Ελιά: Οι κίνδυνοι της εποχής για τα δέντρα

23 March, 2023 ΑΓΡΟΤΙΚΑΑΡΘΡΑ

Ελιά: Οι κίνδυνοι της εποχής για τα δέντρα

Άμεσες επεμβάσεις στους ελαιοπαραγωγούς για να γλιτώσουν τα δέντρα τους από ασθένειες που τα απειλούν τώρα που μπήκαμε στην άνοιξη, συνιστά με σχετική του ανακοίνωση το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών του νομού Ηρακλείου. Μάλιστα, κρούει τον “κώδωνα” του κινδύνου για ασθένειες και “εχθρούς” της ελιάς, κατονομάζοντας την καρκίνωση, τα ξυλοφάγα, την κηκιδόμυγα και την καλοκόρη.

Καρκίνωση

Αναφορικά με την καρκίνωση (Pseudomonas savastanoi), το Κέντρο αναφέρει: «Βακτηριολογική ασθένεια με χαρακτηριστικό σύμπτωμα τον σχηματισμό όγκων (καρκινωμάτων) σε κλαδιά, μεγαλύτερους κλάδους και στον κορμό. Το βακτήριο επιβιώνει μέσα στους όγκους και προκαλεί νέες μολύνσεις σε άλλα μέρη του δέντρου ή γειτονικά δέντρα με τη βοήθεια του νερού μέσω πρόσφατων πληγών που προκύπτουν μετά από κλάδεμα, ράβδισμα, παγετό, χαλάζι ή δυνατό άνεμο κατά την υγρή περίοδο. Η μετάδοσή του γίνεται σε μικρές αποστάσεις με τη βροχή και τον άνεμο και σε μεγάλες αποστάσεις με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (δενδρύλλια). Τα προσβεβλημένα κλαδιά εξασθενούν και ξηραίνονται.

Διαπιστώσεις: Απότομες μεταβολές θερμοκρασίας, δυνατοί άνεμοι συνοδευόμενοι από βροχή και χαλάζι δημιουργούν πληγές, σκισίματα και αποκόλληση του φλοιού σε κλαδιά, βραχίονες και κορμούς. Η διασπορά και η συχνότητα της ασθένειας σχετίζονται με την υγρασία του περιβάλλοντος, ενώ η ένταση της ζημιάς εξαρτάται από την ποικιλία και την ηλικία του δέντρου, τη θρεπτική κατάσταση, το πρόσφατο κλάδεμα κ. ά.

Επισημάνσεις:

Η ποικιλία Κορωνέικη (ψιλολιά) είναι ιδιαίτερα ευπαθής.
Τα νεαρά δέντρα προσβάλλονται εντονότερα και παρουσιάζουν γρήγορη εξασθένηση, καχεξία και ξήρανση.

Οδηγίες:

Η ασθένεια αντιμετωπίζεται αποφεύγοντας νέες μολύνσεις με τη λήψη καλλιεργητικών και προληπτικών μέτρων.
Συνίσταται προληπτική επέμβαση με χαλκούχα σκευάσματα.
Τα προσβεβλημένα δέντρα θα πρέπει να παραμείνουν ακλάδευτα μέχρι την έναρξη της νέας βλάστησης και να κλαδεύονται τελευταία στον ελαιώνα. Πρέπει να είναι προστατευμένα, ιδιαίτερα σε τοποθεσίες με αυξημένη υγρασία, ώστε να μειωθεί η είσοδος του βακτηρίου και να περιοριστεί η εξάπλωση της ασθένειας.
Αποφύγετε το κλάδεμα με υγρό ή βροχερό καιρό. Τα εργαλεία κλαδέματος απολυμαίνονται σε υδατικό διάλυμα οινοπνεύματος ή χλωρίνης 5%. Μεγάλες τομές καλύπτονται με πυκνό βορδιγάλειο πολτό (διάλυμα μέχρι 6%).
Τα προσβεβλημένα με όγκους κλαδιά να αφαιρούνται με ξηρό καιρό και να καταστρέφονται με κάψιμο ή να απομακρύνονται. Όγκοι που βρίσκονται στον κορμό ή σε βραχίονες να αφαιρούνται με κοφτερό μαχαίρι και η τομή να προστατεύεται άμεσα με επάλειψη.
Στη σύσταση νέου ελαιώνα επιλέγετε δενδρύλλια απαλλαγμένα από την ασθένεια και αποφύγετε το σύστημα πυκνής φύτευσης».

Καπνιά

Για την καπνιά (Capnodium olaeoprhilum) και τις λειχήνες: «Η καπνιά είναι μύκητας που αναπτύσσεται κυρίως πάνω σε μελιτώδη εκκρίματα κοκκοειδών. Κλάδοι, βλαστοί και φύλλα καλύπτονται από λεπτό μαύρο στρώμα με καρποφορίες του μύκητα. Οι λειχήνες είναι λεπτά έντονα κιτρινοπράσινα στρώματα που απλώνονται πάνω σε κορμούς, βραχίονες και κλαδιά. Καπνιά και λειχήνες συναντώνται σε ελαιώνες υγρών περιοχών και σε δέντρα πυκνής βλάστησης.

Οδηγίες:

Κλάδεμα που αποσκοπεί στον καλό αερισμό και φωτισμό στο εσωτερικό των δέντρων και απομάκρυνση της ασθενούς βλάστησης.
Κατά τη βροχερή περίοδο, επεμβάσεις με εγκεκριμένα σκευάσματα δρουν προστατευτικά και επιπλέον συμβάλλουν στην αποκόλληση των λειχήνων. Οι κορμοί και οι βραχίονες να διαβρέχονται καλά».

Ξυλοφάγα έντομα

Για τα ξυλοφάγα έντομα: Σκολύτες (Coleoptera, Scolytidae): «Σκαθάρια πολύ μικρού μεγέθους (2-4 χιλ.) που τρέφονται και αναπαράγονται ορύσσοντας στοές σε εξασθενημένους κατά κανόνα, ημίξερους και καχεκτικούς κλάδους. Προκαλούν νέκρωση του φλοιού με τον σχηματισμό εσωτερικά πολλαπλών στοών από τις προνύμφες και τα ακμαία. Αναλόγως της έντασης της προσβολής παρουσιάζεται ξήρανση λεπτών κλαδιών, που συνήθως σπάνε με τον αέρα, ή κλάδων μεγαλύτερης διαμέτρου. Οι μεγάλοι κλάδοι συνήθως δεν ξηραίνονται απότομα, αλλά έχουν καχεκτική βλάστηση και μειωμένη καρποφορία.

Διαπιστώσεις: Αυτήν την περίοδο τα έντομα βρίσκονται στα προσβεβλημένα ξερά κλαδιά. Χαρακτηριστικό της προηγούμενης δραστηριότητάς τους είναι η εμφάνιση πολλών μικρών οπών εξόδου των ακμαίων πάνω στην επιφάνεια των κλαδιών. Η εμφάνιση σοβαρών προσβολών σχετίζεται με την παραμονή των μη παραγωγικών δέντρων των λόγω εξασθένισης μέσα στον ελαιώνα, καθώς και των προσβεβλημένων κλαδιών.

Οδηγίες: Η αντιμετώπιση βασίζεται σε καλλιεργητικούς χειρισμούς και είναι αποτελεσματική όταν εφαρμόζεται σε σχετικά μεγάλη έκταση.

Προσβεβλημένα κλαδιά και κλάδοι, ξηροί ή ημίξηροι, αποτελούν εστία μόλυνσης. Συνίσταται έγκαιρη αφαίρεση και απομάκρυνση και κάψιμο ασθενών και καχεκτικών κλαδιών νωρίς την άνοιξη, πριν την έξοδο των ακμαίων. Τα υπολείμματα του κλαδέματος πρέπει επίσης να απομακρύνονται από τους ελαιώνες.
Ενίσχυση της ζωηρότητας των ελαιοδέντρων με κατάλληλο κλάδεμα, ισορροπημένη άρδευση και λίπανση. Στα εύρωστα δέντρα η ροή των χυμών παρεμποδίζει την ανάπτυξη και τη διατήρηση του εντόμου.
Προσβεβλημένα κλαδιά που μεταφέρονται και αποθηκεύονται ως καύσιμη ύλη διασπείρουν τα ξυλοφάγα έντομα, δημιουργώντας νέες εστίες μολύνσεων».

Κηκιδόμυγα

Για τη κηκιδόμυγα των βλαστών (Resseliella oleisuga): «Δε θεωρείται σοβαρός “εχθρός” της ελιάς, ωστόσο περιστασιακά και κατά περιοχές, μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές, κυρίως στα λεπτά κλαδιά. Οι προνύμφες ζουν μέσα στον φλοιό και καταστρέφουν, τρώγοντας το κάμβιο και τα εσωτερικά στρώματα του φλοιού. Εξωτερικά στο σημείο της προσβολής παρατηρείται κοκκινωπός ή ιώδης μεταχρωματισμός. Τα προσβεβλημένα κλαδιά παρουσιάζουν καχεξία και σταδιακή ξήρανση. Η ζημιά είναι καταστροφική στα φυτώρια ελιάς και στα νεαρά δέντρα.

Διαπιστώσεις: Πέρυσι παρουσιάστηκαν κατά τόπους σημαντικές προσβολές. Η ζημιά γίνεται αντιληπτή αργά μέσα στο καλοκαίρι, όταν οι προσβεβλημένοι κλάδοι ανάλογα με το μέγεθος της προσβολής έχουν εξασθενήσει και ξηραίνονται. Αυτήν την περίοδο, οι ανεπτυγμένες προνύμφες βρίσκονται στο έδαφος όπου διαχείμασαν. Σταδιακά, τα θηλυκά ενηλικιώνονται μέσα στην άνοιξη και γεννούν τα αβγά τους κατά ομάδες σε τραύματα ή σχισμές του φλοιού των λεπτών κλαδιών. Οι ήπιες καιρικές συνθήκες εντείνουν τη δραστηριότητα του εντόμου.

Οδηγίες:

Κατάλληλο κλάδεμα, αφαίρεση και απομάκρυνση εξασθενημένων, ξηρών και ημίξηρων κλαδιών.
Αποφυγή τραυματισμών του φλοιού ως μέτρο πρόληψης της προσβολής.
Σε ελαιώνες όπου διαπιστώθηκε σοβαρή ζημιά στην προηγούμενη βλαστική περίοδο συστήνεται, μετά από αφαίρεση και απομάκρυνση των προσβεβλημένων κλαδιών, να ελέγχονται τα δέντρα συχνά για παρουσία νέων προσβολών στα κλαδιά με χαρακτηριστικό τον μεταχρωματισμό στη βάση της ξήρανσης. Ξεφλουδίζοντας προσεκτικά τον φλοιό κάτω από το σημείο του μεταχρωματισμού, διακρίνονται σε ομάδες οι προνύμφες χρώματος κίτρινου-πορτοκαλί.
Οι νέες προσβολές να αφαιρούνται εγκαίρως, να απομακρύνονται και να καταστρέφονται. Δεν προτείνεται χημική αντιμετώπιση, καθώς η έξοδος των ενηλίκων γίνεται σταδιακά από τα μέσα Μαρτίου έως τον Μάιο. Η καταπολέμηση άλλων εντόμων μέσα στην άνοιξη περιορίζει και τα ενήλικα της κηκιδόμυγας».

Καλοκόρη

Για την καλοκόρη (Calocoris trivialis): «Πολυφάγο έντομο (βρωμούσα) που κατά περιοχές και κατά θέσεις προσβάλει την ελιά, καταστρέφοντας με μύζηση οφθαλμούς και ανθοταξίες. Νύμφες και ενήλικα αυτήν την εποχή παρασιτούν την αυτοφυή βλάστηση του ελαιώνα (τσουκνίδα, ζοχός, περδικούλι, σινάπι, βίκος, μολόχα, διανόχορτο).

Διαπιστώσεις: Το κρίσιμο διάστημα όταν αναπτύσσονται οι ανθοταξίες μετακινούνται στα ελαιόδεντρα και απομυζούν τους μίσχους των ανθοταξιών.

Οδηγίες:

Συστήνεται προληπτικά η διατήρηση της αυτοφυούς βλάστησης μέχρι την άνθιση των ελαιοδέντρων. Σκόπιμο είναι να μένουν ακαλλιέργητες ζώνες περιφερειακά του ελαιώνα, αλλά και μέσα σ’ αυτόν. Έτσι, καθυστερεί η μετακίνηση του εντόμου στα ελαιόδεντρα, στα ευαίσθητα αρχικά στάδια ανάπτυξης των ανθοφόρων οφθαλμών, και περιορίζονται οι προσβολές.
Ευρεία χρήση ζιζανιοκτόνων, χρονιές έντονης ξηρασίας όπως η φετινή και κυριαρχία της οξαλίδας, που δεν είναι ξενιστής του εντόμου, εντείνουν τις προσβολές στην ελιά.
Η αντιμετώπιση γίνεται σε συνάρτηση του είδους της αυτοφυούς βλάστησης, που βρίσκεται κάτω από τα ελαιόδεντρα, της πυκνότητας του πληθυσμού του εντόμου, που βρίσκεται πάνω στα δέντρα, και του ποσοστού ανθοφορίας. Με την εμφάνιση των ανθοταξιών εξετάζετε τακτικά τα ανθοφόρα κλαδιά με ελαφρύ χτύπημα πάνω σε λευκή επιφάνεια. Τα έντομα πέφτουν, κινούνται ζωηρά και διακρίνονται από το έντονο πρασινωπό χρώμα.
Σε ελαιώνες που αναμένεται μικρή ανθοφορία και διαπιστώνεται η ύπαρξη υψηλού πληθυσμού πάνω στα ελαιόδεντρα (6-7 άτομα ανά κλαδί 50-60 εκ.) να γίνει επέμβαση με εγκεκριμένο σκεύασμα. Χρησιμοποιείτε σκευάσματα φυτοπροστασίας με έγκριση στην καλλιέργεια της ελιάς».

Συμπερασματικά: «Διαβάζετε και εφαρμόζετε προσεκτικά τις οδηγίες στις ετικέτες των σκευασμάτων για να αποφύγετε κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και για το περιβάλλον. Οι επεμβάσεις με χαλκούχα μυκητοκτόνα συνιστούν προληπτική αντιμετώπιση με δράση προστατευτική. Παρακολουθείτε τα δελτία καιρού για την ενημέρωσή σας. Αποφεύγετε τους ψεκασμούς όταν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες, π. χ. δυνατός άνεμος ή βροχή». Την ανακοίνωση υπογράφει η προϊσταμένη του τμήματος, Ευφροσύνη Κληρονόμου.