Η Κρήτη γιορτάζει το Άγιο Πάσχα – ήθη και έθιμα του νησιού
Σε κάθε μεριά της Ελλάδα, τούτες οι μέρες γιορτάζονται με ξεχωριστές παραδόσεις που έχουν πάντα τον ίδιο ακριβώς στόχο: Να αποτελέσουν ένα κάλεσμα για συμμετοχή στα Θεία Πάθη και στην Ανάσταση τού Θεανθρώπου.
Ξεχωριστά είναι και τα έθιμα της Κρήτης, με την ύπαιθρο να πρωταγωνιστεί.
Λαμπροκούλουρα και καλτσούνια
Οι γυναίκες ζυμώνουν τα καλιτσούνια (χειροποίητες τυρόπιτες με μαλάκα ή μυζήθρα, που παλιά γίνονταν τηγανιστά και όχι στο φούρνο, όπως γίνεται σήμερα με τα καλούμενα λυχναράκια), τα τσουρέκια και τις λαμπροκουλούρες.
Η λαμπροκουλούρα δεν έχει στη μέση τρύπα, όπως τα μικρά κουλούρια σήμερα για λόγους οικονομίας και στο κέντρο της μπαίνουν κανονικά τρία κόκκινα αυγά, όσα και η Αγία τριάδα. Γενικά τα εδέσματα και γλυκίσματα του Πάσχα κυριαρχεί το γάλα, το αυγό και το τυρί (μαλάκα και ανθότυρο) που τώρα υπάρχουν άφθονα, ενώ τα Χριστούγεννα το λάδι, το μέλι κ.α.
Το Πάσχα οι σύντεκνοι (= οι νονοί, οι συν τέκνοι) πηγαίνουν στους βαφτισιμιούς τους το κουλούρι της Λαμπρής (οι βοσκοί πάνε κατσοχοίρι, κόκκινα αυγά και το κερί της Ανάστασης (ένα άσπρο κερί).
Το κάψιμο του Ιούδα
Το έθιμο, που σε κάποιες περιοχές λέγεται και «Ορφανού», είναι σίγουρο ότι θα εντυπωσιάσει τον επισκέπτη που θα θελήσει περάσει τις άγιες μέρες του Πάσχα στο νησί. Με την εξαίρεση ορισμένων ρεθυμνιώτικων χωριών όπου το έθιμο ξεδιπλώνεται κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή, σε όλες τις πρωτεύουσες, τις πόλεις και τα χωρία από τα Χανιά μέχρι την Ιεράπετρα ο Ιούδας καίγεται με φαντασμαγορικό τρόπο το βράδυ της Ανάστασης.
Ιδιαίτερα εντυπωσιάζει το λαμπάδιασμα του Ιούδα στη λίμνη του Άγιου Νικολάου Λασιθίου. Στα χωριά στήνεται η «Φουρνάρα» με τα «χηνοπόδια» που μαζεύουν οι νέοι από τα βουνά τη Μεγάλη Πέμπτη για να καεί εκεί ο Ιούδας. Επίσης, πολλοί στήνουν στην αυλή του σπιτιού τους μια μικρή φουρνάρα «για το καλό».
Ευλογώντας τα «οζά» στην Ασή Γωνιά
Το έθιμο να ευλογούνται τα ζώα (οζά) είναι διαδεδομένο σε αρκετά χωριά της Κρήτης όπου οι κάτοικοι ασχολούνται με την εκτροφή προβάτων και κατσικιών. Ιδιαίτερα φημισμένο όμως είναι αυτό της Ασή Γωνιάς, ενός χωριού στα σύνορα των νομών Χανίων και Ρεθύμνου, που πραγματοποιείται με ιδιαίτερη λαμπρότητα τη Δευτέρα του Πάσχα, μέρα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου. Οι κτηνοτρόφοι κατεβάζουν τα κοπάδια (‘κουράδια’) από τα βουνά για να τα ευλογήσει ο παπάς και στην συνέχεια να αρμεχθούν στον περίβολο της εκκλησίας. Το γάλα βράζεται και μοιράζεται σε όλους όσοι βρίσκονται εκεί, ενώ ταυτόχρονα κάτοικοι και επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γευθούν και πολλά άλλα κρητικά κεράσματα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι τα διάφορα κοπάδια βρίσκουν μόνα τους τον δρόμο πίσω στο χώρο τους στο βουνό, χωρίς να μπλέκονται μεταξύ τους.
Το αμίλητο Φως
Μόλις πει ο παπάς το «δεύτε λάβετε φως», πολλοί με ένα κερί ή φαναράκι μεταφέρουν το άγιο φως στο σπίτι τους αμίλητοι (μόλις πάρουν το φως και μέχρι να πάνε το σπίτι δεν λένε καμιά λέξη), πιστεύοντας ότι έτσι θα γίνει κάτι καλό στο σπιτικό τους ή ότι έτσι θα φύγουν οι δαίμονες.
Τα φαγητά του Πάσχα
Στην Κρήτη το Πάσχα παλιά δεν σούβλιζαν αρνί (ήρθε και στην Κρήτη από τους Ρουμελιώτες γαμπρούς), απλά έσφαζαν ένα σφακτό, ρίφι ή αρνί και μ’ αυτό έκαναν διάφορα φαγητά (οφτό, βραστό, κοκκινιστό, αυγολέμονο κ.α.). Απαραίτητα υπάρχουν τα στριφτά μακαρόνια, τα καλιτσούνια, το χλωρό κ.α.
