέχρι να ξεροψηθούν και να γίνουν παξιμάδι. Το παξιμάδι μπορεί να διατηρείται για μήνες σε ξηρό και στεγνό μέρος, ενώ το απαλό ψωμί, δύσκολα διατηρείται πάνω από δυό - τρεις μέρες. Εκτός από το ζύμωμα, άλλες τέχνες που κάτεχε καλά η πρεσβυτέρα Ευαγγελία Χουστουλάκη ήταν να μπολιάζει τα δένδρα της και να φτιάχνει και τράφους στα χωράφια της... Γνώσεις πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν όλους εκείνους στους οποίους τις μεταλαμπάδευσε... www.voltarakia.gr Φωτογραφία: Γεώργιος Χουστουλάκης

Πηγή: voltarakia.gr