Υγεία

Ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις: Η «αδήλωτη» αιτία θανάτου που προκαλεί εκατοντάδες απώλειες

tovima.gr 07 April, 2025 ΥΓΕΙΑΑΡΘΡΑ

Ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις: Η «αδήλωτη» αιτία θανάτου που προκαλεί εκατοντάδες απώλειες

Ως πρωταθλήτρια χώρα μεταξύ των κρατών της Ευρώπης καταγράφεται η Ελλάδα στο πεδίο των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, οι οποίες αποτελούν σημαντική αιτία θανάτων. Αν και υπολογίζεται με βάση τα επιστημονικά επιδημιολογικά μοντέλα ότι η αιτία αυτή προκαλεί ετησίως 2500 απώλειες ζωής στη χώρα μας σε σύνολο 35.000 σε όλη την Ευρώπη, επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν. Εάν κάποιος νοσηλευόμενος μολυνθεί από ένα παθογόνο εντός του νοσοκομείου το οποίο θα προκαλέσει το θάνατό του, ως αιτία θα καταγραφεί ο λόγος εισαγωγής και όχι η μόλυνση.

Το πρόβλημα των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων αναδεικνύεται σταθερά σε μια μάστιγα, με την επιστημονική κοινότητα να αδυνατεί να την αντιμετωπίσει, καθώς τα υπάρχοντα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά, λόγω της ανθεκτικότητας των μικροβίων. Απαιτείται μια συνολική πολιτική και ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη διαχείριση της επικίνδυνης αυτής κατάστασης, στην οποία θα πρέπει σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα αλλά και τις φαρμακευτικές εταιρείες να συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από τον ΕΟΔΥ από το 2000 έως το 2018 η αντίσταση των παθογόνων στα αντιβιοτικά στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 46%, ενώ μόνο το 2020 είχαμε σχεδόν 41.000 λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια, καταγράφοντας αύξηση 76% σε σύγκριση με το 2016.

Όπως επισημαίνουν εδώ και χρόνια οι Έλληνες νοσοκομειακοί γιατροί, πλέον δε διαθέτουν ισχυρά «όπλα» για να πολεμήσουν τα πανίσχυρα μικρόβια και βακτήρια που ενδημούν στα ελληνικά νοσοκομεία, όπως είναι το ασινετομπάκτερ, η κλεμπσιέλλα και οι ψευδομονάδες.

Αποτελεσματικά -άλλοτε- αντιβιοτικά, όπως, οι καρβαπενέμες, οι τρίτης γενιάς κεφαλοσπορίνες και οι φθοριοκινολόνες παρουσιάζουν σήμερα ισχνή αποτελεσματικότητα απέναντι στα παθογόνα που αντιστέκονται με επιτυχία!

«Στον πόλεμο αυτό τα μικρόβια αποδεικνύονται πολύ ισχυρότερα από τον άνθρωπο», τόνισε ο Καθηγητής Παθολογίας Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Νικόλαος Σύψας, σε δημοσιογραφική εκδήλωση, τονίζοντας πως το πρόβλημα παραμένει, παρά τη θεσμοθέτηση του ελέγχου της χρήσης των αντιβιοτικών με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του 2023 στα νοσοκομειακά παθογόνα, η χώρα μας είναι αρνητική «πρωταθλήτρια», με διπλάσιες από τον μέσο όρο της ΕΕ Λοιμώξεις Σχετιζόμενες με τη Φροντίδα Υγείας (ΛΣΦΥ).

«Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα αντιβιοτικά τελειώσανε. Επί της ουσίας, δεν υπάρχει καμία νέα κατηγορία αντιβιοτικών, γιατί καμία φαρμακευτική εταιρεία δεν επενδύει, καθώς είναι πάρα πολύ μεγάλο το κόστος», τόνισε ο καθηγητής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Σύψας: Η Ελλάδα είναι 1η στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα και 6η στην ενδονοσοκομειακή κατανάλωση.

Μικρόβια όπως τα Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii και Pseudomonas aeruginosa εμφανίζουν αντοχή σε πολλαπλές κλάσεις αντιβιοτικών στα ελληνικά νοσοκομεία, περιορίζοντας δραματικά τις θεραπευτικές επιλογές.

Η κατάσταση αυτή οδήγησε το ECDC να πραγματοποιήσει αυτοψία με ειδικούς επιστήμονες στα ελληνικά νοσοκομεία πριν από ακριβώς ένα χρόνο και στη συνέχεια να εκδώσει οδηγία το 2024 προς τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Η έκθεση χαρακτήρισε την Ελλάδα «unsafe place for patients» («μη ασφαλές μέρος για ασθενείς») και ταυτόχρονα συνέστησε την προληπτική απομόνωση ασθενών που επιστρέφουν από νοσηλεία στην Ελλάδα, εξαιτίας του κινδύνου μετάδοσης πολυανθεκτικών παθογόνων.

Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, οι γιατροί αναγκάζονται να επιστρέφουν σε παλαιά, τοξικά ή λιγότερο αποτελεσματικά φάρμακα.

Νέα αντιβιοτικά

Σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, η ανάγκη για καινοτόμα αντιβιοτικά είναι επιτακτική, όμως οι φαρμακευτικές φαίνεται να έχουν μικρό ενδιαφέρον για να επενδύσουν στην ανάπτυξη τέτοιων νέων φαρμάκων καθώς απουσιάζει το οικονομικό κίνητρο.

Η ανάπτυξη ενός νέου αντιβιοτικού προσεγγίζει το 1,5 δισ. δολαρίων και, λόγω των ορθών περιορισμών στη χρήση (για την αποτροπή περαιτέρω αντοχής), τα έσοδα είναι ελάχιστα. Παραδειγματικά να αναφέρουμε πως πολλές εταιρείες που ανέπτυξαν επιτυχημένα νέα αντιβιοτικά, στη συνέχεια χρεοκόπησαν.

Το πρόβλημα είναι πολύπλευρο, σύμφωνα με τον Καθηγητή Σύψα: Από τη μία δεν παράγονται νέα φάρμακα, ή νέα καινοτόμα αντιβιοτικά δεν έχουν πάρει τιμή για να κυκλοφορήσουν στη χώρα μας και εισάγονται με το «σταγονόμετρο» μέσω ΙΦΕΤ και ΕΟΦ, ενώ από την άλλη, φθηνά και πολύτιμα για τους ασθενείς αντιβιοτικά δεν τα παράγουν οι εταιρείες λόγω έλλειψης οικονομικού κινήτρου.

«Η κυβέρνηση απαιτείται να εκπονήσει ένα σοβαρό στρατηγικό σχέδιο, για την ανάπτυξη και εισαγωγή αντιβιοτικών ώστε να ισχυροποιηθεί η προσπάθεια μας της χώρας μας στον τομέα αυτό», δήλωσε ο πρόεδρος της ΕΕΛ, κ. Σύψας.

Η ανάγκη για κίνητρα

Σύμφωνα με τον Αντώνη Φουστέρη, Director Policy & Public Affairs της Pfizer, το πρόβλημα έχει τόσο μεγάλες διαστάσεις που η μόνη λύση φαίνεται να είναι η παροχή κινήτρων, ώστε να γίνει περισσότερο βιώσιμη αυτή η κατάσταση.

Για την αποτελεσματική εφαρμογή των «κινήτρων έλξης», οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα ήταν γόνιμο να εξετάσουν τις ακόλουθες συστάσεις τις οποίες έχει αναπτύξει ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΣΦΕΕ):

Εφαρμογή Μεταβιβάσιμων Κουπονιών Αποκλειστικότητας (Transfer Exclusivity Vouchers): Η θέσπιση ενός πλαισίου που θα επιτρέπει στις εταιρείες να επεκτείνουν την περίοδο αποκλειστικότητας ενός άλλου προϊόντος στο χαρτοφυλάκιό τους με αντάλλαγμα την ανάπτυξη ενός νέου αντιβιοτικού. Στόχος: Να παρέχεται σημαντική οικονομική ανταμοιβή και να αντισταθμιστεί το υψηλό κόστος R&D και ρίσκο που σχετίζεται με τα νέα αντιβιοτικά.
Μοντέλα Συνδρομητικής Πληρωμής: Υιοθέτηση μοντέλων συνδρομητικής πληρωμής, προσφέροντας στις εταιρείες σταθερή ετήσια πληρωμή με αντάλλαγμα τη διατήρηση της διαθεσιμότητάς του νέου αντιβιοτικού. Στόχος: Η αποσύνδεση των εσόδων από τον όγκο των πωλήσεων, διασφαλίζοντας σταθερή πρόσβαση στα κρίσιμα αντιβιοτικά.
Ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου έγκρισης και των κινήτρων: Απλοποίηση των διαδικασιών έγκρισης για νέα αντιβιοτικά, με παροχή επιταχυνόμενων διαδικασιών αναθεώρησης και πρόσθετων ρυθμιστικών κίνητρων (π.χ. εκτεταμένες περιόδους αποκλειστικότητας) για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη τους. Στόχος: Η μείωση του χρόνου εισόδου στην αγορά για τα αντιβιοτικά και η βελτίωση της οικονομικής ελκυστικότητας για τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Ενίσχυση της πρόσβασης: Απλοποίηση των διαδικασιών αποζημίωσης για νέα αντιβιοτικά, πρόβλεψη επιταχυνόμενων διαδικασιών πρόσβασης και παροχή επιπρόσθετων κινήτρων (π.χ. διαφοροποιημένο καθεστώς αυτόματων επιστροφών). Στόχος: η Ελλάδα να γίνει ανταγωνιστική αγορά για νέα καινοτόμα αντιβιοτικά, διευκολύνοντας την πρόσβαση και την διαθεσιμότητα τους.
Διασφάλιση βιώσιμων πηγών χρηματοδότησης: Δημιουργία ειδικών ταμείων έρευνας για την ΜΑ που θα διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των προγραμμάτων κινήτρων έλξης. Στόχος: Να διασφαλιστεί σταθερή χρηματοδότηση, προάγοντας συνεχή καινοτομία και επενδύσεις στην έρευνα για την AM.
Συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων: Εφαρμογή τακτικών διαβουλεύσεων με τις φαρμακευτικές εταιρείες, τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, τις ενώσεις ασθενών και άλλους βασικούς φορείς για να διασφαλισθεί ότι οι πολιτικές κινήτρων σχεδιάζονται και υλοποιούνται αποτελεσματικά. Στόχος: Δημιουργία ενός συνεργατικού πλαισίου που αντανακλά τις προοπτικές και τις ανάγκες όλων των φορέων.